मराठी विकिपीडिया

युरोपियन संघ

(युरोपीय महासंघ या पानावरून पुनर्निर्देशित)

युरोपियन युनियन (अर्थ:युरोपियन संघ) (The European Union-EU) अथवा युरोपियन महासंघ हा युरोप खंडातील २७ देशांचा संघ आहे. या संघाचे उद्दीष्ट युरोपीय देशांमध्ये राजकीय व शासकीय संयु्क्तता आणणे, समान अर्थव्यवस्था व समान व्यापार-नियम लागू करणे, समान चलन (युरो-€) अस्तित्त्वात आणणे हे आहे. युरोप खंडातील सर्वात मोठे राजकीय व आर्थिक अस्तित्त्व युरोपियन संघाला लाभले आहे. संघाची एकूण लोकसंख्या ४९ कोटी ३० लाख आणि वार्षिक उत्पन्न (GDP) €१०५ ($१३७) निखर्व आहे. युरोपियन संघात खालील देश आहेत.


आयरिश: An tAontas Eorpach


इंग्लिश: European Union
इटालियन: Unione europea
एस्टोनियन: Euroopa Liit
क्रोएशियन: Europska unija
ग्रीक: Ευρωπαϊκή Ένωση
चेक: Evropská unie
जर्मन: Europäische Union
डच: Europese Unie
डॅनिश: Den Europæiske Union
पोर्तुगीज: União Europeia
पोलिश: Unia Europejska
फिनिश: Euroopan unioni
फ्रेंच: Union européenne
बल्गेरियन: Европейски съюз
माल्टी: Unjoni Ewropea
रोमेनियन: Uniunea Europeană
लात्व्हियन: Eiropas Savienība
लिथुएनियन: Europos Sąjunga
स्पॅनिश: Unión Europea
स्लोव्हाक: Európska únia
स्लोव्हेन: Evropska unija
स्वीडिश: Europeiska unionen


हंगेरियन: Európai Unió
जगाच्या नकाशावर युरोपियन संघ
लघुरूप EU
ध्येय United in diversity (विविधतेमध्ये एकता)
स्थापना २५ मार्च १९५७
सदस्यत्व
२७ सदस्य देश 
अधिकृत भाषा
२३

युनायटेड किंग्डममध्ये २३ जून २०१६ रोजी घेण्यात आलेल्या मतदानामध्ये ब्रिटिश नागरिकांनी युरोपियन संघ सोडण्याच्या बाजूने कौल दिला.[१][२] त्यामुळे २०१९ साली युनायटेड किंग्डम अधिकृतपणे युरोपियन संघातून बाहेर पडेल.[१]

इतिहास

संपादन
 
European Commission (Brussels)

दुसऱ्या महायुद्धानंतर आर्थिक सहकार्य तसेच व्यापारवर्धित करण्याच्या उद्देशाने युरोपीय  देश एकत्र येऊ लागले ,१९५७ मध्ये बेल्जीयम ,जर्मनी ,फ्रान्स ,इटली ,लक्झेमबर्ग आणि आणि नेदरलॅंड या सहा देशांनी युरोपियन इकॉनॉमिक कम्युनिटी या संस्थेची स्थापना केली युरोपस्थित २८ देशांची युरोपियन युनियन ही अतिप्रगत अशी आर्थिक युनियन आहे. युरोपियन कोल ॲंड स्टील कम्युनिटी आणि युरोपियन आर्थिक युनियन यांच्यापासुन युरोपियन युनियनचा जन्म झाला.१९९३ मध्ये मॅस्ट्रिच कराराने युरोपियन युनियन हे नाव देण्यात आले . लिस्बन कराराने अलीकडे २००९मध्ये युरोपियन युनियनमध्ये सुधारित घटना लागू झाली आहे . १ जुलै २०१३ पासून क्रोशिया हा नवीन देश सदस्य होत असल्यामुळे युरोपियन युनियनमध्ये आता २८ देश  आहेत .  या संघाने युरोपमधील विविध सदस्य देशांत एकत्रित बाजारप्रणाली विकसित केली आहे . युरोपमध्ये वस्तू , सेवा व भांडवल यांचा मुक्त संचार होणे , हे उद्दिष्ट आहे .समुदायातील सर्व देशांनी वस्तूंची देवाणघेवाण करताना सर्व वस्तूवरील जकात रद्द केली आहे .सभासद देशांकरिता युरो चलन निश्चित केले .

