मराठी विकिपीडिया

भारतातील जागतिक वारसा स्थाने

भारत

संयुक्त राष्ट्रांची शैक्षणिक, वैज्ञानिक आणि सांस्कृतिक संघटना (UNESCO) ही सांस्कृतिक किंवा नैसर्गिक वारशासाठी उत्कृष्ट वैश्विक मूल्य असलेल्या जागतिक वारसा स्थळांना नियुक्त करते. ही यादी १९७२ मध्ये स्थापन झालेल्या युनेस्को जागतिक वारसा अधिवेशनावर स्वाक्षरी करणाऱ्या देशांनी नामांकित केलेल्या स्थळांमधून तयार केली जाते.[१]

सांस्कृतिक वारशात स्मारके (जसे की वास्तुशिल्प, स्मारकशिल्प किंवा शिलालेख), इमारतींचे गट आणि स्थळे (पुरातत्त्व स्थळांसह) यांचा समावेश होतो. नैसर्गिक वैशिष्ट्ये (भौतिक आणि जैविक रचनांचा समावेश असलेला), भूगर्भीय आणि भौतिक रचना (प्राणी आणि वनस्पतींच्या धोक्यात आलेल्या प्रजातींच्या अधिवासांसह), आणि नैसर्गिक स्थळे जी विज्ञान, संरक्षण किंवा नैसर्गिक सौंदर्याच्या दृष्टिकोनातून महत्त्वाची आहेत, त्यांना नैसर्गिक म्हणून परिभाषित केले जाते.[२] भारताने १४ नोव्हेंबर १९७७ रोजी हे अधिवेशन स्वीकारले. त्यानंतर भारतातील विविध स्थळे यादीत समावेश करण्‍यासाठी पात्र ठरली.[३]

भारतातील जागतिक वारसा स्थाने is located in India
भारतातील जागतिक वारसा स्थाने
भारतातील जागतिक वारसा स्थाने
भारतातील जागतिक वारसा स्थाने
भारताच्या नकाशावर युनेस्कोची जागतिक वारसा स्थाने.
पिवळे ठिपके होयसळ वास्तूशिल्प समूहाचे आहे.

भारत देशातील खालील ऐतिहासिक स्थाने युनेस्कोद्वारे तयार करण्यात आलेल्या जागतिक वारसा स्थानांच्या यादीत आहेत. सप्टेंबर २०२४ नुसार, भारतात अशी ४३ स्थाने आहेत. यामध्ये ३५ सांस्कृतिक, ७ नैसर्गिक आणि १ मिश्रित निकष स्थान समाविष्ट आहेत. जगातील सहाव्या क्रमांकावर भारत आहे. त्या आधी, इटली (५९), चीन (५७), जर्मनी (५२), फ्रान्स (५२), व स्पेन (५०) हे देश आहेत.

यादी

संपादन
क्र. नाव प्रतिमा राज्य नोंदणीचे वर्ष युनेस्को माहिती संदर्भ
१ अजिंठा लेणी   महाराष्ट्र १९८३ 242; 1983; i, ii, iii, vi (सांस्कृतिक) [४]
२ वेरूळ लेणी   महाराष्ट्र १९८३ 243; 1983; (i)(iii)(vi) (सांस्कृतिक) [५]
३ आग्‍ऱ्याचा किल्ला   उत्तर प्रदेश १९८३ 251; 1983; iii (सांस्कृतिक) [६][७]
४ ताज महाल   उत्तर प्रदेश १९८३ 252; 1983;i (सांस्कृतिक) [८]
५ कोणार्क सूर्य मंदिर   ओडिशा १९८४ 246; 1984;(i)(iii)(vi) (सांस्कृतिक) [९]
६ महाबलीपुरम येथील स्मारके   तमिळनाडू १९८४ 249; 1984; (i)(ii)(iii)(vi) (सांस्कृतिक) [१०]
७ काझीरंगा राष्ट्रीय उद्यान   आसाम १९८५ 337; 1985; ix, x (नैसर्गिक) [११]
८ मानस राष्ट्रीय उद्यान[a]   आसाम १९८५ 338; 1985; vii, ix, x (नैसर्गिक) [१२]
९ केवलदेव राष्ट्रीय उद्यान   राजस्थान १९८५ 340; 1985; (x) (नैसर्गिक) [१३]
१० गोव्याचे चर्च आणि कॉन्व्हेंट   गोवा १९८६ 234; 1986; (ii)(iv)(vi) (सांस्कृतिक) [१४]
११ खजुराहो येथील स्मारके   मध्य प्रदेश १९८६ 240; 1986; (i) (सांस्कृतिक) (iii) [१५]
१२ हंपी येथील स्मारके[b]   कर्नाटक १९८६ 241bis; 1986; i, iii, iv (सांस्कृतिक) [१६]
१३ फत्तेपूर सिक्री   उत्तर प्रदेश १९८६ 255; 1986; ii, iii, iv (सांस्कृतिक) [१७]
१४ पट्टदकल येथील स्मारके   कर्नाटक १९८७ 239rev; iii, iv (सांस्कृतिक) [१८]
१५ घारापुरी (एलिफंटा) लेणी   महाराष्ट्र १९८७

