महाराष्ट्रातील किल्ले
महाराष्ट्र राज्यातील किल्ले
महाराष्ट्रातील जवळपास ४०० हून अधिक किल्ल्यांची यादी खाली दिली आहे. बऱ्याच किल्ल्यांना एकापेक्षा अधिक नावाने ओळखले जाते. काही किल्ल्यांचे इतिहासात वेगळ्या नावाने संदर्भ आहेत, पण आता त्यांना त्या नावाने ओळखले जात नाही. बऱ्याच किल्ल्यांचे ऐतिहासिक संदर्भ तर आढळतात पण त्यांच्या खुणा ह्या पूर्णपणे नष्ट झाल्या आहेत, तर बरेच किल्ले हे नष्ट होण्याच्या मार्गावर आहेत. महाराष्ट्रात वनदुर्ग, जलदुर्ग, भुईकोट व गिरिदुर्ग या प्रकारचे किल्ले आहेत.[१][२]
किल्ल्यांची यादी
संपादनटीप: जिल्ह्याच्या नावापुढे अनुक्रमे जिल्हातील किल्ल्यांची यादी आहे. या किल्ल्यांशिवाय आणखीही काही लहान किल्ले असू शकतात.
विभाग 1 : कोकण विभाग
संपादन| अनुक्रम | जिल्हा | किल्ला/ दुर्ग | तालुका |
|---|---|---|---|
| १ | पालघर जिल्हा | १. बल्लाळगड | तलासरी |
| २. डहाणू | डहाणू | ||
| ३. गंभीरगड | |||
| ४. सेगवा | |||
| ५. तारापूर | पालघर | ||
| ६. असावगड/ असावागड | |||
| ७. अशेरीगड | |||
| ८. भूपतगड/ भोपटगड | |||
| ९. काळदुर्ग | |||
| १०. तांदुळवाडी | |||
| ११. शिरगाव | |||
| १२. माहीम | |||
| १३. केळवे[४] | |||
| १४. केळवे पाणकोट[५] | |||
| १५. भवानगड | |||
| १६. टकमक | |||
| १७. मनोर[६] | |||
| १८. दातिवरे | |||
| १९. कोहोज/ कोंजचा किल्ला | वाडा | ||
| २०. जीवदानी/ जीवधन [७] | वसई | ||
| २१. कामनदुर्ग | |||
| २२. वसई | |||
| २३. अर्नाळा | |||
| २४. वज्रगड | |||
| २५. मांडवी [८] | |||
| २ | ठाणे जिल्हा | १. बळवंतगड | शहापूर |
| २. पळसदुर्ग/ पळसगड | |||
| ३. माहुलीगड | |||
| ४. भंडारदुर्ग/भंडारगड | |||
| ५. गुमतारा | भिवंडी | ||
| ६. धारावीचा किल्ला | ठाणे | ||
| ७. घोडबंदर | |||
| ८. बेलापूरचा किल्ला | |||
| ९. दुर्गाडी/ कल्याणचा किल्ला | कल्याण | ||
| १०. श्रीमलंगगड | अंबरनाथ | ||
| ११. चंदेरी | |||
| १२. सिद्धगड/ नरटक्का | मुरबाड | ||
| १३. गोरखगड/गोरक्षगड (देहरी) | |||
| १४. मच्छिंद्रगड (देहरी) | |||
| १५. भैरवगड (मोरोशी) | |||
| २ | मुंबई जिल्हा | १. काळा किल्ला | धारावी |
| २. शीव | सायन | ||
| ३. माहीम | माहीम | ||
| ४. वरळी | वरळी | ||
| ५. शिवडी | शिवडी | ||
| ६. मुंबई किल्ला (फोर्ट) | फोर्ट | ||
| ७. वांद्रेचा किल्ला | वांद्रे | ||
| ८. वेसावे/ वर्सोवा/ मढचा किल्ला | वर्सोवा | ||
| ३ | रायगड जिल्हा [९] | १. प्रबळगड/ मुरंजन | पनवेल |
| २. कर्नाळा | |||
| ३. माणिकगड | |||
| ४. इर्शाळगड/ इरशाळगड | खालापूर | ||
| ५. पेब/ विकटगड | कर्जत | ||