==भूगोल==यूरोपयन युनियन हा यूरोप या खंडामध्ये येतो

राजकारण

संपादन

न्यायव्यवस्था

संपादन

युरोपियन न्यायालय ॰ ॰ युरोपिय युनियनमधील कायद्याचे व करारांचे अर्थ लावणे, व त्यांच्या आधारे सदस्य देशातील वादांचा निवाडा करणे हे कार्य युरोपियन न्यायव्यवस्था पार पाडते.

विदेश संबंध

संपादन

अर्थव्यवस्था :- युरोपियन युनियन ही एक आर्थिक व त्याचप्रमाणे मौद्रिक युनियन करण्याच्या उद्देशाने सर्व सदस्य देशांचे राजकोषीय  धोरण व  चलनविषयक धोरण एकरूप करण्यासाठी प्रयत्न सुरू झाले.

संपादन

संस्कृती

संपादन

सदस्य राष्ट्रे

संपादन
चिन्ह ध्वज देश
 सामील
 लोकसंख्या
 किमी²
 दरडोई उत्पन्न चलन
 जिनी
 माविनि
 परिषदेमधील
मते 		संसदेमधील
जागा 		भाषा भूभाग
    ऑस्ट्रिया 1995-01-01 &0000000008443000.000000८४,४३,०००[३] &0000000000083855.000000८३,८५५ &0000000000042409.000000४२,४०९[४] युरो &0000000000000029.100000२९.१[५] &0000000000000000.895000०.८९५[६] 10 19 जर्मन –
    बेल्जियम 1957स्थापक &0000000011041300.000000१,१०,४१,३००[३] &0000000000030528.000000३०,५२८ &0000000000037883.000000३७,८८३[४] युरो &0000000000000033.000000३३.०[५] &0000000000000000.897000०.८९७[६] 12 22 डच
फ्रेंच
जर्मन 		–
    बल्गेरिया 2007-01-01 &0000000007327200.000000७३,२७,२००[३] &0000000000110994.000000१,१०,९९४ &0000000000014312.000000१४,३१२[४] लेव्ह &0000000000000029.200000२९.२[५] &0000000000000000.782000०.७८२[६] 10 18 बल्गेरियन –
    क्रोएशिया 2013-07-01 &0000000004398000.000000४३,९८,०००[३] &0000000000056594.000000५६,५९४ &0000000000017810.000000१७,८१०[४] कुना &0000000000000029.000000२९[५] &0000000000000000.805000०.८०५[६] 7 12 क्रोएशियन –
    सायप्रस 2004-05-01 &0000000000862000.000000८,६२,०००[३] &0000000000009251.000000९,२५१ &0000000000027086.000000२७,०८६[४] युरो &0000000000000031.200000३१.२[५] &0000000000000000.848000०.८४८[६] 4 6 ग्रीक
तुर्की
3 वगळून
    चेक प्रजासत्ताक 2004-05-01 &0000000010505400.000000१,०५,०५,४००[३] &0000000000078866.000000७८,८६६ &0000000000027191.000000२७,१९१[४] कोरुना &0000000000000025.800000२५.८[५] &0000000000000000.873000०.८७३[६] 12 22 चेक –
    डेन्मार्क 1973-01-01 &0000000005580500.000000५५,८०,५००[३] &0000000000043075.000000४३,०७५ &0000000000037657.000000३७,६५७[४] क्रोन &0000000000000024.700000२४.७[५] &0000000000000000.901000०.९०१[६] 7 13 डॅनिश
2 वगळून
    एस्टोनिया 2004-05-01 &0000000001339700.000000१३,३९,७००[३] &0000000000045227.000000४५,२२७ &0000000000021713.000000२१,७१३[४] युरो &0000000000000036.000000३६.०[५] &0000000000000000.846000०.८४६[६] 4 6 एस्टोनियन –
    फिनलंड 1995-01-01 &0000000005401300.000000५४,०१,३००[३] &0000000000338424.000000३,३८,४२४ &0000000000036395.000000३६,३९५[४] युरो &0000000000000026.900000२६.९[५] &0000000000000000.892000०.८९२[६] 7 13 फिनिश
स्वीडिश
1
    फ्रान्स 1957स्थापक &0000000065397900.000000६,५३,९७,९००[३] &0000000000674843.000000६,७४,८४३ &0000000000035548.000000३५,५४८[४] युरो &0000000000000032.700000३२.७[५] &0000000000000000.893000०.८९३[६] 29 74 फ्रेंच