244rev; i, iii (सांस्कृतिक) || [१९]

१६ चोळ राजांची मंदिरे   तमिळ नाडू १९८७ 250bis; ii, iii (सांस्कृतिक) [२०][२१]
१७ सुंदरबन राष्ट्रीय उद्यान   पश्चिम बंगाल १९८७ 452; ix, x (नैसर्गिक) [२२][२३]
१८ नंदा देवी आणि व्हॅली ऑफ फ्लॉवर्स राष्ट्रीय उद्यान   उत्तराखंड १९८८ 335bis; viii, x (नैसर्गिक) [२४][२५]
१९ सांचीचे बौद्ध स्मारके   मध्य प्रदेश १९८९ 524; i, ii, iii, iv, vi (सांस्कृतिक) [२६]
२० हुमायूनची कबर   दिल्ली १९९३ 232bis; ii, iv (सांस्कृतिक) [२७]
२१ कुतुब मिनार व इतर स्मारके   दिल्ली १९९३ 233; iv (सांस्कृतिक) [२८]
२२ भारतातील पर्वतीय रेल्वे
(दार्जीलिंग हिमालयन रेल्वे, निलगिरी माउंटन रेल्वे,
आणि कालका−सिमला रेल्वे)		   पश्चिम बंगाल,
तामिळनाडू,
हिमाचल प्रदेश		 १९९९ 944ter; ii, iv (सांस्कृतिक) [२९]
२३ महाबोधी विहार   बिहार २००२ 1056rev; i, ii, iii, iv, vi (सांस्कृतिक) [३०]
२४ भीमबेटका   मध्य प्रदेश २००३ 925; iii, v (सांस्कृतिक) [३१]
२५ छत्रपती शिवाजी महाराज टर्मिनस   महाराष्ट्र २००४ 945rev; ii, iv (सांस्कृतिक) [३२]
२६ चंपानेर-पावागड पुरातत्व उद्यान   गुजरात २००४ 1101; ii, iv, v, vi (सांस्कृतिक) [३३]
२७ लाल किल्ला   दिलली २००४ 231rev; ii, iii, vi (सांस्कृतिक) [३४]
२८ जंतर मंतर, जयपूर   राजस्थान २०१० 1338; iii, vi (सांस्कृतिक) [३५]
२९ पश्चिम घाट   कर्नाटक,
महाराष्ट्र,
केरळ,
तामिळनाडू		 २०१२ 1342rev; ix, x (नैसर्गिक) [३६]
३० राजस्थानचे डोंगरी किल्ले
(चित्तोडगढ, कुंभलगड, रणथंबोर,
गागरोन, अंबर, आणि जैसलमेर)		   राजस्थान २०१३ 247rev; ii, iii (सांस्कृतिक) [३७]
३१ रानी की वाव   गुजरात २०१४ 922; i, iv (सांस्कृतिक) [३८]
३२ ग्रेट हिमालयन राष्ट्रीय उद्यान   हिमाचल प्रदेश २०१४ 1406rev; x (नैसर्गिक) [३९]
३३ नालंदा पुरातत्व स्थळ   बिहार २०१६ 1502; iv, vi (सांस्कृतिक) [४०]