| ६. पदरगड | |||
| ७. कोथळीगड/ पेठचा किल्ला | |||
| ८. भिवगड/ भिमगड | |||
| ९. ढाक बहिरी | |||
| १०. सोनगिरी | |||
| ११. सोंडाई | |||
| १२. तुंगी | |||
| १३. घारापुरी | उरण | ||
| १४. द्रोणागिरी/ करंजा | |||
| १५. सांकशी | पेण | ||
| १६. रतनगड/ रत्‍नगड | |||
| १७. मिरगड | |||
| १८. खांदेरी | अलिबाग | ||
| १९. उंदेरी/ जयदुर्ग | |||
| २०. खुबलढा किल्ला/ थळचा किल्ला | |||
| २१. कुलाबा/ अलिबाग | |||
| २२. सर्जेकोट (कुलाबा) | |||
| २३. सागरगड/ खेडदुर्ग/ खेडटक्का | |||
| २४. रेवदंडा | |||
| २५. हिराकोट | |||
| २६. रामदरणे | |||
| २७. राजकोट/ चौलचा किल्ला [१०] | |||
| २८. कोरलाई/ कोर्लई किल्ला | मुरुड | ||
| २९. सामराजगड/ दंडाराजपुरी किल्ला | |||
| ३०. कांसा/ पद्मदुर्ग | |||
| ३१. जंजिरा/ जजीरे मेहरुब | |||
| ३२. मृगगड | सुधागड | ||
| ३३. सरसगड | |||
| ३४. सुधागड/भोरपगड | |||
| ३५. अवचितगड | रोहा | ||
| ३६. सूरगड/ घेरासुरगड | |||
| ३७. बिरवाडी/ खाचीमेट | |||
| ३८. घोसाळगड/ वीरगड | |||
| ३९. तळागड/ तळगड | तळा | ||
| ४०. कुर्डूगड/ विश्रामगड | माणगाव | ||
| ४१. मानगड/ महानगड/ विंझाई | |||
| ४२. पन्हाळेदुर्ग/ पन्हाळघर | |||
| ४३. रायगड | महाड | ||
| ४४. पाचाड कोट | |||
| ४५. लिंगाणा | |||
| ४६. सोनगड | |||
| ४७. चांभारगड/ महेंद्रगड | |||
| ४८. मंगळगड/ कांगोरीगड | |||
| ४९. कोकणदिवा [११] | |||
| ५०. दासगाव/ दौलतगड/ भोपाळगड [१२][१३] | |||
| ५१. मदगड | श्रीवर्धन | ||
| ५२. चंद्रगड/ ढवळगड/ गहनगड | पोलादपूर | ||
| ५३. कोंढवी | |||
| ४ | रत्‍नागिरी जिल्हा [१४] | १. बाणकोट किल्ला/ हिंमतगड/ फोर्ट व्हिक्टोरिया | मंडणगड |
| २. मंडणगड | |||
| ३. गोवागड/ हर्णे | दापोली | ||
| ४. फत्तेदुर्ग/ फत्तेगड | |||
| ५. कनकदुर्ग | |||
| ६. सुवर्णदुर्ग | |||
| ७. पद्मनाभदुर्ग/ प्रणालकदुर्ग [१५] | |||
| ८. पालगड [१६] | खेड | ||
| ९. महीपतगड | |||
| १०. सुमारगड | |||
| ११. रसाळगड | |||
| १२. गोवळकोट/ गोविंदगड | चिपळूण | ||
| १३. बारवाई | |||
| १४. कोळकेवाडी | |||
| १५. गोपाळगड/ अंजनवेल | गुहागर | ||
| १६. कासारदुर्ग [१७] | |||
| १७. विजयगड | |||
| १८. जयगड | रत्‍नागिरी | ||
| १९. रत्‍नदुर्ग/ भगवती/ रत्‍नागिरी किल्ला | |||
| २०. पूर्णगड | |||
| २१. साटवली [१८] | लांजा | ||
| २२. भवानीगड | संगमेश्वर | ||
| २३. महीमतगड | |||
| २४. प्रचितगड | |||
| २५. आंबोळगड | राजापूर | ||
| २६. यशवंतगड (नाटे) | |||
| २७. राजापूर गढी/ इंग्रज वखार [१८] | |||
| २८. रामगड / रामदुर्ग | खेड | ||