5 + 7 वगळून
    जर्मनी 1957स्थापक[d] &0000000081843700.000000८,१८,४३,७००[३] &0000000000357021.000000३,५७,०२१ &0000000000039028.000000३९,०२८[४] युरो &0000000000000028.300000२८.३[५] &0000000000000000.920000०.९२०[६] 29 99 जर्मन –
    ग्रीस 1981-01-01 &0000000011290900.000000१,१२,९०,९००[३] &0000000000131990.000000१,३१,९९० &0000000000024505.000000२४,५०५[४] युरो &0000000000000034.300000३४.३[५] &0000000000000000.860000०.८६०[६] 12 22 ग्रीक –
    हंगेरी 2004-05-01 &0000000009957700.000000९९,५७,७००[३] &0000000000093030.000000९३,०३० &0000000000019638.000000१९,६३८[४] फोरिंट &0000000000000030.000000३०.०[५] &0000000000000000.831000०.८३१[६] 12 22 हंगेरियन –
    आयर्लंड 1973-01-01 &0000000004582800.000000४५,८२,८००[३] &0000000000070273.000000७०,२७३ &0000000000041921.000000४१,९२१[४] युरो &0000000000000034.300000३४.३[५] &0000000000000000.916000०.९१६[६] 7 12 आयरिश
इंग्लिश 		–
    इटली 1957स्थापक &0000000060820800.000000६,०८,२०,८००[३] &0000000000301338.000000३,०१,३३८ &0000000000030136.000000३०,१३६[४] युरो &0000000000000036.000000३६.०[५] &0000000000000000.881000०.८८१[६] 29 73 इटालियन –
    लात्व्हिया 2004-05-01 &0000000002041800.000000२०,४१,८००[३] &0000000000064589.000000६४,५८९ &0000000000018255.000000१८,२५५[४] लाट्स &0000000000000035.700000३५.७[५] &0000000000000000.814000०.८१४[६] 4 9 लात्व्हियन –
    लिथुएनिया 2004-05-01 &0000000003007800.000000३०,०७,८००[३] &0000000000065200.000000६५,२०० &0000000000021615.000000२१,६१५[४] लिताज &0000000000000035.800000३५.८[५] &0000000000000000.818000०.८१८[६] 7 12 लिथुएनियन –
    लक्झेंबर्ग 1957स्थापक &0000000000524900.000000५,२४,९००[३] &0000000000002586.400000२,५८६.४ &0000000000079785.000000७९,७८५[४] युरो &0000000000000030.800000३०.८[५] &0000000000000000.875000०.८७५[६] 4 6 फ्रेंच
जर्मन
लक्झेंबर्गिश 		–
    माल्टा 2004-05-01 &0000000000416100.000000४,१६,१००[३] &0000000000000316.000000३१६ &0000000000027022.000000२७,०२२[४] युरो &0000000000000025.800000२५.८[५] &0000000000000000.847000०.८४७[६] 3 6 माल्टी
इंग्लिश 		–
    नेदरलँड्स 1957स्थापक &0000000016730300.000000१,६७,३०,३००[३] &0000000000041543.000000४१,५४३ &0000000000042194.000000४२,१९४[४] युरो &0000000000000030.900000३०.९[५] &0000000000000000.921000०.९२१[६] 13 26 डच
6 वगळून
    पोलंड 2004-05-01 &0000000038538400.000000३,८५,३८,४००[३] &0000000000312685.000000३,१२,६८५ &0000000000020592.000000२०,५९२[४] झुवॉटी &0000000000000034.900000३४.९[५] &0000000000000000.821000०.८२१[६] 27 51 पोलिश –
    पोर्तुगाल 1986-01-01 &0000000010541800.000000१,०५,४१,८००[३] &0000000000092390.000000९२,३९० &0000000000023385.000000२३,३८५[४] युरो &0000000000000038.500000३८.५[५] &0000000000000000.816000०.८१६[६] 12 22 पोर्तुगीज
2