३४ कंचनजंगा राष्ट्रीय उद्यान   सिक्कीम २०१६ 1513; iii, vi, vii, x (मिश्र) [४१]
३५ ल कॉर्बूझीयेची वास्तुशिल्प कामे
(चंदिगढ कॅपिटल कॉम्प्लेक्स)[c]		   चंदिगढ २०१६ 1321rev; i, ii, vi (सांस्कृतिक) [४२]
३६ अहमदाबादचे ऐतिहासिक शहर   गुजरात २०१७ 1551; ii, v (सांस्कृतिक) [४३]
३७ मुंबईचे व्हिक्टोरियन गॉथिक आणि आर्ट डेको वास्तुशिल्प   महाराष्ट्र २०१८ 1480; ii, iv (सांस्कृतिक) [४४]
३८ जयपूर शहर   राजस्थान २०१९ 1605; ii, iv, vi (सांस्कृतिक) [४५]
३९ काकतीय रुद्रेश्वर (रामप्पा) मंदीर   तेलंगणा २०२१ 1570; i, iii (सांस्कृतिक) [४६]
४० धोळावीरा   गुजरात २०२१ 1645; iii, iv (सांस्कृतिक) [४७]
४१ शांतिनिकेतन   पश्चिम बंगाल २०२३ 1375; iv, vi (सांस्कृतिक)
४२ होयसळ वास्तूशिल्प समूह
(चेन्नकेशव मंदिर, बेलूर, होयसळेश्वर मंदिर व चेन्नकेशव मंदिर, सोमनाथपुरा )		   कर्नाटक २०२३ 1670; i, ii, iv (सांस्कृतिक)
तळटीप
  1. ^ १९९२ मध्ये बोडो जमातीच्या अतिरेक्यांनी केलेल्या आक्रमणानंतर व वाढलेल्या शिकारी, उद्यानाच्या पायाभूत सुविधांचे नुकसान आणि काही प्रजातींची लोकसंख्या घट (विशेषतः ग्रेटर एक शिंगाच्या गेंड्याची), यामुळे हे ठिकाण १९९२ ते २०११ पर्यंत धोक्यात असलेल्या जागतिक वारसा स्थानांमध्ये आले होते.
  2. ^ १९९९ ते २००६ पर्यंत, हम्पीच्या संरक्षित पुरातत्व क्षेत्रामध्ये दोन केबल-सस्पेंडेड पुलांच्या बांधकामामुळे स्मारकांची अखंडता आणि सत्यता धोक्यात आल्याने ही जागा धोक्यात असलेल्या जागतिक वारसा स्थानांमध्ये आली होती.
  3. ^ हे अर्जेंटिना, बेल्जियम, फ्रान्स, जर्मनी, स्वित्झर्लंड आणि जपानसह सामायिक केलेले आंतरराष्ट्रीय वारसा स्थान आहे. यात फ्रँको-स्विस वास्तुविशारद ल कॉर्बूझीयेच्या १७ कामांचा समावेश आहे ज्यातील एक चंदिगढ येथे भारतात आहे.