| ५ | सिंधुदुर्ग जिल्हा [१९][२०] | १. विजयदुर्ग/ घेरिया किल्ला | देवगड |
| २. देवगड | |||
| ३. सदानंदगड | |||
| ४. रामगड | मालवण | ||
| ५. भगवंतगड | |||
| ६. भरतगड | |||
| ७. सिद्धगड | |||
| ८. वेताळगड | |||
| ९. सर्जेकोट (मालवण) | |||
| १०. राजकोट | |||
| ११. पद्मगड/ पदमगड | |||
| १२. सिंधुदुर्ग | |||
| १३. निवती | वेंगुर्ले | ||
| १४. यशवंतगड/ रेडी | |||
| १५. डच वखार (वेंगुर्ला कोट) | |||
| १६. खारेपाटण | कणकवली | ||
| १७. भैरवगड (नरडवे) | |||
| १८. मनोहरगड [२१] | कुडाळ | ||
| १९. मनसंतोषगड | |||
| २०. सोनगड (घोटगे)/ नृसिंहगड [२२] | |||
| २१. नारायणगड (आंबोली) | सावंतवाडी | ||
| २२. महादेवगड | |||
| २३. बांदा [२३] | |||
| २४. सावंतवाडी कोट [२४] | |||
| २४. हनुमंतगड [२५] | दोडामार्ग |
विभाग 2 : नाशिक विभाग
संपादनविभाग 3 : पुणे विभाग
संपादनविभाग 4 : मराठवाडा(छत्रपती संभाजीनगर विभाग)
संपादन| अनुक्रम | जिल्हा | किल्ला/ दुर्ग | तालुका |
|---|---|---|---|
| १ | (छत्रपती संभाजीनगर जिल्हा) | १. फर्दापूर सराई | सोयगाव |
| २. वेताळगड/ वेताळवाडीचा किल्ला | |||
| ३. तलतम/ जंजाळा/ वैशागड | |||
| ४. सुतोंडा | |||
| ५. अजिंठा सराई | सिल्लोड | ||
| ६. अजिंठा | |||
| ७. अंतूर | कन्नड | ||
| ८. लोंझा / महादेव टाक किल्ला | |||
| ९. पेडका | |||
| १०. लहूगड | फुलंब्री | ||
| ११. देवगिरी किल्ला | औरंगाबाद | ||
| १२. भांगशीगड | |||
| २ | जालना जिल्हा | १. मस्तगड[४२] | जालना |
| २. रोहिलगड | अंबड | ||
| ३ | परभणी जिल्हा | १. जिंतूर | जिंतूर |
| २. पाथरी | पाथरी | ||
| ४ | नांदेड जिल्हा | १. माहूर | माहूर |
| २. नांदेड | नांदेड | ||
| ३. कंधार | कंधार | ||
| ५ | बीड जिल्हा | १. धारुर | धारुर |
| २. धर्मापुरी | अंबेजोगाई | ||
| ६ | धाराशिव जिल्हा | १. परांडा | परांडा |
| २. नळदुर्ग | तुळजापूर | ||
| ७ | लातूर जिल्हा | १. औसा | औसा |
| २. उदगीर | उदगीर |
विभाग 5 : विदर्भ (अमरावती विभाग)
संपादन| अनुक्रम | जिल्हा | किल्ला/ दुर्ग | तालुका |
|---|---|---|---|
| १ | बुलढाणा जिल्हा | १. मैलगड | जळगाव (जामोद) |
| २. मलकापूर | मलकापूर | ||
| ३. खामगाव | खामगाव | ||
| ४. गोधनपूर | |||
| ५. रोहिणखेड | मोताळा | ||
| ६. सिंदखेड राजा | सिंदखेडराजा | ||
| ७. देऊळगाव राजा | देऊळगाव राजा | ||
| २ | अकोला जिल्हा | १. भैरवगड (वारी) | तेल्हारा |
| २. नरनाळा | अकोट | ||
| ३. बाळापूर | बाळापूर | ||
| ४. अकोला किल्ला / असदगड | अकोला | ||
| ३ | अमरावती जिल्हा | १. झिल्पी आमनेर | धारणी |