    रोमेनिया 2007-01-01 &0000000020121641.000000२,०१,२१,६४१[३] &0000000000238391.000000२,३८,३९१ &0000000000012808.000000१२,८०८[४] लेउ &0000000000000031.500000३१.५[५] &0000000000000000.786000०.७८६[६] 14 33 रोमेनियन –
    स्लोव्हाकिया 2004-05-01 &0000000005404300.000000५४,०४,३००[३] &0000000000049035.000000४९,०३५ &0000000000024249.000000२४,२४९[४] युरो &0000000000000025.800000२५.८[५] &0000000000000000.840000०.८४०[६] 7 13 स्लोव्हाक –
    स्लोव्हेनिया 2004-05-01 &0000000002055500.000000२०,५५,५००[३] &0000000000020273.000000२०,२७३ &0000000000028195.000000२८,१९५[४] युरो &0000000000000031.200000३१.२[५] &0000000000000000.892000०.८९२[६] 4 8 स्लोव्हेन –
    स्पेन 1986-01-01 &0000000046196300.000000४,६१,९६,३००[३] &0000000000504030.000000५,०४,०३० &0000000000030557.000000३०,५५७[४] युरो &0000000000000032.000000३२.०[५] &0000000000000000.885000०.८८५[६] 27 54 स्पॅनिश[e]
4
    स्वीडन 1995-01-01 &0000000009482900.000000९४,८२,९००[३] &0000000000449964.000000४,४९,९६४ &0000000000041191.000000४१,१९१[४] क्रोना &0000000000000025.000000२५.०[५] &0000000000000000.916000०.९१६[६] 10 20 स्वीडिश –
    युनायटेड
किंग्डम 		1973-01-01 &0000000062989600.000000६,२९,८९,६००[३] &0000000000243610.000000२,४३,६१० &0000000000036941.000000३६,९४१[४] पाउंड स्टर्लिंग &0000000000000036.000000३६.०[५] &0000000000000000.875000०.८७५[६] 29 73 इंग्लिश
1 + 13 वगळून
एकूण / सरासरी – &0000000508077900.000000५०,८०,७७,९००[३] &अभिव्यक्ती त्रुटी: अनोळखी उद्गारवाचक चिन्ह ","अभिव्यक्ती त्रुटी: अनोळखी उद्गारवाचक चिन्ह ","अभिव्यक्ती त्रुटी: अनोळखी उद्गारवाचक चिन्ह ","अभिव्यक्ती त्रुटी: अनोळखी उद्गारवाचक चिन्ह ","अभिव्यक्ती त्रुटी: अनोळखी उद्गारवाचक चिन्ह ","अभिव्यक्ती त्रुटी: अनोळखी उद्गारवाचक चिन्ह ","अभिव्यक्ती त्रुटी: अनोळखी उद्गारवाचक चिन्ह ","अभिव्यक्ती त्रुटी: अनोळखी उद्गारवाचक चिन्ह ","अभिव्यक्ती त्रुटी: अनोळखी उद्गारवाचक चिन्ह ","अभिव्यक्ती त्रुटी: अनोळखी उद्गारवाचक चिन्ह ","अभिव्यक्ती त्रुटी: अनोळखी उद्गारवाचक चिन्ह ","अभिव्यक्ती त्रुटी: अनोळखी उद्गारवाचक चिन्ह ","अभिव्यक्ती त्रुटी: अनोळखी उद्गारवाचक चिन्ह ","अभिव्यक्ती त्रुटी: अनोळखी उद्गारवाचक चिन्ह ","अभिव्यक्ती त्रुटी: अनोळखी उद्गारवाचक चिन्ह ","अभिव्यक्ती त्रुटी: अनोळखी उद्गारवाचक चिन्ह ",".अभिव्यक्ती त्रुटी: अनोळखी उद्गारवाचक चिन्ह ","४,३८१,३७६ &0000000000033800.000000३३,८००[७] युरो &0000000000000030.700000३०.७[८] &0000000000000000.845000०.८४५[९] 352 766 24 (official) –
टिपा
  1. ^ युरोपियन संघाने उत्तर सायप्रसचे सार्वभौमत्व अमान्य केले आहे.
  2. ^ संयुक्त राष्ट्रांद्वारे शासन .
  3. ^ a b See Article 355(1) of the Treaty on the Functioning of the European Union.[१] Archived 2012-10-28 at the Wayback Machine.
  4. ^ जर्मनीच्या पुन:एकत्रीकरणानंतर ३ ऑक्टोबर १९९० रोजी भूतपूर्व पूर्व जर्मनी देशाची राज्ये पश्चिम जर्मनीमध्ये समाविष्ट केली गेली.
  5. ^ स्थानिक मान्यताप्राप्त भाषा: बास्क, कातालान व गालिसियन.