तात्पुरती यादी

संपादन

जागतिक वारसा यादीमध्ये नोंदवीलेलया स्थानांन व्यतिरिक्त, राष्ट्रे नामांकनासाठी विचारात घेऊ शकतील अशा तात्पुरत्या स्थळांची यादी बनवू शकतात. जागतिक वारसा यादीसाठी नामांकन केवळ तेव्हाच स्वीकारले जाते जेव्हा स्थान पूर्वी तात्पुरत्या यादीत सूचीबद्ध केले गेले असते.[४८] २०२२ पर्यंत, भारताने त्याच्या तात्पुरत्या यादीत ५२ स्थानांची यादी केली आहे.[४९][५०] भारताच्या तात्पुरती यादी ५० स्थाने आहेत.

क्रमांक नाव प्रतिमा राज्य नोंदणीचे वर्ष युनेस्को माहिती संदर्भ
१ बिष्णुपूर येथील मंदिरे   पश्चिम बंगाल १९९८ सांस्कृतिक [५१]
२ मत्तनचेरी पॅलेस, कोची   केरळा १९९८ सांस्कृतिक [५२]
३ मांडू येथील स्मारके   मध्य प्रदेश १९९८ सांस्कृतिक [५३]
४ सारनाथचे प्राचीन बौद्ध स्मारके
(धमेक स्तूप, अशोकस्तंभ, चौखंडी स्तूप)		   उत्तर प्रदेश १९९८ सांस्कृतिक [५४]
५ सुवर्णमंदिर   पंजाब २००४ सांस्कृतिक [५५]
६ ब्रह्मपुत्रा नदीतील माजुली बेट   आसाम २००४ सांस्कृतिक [५६]
७ नामढापा अभयारण्य   अरुणाचल प्रदेश २००६ नैसर्गिक [५७]
८ भारतीय जंगली गाढव अभयारण्य, कच्छचे रण   गुजरात २००६ नैसर्गिक [५८]
९ न्योरा व्हॅली राष्ट्रीय उद्यान   पश्चिम बंगाल २००९ नैसर्गिक [५९]
१० मरु राष्ट्रीय उद्यान   राजस्थान २००९ नैसर्गिक [६०]
११ भारतातील रेशीम मार्गावरील वसाहती
(१२ वसाहती)		   बिहार, जम्मू आणि काश्मीर, महाराष्ट्र, पुडुचेरी, पंजाब, तामिळनाडू, उत्तर प्रदेश २०१० सांस्कृतिक [६१]
१२ हैदराबादची कुतुबशाही स्मारके
(गोवळकोंडा, कुतुबशाही कबरी, चारमिनार)		   तेलंगणा २०१० सांस्कृतिक [६२]
१३ काश्मीरमधील मुघल बाग
(६ बागा - चश्मेशाही बाग, शालीमार बाग, परी महाल, वेरीनाग, अचबल बाग आणि निशात बाग)		   जम्मू आणि काश्मीर २०१० सांस्कृतिक [६३]
१४ दिल्ली शहर   दिल्ली २०१२ सांस्कृतिक [६४]
१५ दख्खन सल्तनतची स्मारके आणि किल्ले
(गुलबर्गा, बीदर, विजापूर, व हैदराबाद मधील स्मारके आणि किल्ले)		   कर्नाटक, तेलंगणा २०१४ सांस्कृतिक [६५]
१६ सेल्युलर जेल   अंदमान आणि निकोबार २०१४ सांस्कृतिक [६६]
१७ भारतातील प्रतिष्ठित साडी विणकामाचा समूह
(८ गावांचा समूह)		   मध्य प्रदेश, उत्तर प्रदेश, महाराष्ट्र, आंध्र प्रदेश, आसाम २०१४ सांस्कृतिक [६७]
१८ अपतानी सांस्कृतिक भूप्रदेश   अरुणाचल प्रदेश २०१४ सांस्कृतिक [६८]
१९ रंगनाथस्वामी मंदिर   तामिळनाडू २०१४ सांस्कृतिक [६९]
२० श्रीरंगपट्टणचे स्मारके   कर्नाटक २०१४ सांस्कृतिक [७०]
२१ चिल्का सरोवर   ओडिशा २०१४ नैसर्गिक [७१]