| २. गाविलगड/ गवळीगड | मेळघाट | ||
| ३. अचलपूर | अचलपूर | ||
| ४ | यवतमाळ जिल्हा | १. कळंब | कळंब |
| २. दुर्ग | |||
| ३. रावेरी | राळेगाव | ||
| ४. कायर | वणी |
विभाग 6 : विदर्भ (नागपूर विभाग)
संपादन| अनुक्रम | जिल्हा | किल्ला/ दुर्ग | तालुका |
|---|---|---|---|
| १ | वर्धा जिल्हा | १. अंजी (मोठी) | वर्धा |
| २. पवनार | पवनार | ||
| ३. हिंगणी | सेलू | ||
| ४. केळझर | |||
| ५. नाचणगाव | देवळी | ||
| ६. सोनेगाव (आबाजी) | |||
| ७. अल्लीपूर | हिंगणघाट | ||
| २ | नागपूर जिल्हा | १. भिवगड (कॅुँआरा) | पारशिवणी |
| २. रामटेक | रामटेक | ||
| ३. नगरधन/ नगरधाण | |||
| ४. जलालखेडा | नरखेड | ||
| ५. आडम | उमरेड | ||
| ६. उमरेड | |||
| ७. भिवापूर | भिवापूर | ||
| ८. सिताबर्डीचा किल्ला | नागपूर शहर | ||
| ९. गोंड राजाचा किल्ला | |||
| १०. महदागड | नागपूर ग्रामीण | ||
| ३ | चंद्रपूर जिल्हा | १. चिमूर | चिमूर |
| २. शेगाव | वरोडा | ||
| ३. भांदक/ भद्रावती[४४] | भद्रावती | ||
| ४. चंद्रपूर भुईकोट किल्ला | चंद्रपूर | ||
| ५. बल्लारपुर/ बल्लारशाह[४५] | |||
| ६. माणिकगड | गडचांदूर | ||
| ४ | भंडारा जिल्हा | १. चांदपूर | तुमसर |
| २. अंबागड | |||
| ३. सानगडी/ सहानगड | साकोली | ||
| ४. पवनी | पवनी | ||
| ५ | गोंदिया जिल्हा | १. कामठा | गोंदिया |
| २. कचारगड | सालेकसा | ||
| ३. प्रतापगड | अर्जुनीमोरगाव | ||
| ६ | गडचिरोली जिल्हा थ | १. वैरागड | आरमोरी |
| २. टिपागड | मुरुमगाव | ||
| ३. सूरजागड | एटापल्ली |
चित्रदालन
संपादन
|
यादीत समावेश नसलेले किल्ले
संपादनसीमेलगत असलेले किल्ले
संपादनही किल्ले महाराष्ट्र राज्यात येत नाहीत परंतु महाराष्ट्राच्या सीमेपासून खूप जवळ आहेत.
सध्या अस्तित्वात नसलेले किल्ले
संपादन- रिवा - मुंबई
- चिमूर - चंद्रपूर
- नांदोस - मालवण तालुका, सिंधुदुर्ग [४६][१९]
- कोटकामते - देवगड तालुका, सिंधुदुर्ग [४७][१९]
- कुडाळचा किल्ला - कुडाळ तालुका, सिंधुदुर्ग [४८][१९]
- आवाडे कोट/ आवर किल्ला - दोडामार्ग तालुका, सिंधुदुर्ग [४९][१९]
- मणेरी किल्ला - दोडामार्ग तालुका, सिंधुदुर्ग [१९]
- माणिकदुर्ग - चिपळूण तालुका, रत्‍नागिरी [५०][५१]
- किल्ले नवते/ गुढे - चिपळूण तालुका, रत्‍नागिरी [५२]
- नळदुर्ग - नारिवली, मुरबाड तालुका, ठाणे [५३]
- ठाण्याचा किल्ला - ठाणे तालुका, ठाणे [५४]
- पारसिक - मुंब्रा, ठाणे [५५]
- दांडा किल्ला - पालघर तालुका, पालघर [५६]
हे सुद्धा पहा
संपादनसंदर्भ
संपादन- ^ मांडे, प्रमोद. गड किल्ले महाराष्ट्राचे. मराठीदेशा फौंडेशन, कोल्हापूर.