अधिकृत भाषा

संपादन

खालील २३ भाषा युरोपियन संघाच्या अधिकृत भाषा आहेत.

भाषा अधिकृत वापरकर्ते वापरास सुरुवात
बल्गेरियन   बल्गेरिया 2007
चेक   चेक प्रजासत्ताक
  स्लोव्हाकिया1 		2004
डॅनिश   डेन्मार्क
  जर्मनी2 		1973
डच   नेदरलँड्स
  बेल्जियम 		1958
इंग्लिश   आयर्लंड
  माल्टा
  युनायटेड किंग्डम 		1973
एस्टोनियन   एस्टोनिया 2004
फिनिश   फिनलंड 1995
फ्रेंच   बेल्जियम
  फ्रान्स
  इटली3
  लक्झेंबर्ग 		1958
जर्मन   ऑस्ट्रिया
  बेल्जियम
  डेन्मार्क4
  जर्मनी
  इटली5
  लक्झेंबर्ग 		1958
ग्रीक   सायप्रस
  ग्रीस
  इटली6 		1981
हंगेरियन   हंगेरी
  ऑस्ट्रिया7
  रोमेनिया8
  स्लोव्हाकिया1
  स्लोव्हेनिया9 		2004
आयरिश   आयर्लंड
  युनायटेड किंग्डम10 		2007
इटालियन   इटली
  स्लोव्हेनिया11 		1958
लात्व्हियन   लात्व्हिया 2004
लिथुएनियन   लिथुएनिया 2004
माल्टी   माल्टा 2004
पोलिश   पोलंड 2004
पोर्तुगीज   पोर्तुगाल 1986
रोमेनियन   रोमेनिया 2007
स्लोव्हाक   स्लोव्हाकिया
  चेक प्रजासत्ताक 		2004
स्लोव्हेन   स्लोव्हेनिया
  ऑस्ट्रिया12
  इटली13 		2004
स्पॅनिश   स्पेन 1986
स्वीडिश   स्वीडन
  फिनलंड14 		1995

संदर्भ

संपादन
  1. ^ a b "ब्रिटनकरांचा 'ब्रेक्झिट'च्या बाजूने कौल".
  2. ^ "इंग्लंड युरोपियन युनियनमधून बाहेर पडणार!". 2016-06-25 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 2016-06-24 रोजी पाहिले.
  3. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac Council Decision of 14 January 2013 (2013/37/EU[मृत दुवा]) as amended by Council Decision of 1 July 2013 (2013/345/EU[मृत दुवा]) amending the Council's Rules of Procedure.
  4. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab Report for Selected Countries and Subjects IMF
  5. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab UNDP.org
  6. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab "Inequality-adjusted Human Development Index [[वर्ग:मृत बाह्य दुवे असणारे सर्व लेख]][[वर्ग:मृत बाह्य दुवे असणारे लेख ]][[[Wikipedia:Link rot|मृत दुवा]]]". HDRO (Human Development Report Office) संयुक्त राष्ट्रे विकास कार्यक्रम. 2019-01-07 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 20 July 2013 रोजी पाहिले. URL–wikilink conflict (सहाय्य)
  7. ^ "Eurostat – Tables, Graphs and Maps Interface (TGM) table". Epp.eurostat.ec.europa.eu. 26 April 2011 रोजी पाहिले.
  8. ^ Eurostat - Tables, Graphs and Maps Interface (TGM) table. Epp.eurostat.ec.europa.eu (2013-06-14). Retrieved on 2013-07-29.
  9. ^ Mihaiu, Diana Marieta; Opreana, Alin (April 2011). "Correlation Analysis Between the Health System and Human Development Level Within the European Union" (PDF). International Journal of Trade, Economics and Finance. 2 (2). doi:10.7763/IJTEF.2011.V2.85.

बाह्य दुवे

संपादन
 
 विकिमीडिया कॉमन्सवर खालील विषयाशी संबंधित संचिका आहेत:
"https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=युरोपियन_संघ&oldid=2473324" पासून हुडकले