२२ पद्मनाभपुरम महाल   तामिळनाडू २०१४ सांस्कृतिक [७२]
२३ भारताची सत्याग्रह चळवळीतील स्थाने
(२२ स्थानांचा समूह)		   गुजरात, महाराष्ट्र, पश्चिम बंगाल, तमिळनाडू, केरळ, बिहार, उत्तर प्रदेश, दिल्ली २०१४ सांस्कृतिक [७३]
२४ थेमबांग गाव   अरुणाचल प्रदेश २०१४ सांस्कृतिक [७४]
२५ नर्कोन्दम बेट   अंदमान आणि निकोबार २०१४ नैसर्गिक [७५]
२६ मैदाम
(आहोम साम्राज्यातील थडग्यावर रचलेले मातीचे ढीग)		   आसाम २०१४ सांस्कृतिक [७६]
२७ एकमरा क्षेत्र, भुवनेश्वर   ओडिशा २०१४ सांस्कृतिक [७७]
२८ बुर्झाहोम पुरातत्व स्थळ   जम्मू आणि काश्मीर २०१४ सांस्कृतिक [७८]
२९ लोथल   गुजरात २०१४ सांस्कृतिक [७९]
३० भारतातील पर्वतीय रेल्वे (विस्तार)
(माथेरान डोंगरी रेल्वे व कांगडा व्हॅली रेल्वे)		   महाराष्ट्र, हिमाचल प्रदेश २०१४ सांस्कृतिक [८०]
३१ चेट्टिनाड येथील तमिळ व्यापाऱ्यांचे गावांचे समूह
(११ गावांचा समूह)		   तामिळनाडू २०१४ सांस्कृतिक [८१]
३२ लोटस टेंपल   दिल्ली २०१४ सांस्कृतिक [८२]
३३ बादामी चालुक्य वास्तुकला
(ऐहोळे, बादामी, व पट्टदकल येथील वास्तुकला)		   कर्नाटक २०१५ सांस्कृतिक [८३]
३४ भारतातील थंड वाळवंट सांस्कृतिक भूप्रदेश   लडाख, हिमाचल प्रदेश २०१५ मिश्र [८४]
३५ ग्रांड ट्रंक रोडवरील स्थाने
(९३ स्थाने)		   पंजाब, हरियाणा, उत्तराखंड, दिल्ली, राजस्थान, उत्तर प्रदेश, बिहार, झारखंड, पश्चिम बंगाल २०१५ सांस्कृतिक [८५]
३६ कैबुल लामजो राष्ट्रीय उद्यान   मणिपूर २०१६ मिश्र [८६]
३७ गारो हिल्स राष्ट्रीय उद्यान   मेघालय २०१८ मिश्र [८७]
३८ ओरछाचे वास्तुशिल्प   मध्य प्रदेश २०१९ सांस्कृतिक [८८]
३९ वाराणसीचे घाट   उत्तर प्रदेश २०२१ सांस्कृतिक [८९]
४० कांचीपुरमची मंदिरे   तामिळनाडू २०२१ सांस्कृतिक [९०]
४१ हायर बेनकलचे महापाषाण स्थान   कर्नाटक २०२१ सांस्कृतिक [९१]
४२ नर्मदा खोऱ्यातील भेडाघाट-लामेटाघाट   मध्य प्रदेश २०२१ नैसर्गिक [९२]
४३ सातपुडा व्याघ्र प्रकल्प   मध्य प्रदेश २०२१ नैसर्गिक [९३]
४४ महाराष्ट्रातील मराठा लष्करी वास्तुकला
(१४ किल्ले)		   महाराष्ट्र २०२१ सांस्कृतिक [९४]
४५ कोकण विभागातील कातळ खोदशिल्प   महाराष्ट्र, गोवा २०२२ सांस्कृतिक [९५]
४६ जिवंत मूळांचे पूल   मेघालय २०२२ सांस्कृतिक [९६]
४७ वीरभद्र मंदिर व अखंड नंदी, लेपाक्षी   आंध्र प्रदेश २०२२ सांस्कृतिक [९७]
४८ मोढेराचे सूर्य मंदिर   गुजरात २०२२ सांस्कृतिक [९८]
४९ वडनगर   गुजरात २०२२ सांस्कृतिक [९९]
५० उनाकोटीची दगडी शिल्पे   त्रिपुरा २०२२ सांस्कृतिक [१००]