- ^ चिले, भगवान. दुर्गम दुर्ग. शिवस्पर्श प्रकाशन कोल्हापूर.
- ^ पाटील, नि. रा. (२०१३). किल्ले महाराष्ट्र - कोकण विभाग. सुमेरू प्रकाशन.
- ^ Maharashtra, Discover (2020-08-02). "%%title%% %%sep%% %%sitename%% | केळवे चा समुद्रकिनारा". Discover Maharashtra (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-19 रोजी पाहिले.
- ^ Maharashtra, Discover (2020-08-01). "केळवे पाणकोट | Kelve Pankot". Discover Maharashtra (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-19 रोजी पाहिले.
- ^ Gaikwad, Priyanka. "लढाई मनोरच्यालढाई मनोरच्या किल्ल्याची |" (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-19 रोजी पाहिले.[permanent dead link]
- ^ Maharashtra, Discover (2020-06-09). "किल्ले जीवधन | Fort Jivdhan". Discover Maharashtra (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-19 रोजी पाहिले.
- ^ trainee. "विस्मृतीतील गौरवशाली मांडवी |" (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-19 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 2022-06-19 रोजी पाहिले.
- ^ जोशी, सचिन. रायगड जिल्ह्याचे दुर्गवैभव. बुकमार्क पब्लिकेशन्स.
- ^ "आगरकोट". Durgbharari (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-16 रोजी पाहिले.
- ^ "कोकणदिवा". Loksatta. 2022-06-16 रोजी पाहिले.
- ^ "Dasgaon Fort, Raigad District, Sahyadri,Shivaji,Trekking,Marathi,Maharastra". trekshitiz.com. 2022-06-16 रोजी पाहिले.
- ^ "DAULATGAD". Durgbharari (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-16 रोजी पाहिले.
- ^ जोशी, सचिन. रत्‍नागिरी जिल्ह्याची दुर्गजिज्ञासा. बुकमार्क पब्लिकेशन्स.
- ^ "पद्मनाभदुर्ग (Padmanabhdurg)". मराठी विश्वकोश. 2020-08-14. 2022-06-13 रोजी पाहिले.
- ^ "पालगड (Palgad)". मराठी विश्वकोश. 2020-08-14. 2022-06-13 रोजी पाहिले.
- ^ "कासारदुर्ग (Kasardurg)". मराठी विश्वकोश. 2020-12-14. 2022-06-13 रोजी पाहिले.
- ^ a b "ऐतिहासिक गढी मोजतेय अखेरच्या घटका". eSakal - Marathi Newspaper. 2022-06-13 रोजी पाहिले.
- ^ a b c d e f जोशी, सचिन. सिंधुदुर्ग जिल्ह्याचा दुर्गवेध. बुकमार्क पब्लिकेशन्स.
- ^ अक्कलकोट, सतीश (२०१२). गड-किल्ले सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातील. सह्याद्री प्रकाशन.
- ^ "मनोहरगड किल्ला | सिंधुदुर्ग | India". 2022-06-13 रोजी पाहिले.
- ^ durgbharari (2020-10-12). "SONGAD-GHOTGE". Durgbharari (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-13 रोजी पाहिले.
- ^ durgbharari (2020-08-07). "बांदा". Durgbharari (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-13 रोजी पाहिले.
- ^ durgbharari (2020-11-23). "SAWANTWADI". Durgbharari (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-13 रोजी पाहिले.
- ^ durgbharari (2020-09-05). "हनुमंतगड-सिंधुदुर्ग". Durgbharari (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-13 रोजी पाहिले.
- ^ Maharashtra, Discover (2020-07-01). "राजदेहेर उर्फ ढेरी किल्ला". Discover Maharashtra (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-10 रोजी पाहिले.
- ^ तापकीर, संदीप. महाराष्ट्राची दुर्गपंढरी नाशिक जिल्ह्यातील किल्ले. विश्वकर्मा प्रकाशन.
- ^ "किल्ले कंडाळा". Maharashtra Times. 2022-06-10 रोजी पाहिले.
- ^ "किल्ले मोहनदर". Loksatta. 2022-06-10 रोजी पाहिले.
- ^ "ब्रम्हगिरी/त्र्यंबकगड आणि थरारक वाटेचा दुर्गभांडार". ब्रम्हगिरी/त्र्यंबकगड आणि थरारक वाटेचा दुर्गभांडार. 2022-06-10 रोजी पाहिले.
- ^ Maharashtra, Discover (2021-08-18). "%%title%% %%sep%% %%sitename%% | Bahula Fort, Nashik". Discover Maharashtra (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-10 रोजी पाहिले.
- ^ Maharashtra, Discover (2020-05-01). "औंढा किल्ला | Aundha Fort". Discover Maharashtra (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-10 रोजी पाहिले.
- ^ "कोथळ्याचा भैरवगड / बहिरोबागड / कोथळे किल्ला / Bhairavgad / Kothale fort". 2022-05-31 रोजी पाहिले.
- ^ https://www.maharashtratourism.gov.in/treasures/forts
- ^ "All forts in Maharashtra".
- ^ "पळशीचा भुईकोट किल्ला/ पळशीची गढी/ पळशीकर वाडा (Palashi Fort)". 2022-05-31 रोजी पाहिले.
- ^ author/lokmat-news-network (2021-08-22). "एक दिवसाच्या पर्यटनासाठीचे आकर्षण मांजरसुंबा गड". Lokmat. 2022-05-31 रोजी पाहिले.
- ^ तापकीर, संदीप (२०१२). महाराजांच्या जहागिरीतून... पुणे जिल्ह्यातील ३२ किल्ले. पुणे: गरुडझेप प्रकाशन.
- ^ "उत्तुंग 'तुंग'!". Loksatta. 2022-06-14 रोजी पाहिले.
- ^ Codingest (2020-12-07). "पौड खोऱ्यातील कोरीगड". Marathi Buzz (इंग्रजी भाषेत). 2022-05-31 रोजी पाहिले.
- ^ "किल्ले साळवणचा इतिहास होणार प्रकाशित". 2022-11-26 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 2022-07-09 रोजी पाहिले.
- ^ https://durgbharari.in/mastgad/
- ^ a b चितळे, श्रीपाद. विदर्भातील किल्ले. श्री मंगेश प्रकाशन (नागपूर).
- ^ "वैभवशाली खुणांचे ऐतिहासिक भद्रावती". Maharashtra Times. 2022-06-01 रोजी पाहिले.
- ^ author/admin (2016-02-25). "बल्लारपुरातील ऐतिहासिक किल्ल्याच्या महत्त्वात आता शिवजयंतीची भर !". Lokmat. 2022-06-01 रोजी पाहिले.
- ^ durgbharari (2020-10-02). "नांदोस". Durgbharari (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-13 रोजी पाहिले.
- ^ durgbharari (2020-09-10). "कोटकामते". Durgbharari (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-13 रोजी पाहिले.
- ^ durgbharari (2020-09-10). "कुडाळ". Durgbharari (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-13 रोजी पाहिले.
- ^ durgbharari (2020-08-01). "आवाडे कोट". Durgbharari (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-13 रोजी पाहिले.
- ^ Maharashtra, Discover (2020-03-08). "माणिकदुर्ग". Discover Maharashtra (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-14 रोजी पाहिले.
- ^ "माणिकदुर्ग (Manikdurg)". मराठी विश्वकोश. 2020-10-26. 2022-06-14 रोजी पाहिले.
- ^ "नवतेदुर्ग (गुढेदुर्ग) (Navatedurg) (Gudhedurg)". मराठी विश्वकोश. 2020-12-07. 2022-06-14 रोजी पाहिले.
- ^ "NALDURG-THANE". Durgbharari (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-19 रोजी पाहिले.
- ^ "vikaspedia Domains". mr.vikaspedia.in. 2022-06-19 रोजी पाहिले.
- ^ "पारसिक किल्ल्याचे रहस्य". Maharashtra Times. 2022-06-19 रोजी पाहिले.
- ^ trainee. "दांडा कोट |" (इंग्रजी भाषेत). 2022-06-19 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 2022-06-19 रोजी पाहिले.