संदर्भ

संपादन
  1. ^ Centre, UNESCO World Heritage. "The World Heritage Convention". UNESCO World Heritage Centre (इंग्रजी भाषेत). 2022-04-17 रोजी पाहिले.
  2. ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage". UNESCO World Heritage Centre (इंग्रजी भाषेत). 2022-04-17 रोजी पाहिले.
  3. ^ Centre, UNESCO World Heritage. "India - UNESCO World Heritage Convention". UNESCO World Heritage Centre (इंग्रजी भाषेत). 2022-04-17 रोजी पाहिले.
  4. ^ "Ajanta Caves". UNESCO World Heritage Centre. December 18, 2008 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  5. ^ "Ellora Caves". UNESCO World Heritage Centre. December 9, 2016 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  6. ^ "Agra Fort". ICOMOS. July 17, 2020 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  7. ^ "Agra Fort". UNESCO World Heritage Centre. July 17, 2010 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  8. ^ "Taj Mahal". UNESCO World Heritage Centre. March 15, 2021 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  9. ^ "Sun Temple, Konârak". UNESCO World Heritage Centre. April 3, 2015 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  10. ^ "Group of Monuments at Mahabalipuram". UNESCO World Heritage Centre. December 2, 2019 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  11. ^ "Kaziranga National Park". UNESCO World Heritage Centre. July 3, 2010 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  12. ^ "Manas Wildlife Sanctuary". UNESCO World Heritage Centre. February 13, 2006 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  13. ^ "Keoladeo National Park". UNESCO World Heritage Centre. October 30, 2010 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  14. ^ "Churches and Convents of Goa". UNESCO World Heritage Centre. July 3, 2010 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  15. ^ "Khajuraho Group of Monuments". UNESCO World Heritage Centre. November 16, 2018 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  16. ^ "Group of Monuments at Hampi". UNESCO World Heritage Centre. November 19, 2005 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  17. ^ "Fatehpur Sikri". UNESCO World Heritage Centre. May 14, 2011 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  18. ^ "Group of Monuments at Pattadakal". UNESCO World Heritage Centre. March 26, 2014 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  19. ^ "Elephanta Caves". UNESCO World Heritage Centre. April 14, 2020 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  20. ^ "Great Living Chola Temples". UNESCO World Heritage Centre. January 5, 2013 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  21. ^ "Decision 28 COM 14B.32. Extension of Properties Inscribed on the World Heritage List (Great Living Chola Temples)". UNESCO World Heritage Centre. April 21, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  22. ^ "Sundarbans National Park". UNESCO World Heritage Centre. March 6, 2012 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  23. ^ "The Sundarbans". UNESCO World Heritage Centre. 28 May 2010 रोजी पाहिले.
  24. ^ "Nanda Devi and Valley of Flowers National Parks". UNESCO World Heritage Centre. September 29, 2016 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  25. ^ "Decision 29 COM 8B.14. Nominations of Natural Properties to the World Heritage List (Nanda Devi National Park)". UNESCO World Heritage Centre. April 21, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  26. ^ "Buddhist Monuments at Sanchi". UNESCO World Heritage Centre. July 3, 2010 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  27. ^ "Humayun's Tomb, Delhi". UNESCO World Heritage Centre. May 27, 2019 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  28. ^ "Qutb Minar and its Monuments, Delhi". UNESCO World Heritage Centre. November 27, 2018 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  29. ^ "Mountain Railways of India". UNESCO World Heritage Centre. May 3, 2006 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  30. ^ "Mahabodhi Temple Complex at Bodh Gaya". UNESCO World Heritage Centre. November 5, 2020 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  31. ^ "Rock Shelters of Bhimbetka". UNESCO World Heritage Centre. March 8, 2007 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  32. ^ "Chhatrapati Shivaji Terminus (formerly Victoria Terminus)". UNESCO World Heritage Centre. November 27, 2018 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  33. ^ "Champaner-Pavagadh Archaeological Park". UNESCO World Heritage Centre. July 4, 2010 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  34. ^ "Red Fort Complex". UNESCO World Heritage Centre. August 3, 2009 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  35. ^ "The Jantar Mantar, Jaipur". UNESCO World Heritage Centre. October 5, 2010 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  36. ^ "Western Ghats". UNESCO World Heritage Centre. July 4, 2018 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  37. ^ "Hill Forts of Rajasthan". UNESCO World Heritage Centre. June 25, 2013 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  38. ^ "Rani-ki-Vav (the Queen's Stepwell) at Patan, Gujarat". UNESCO World Heritage Centre. December 26, 2018 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  39. ^ "Great Himalayan National Park Conservation Area". UNESCO World Heritage Centre. July 4, 2018 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  40. ^ "Archaeological Site of Nalanda Mahavihara at Nalanda, Bihar". UNESCO World Heritage Centre. September 27, 2018 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  41. ^ "Khangchendzonga National Park". UNESCO World Heritage Centre. July 11, 2018 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  42. ^ "The Architectural Work of Le Corbusier, an Outstanding Contribution to the Modern Movement". UNESCO World Heritage Centre. 24 November 2018 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 10 December 2020 रोजी पाहिले.
  43. ^ "Historic City of Ahmadabad". UNESCO World Heritage Centre. July 4, 2018 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  44. ^ "Victorian Gothic and Art Deco Ensembles of Mumbai". UNESCO World Heritage Centre. July 7, 2018 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  45. ^ "Jaipur City, Rajasthan". UNESCO World Heritage Centre. May 10, 2020 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  46. ^ "Kakatiya Rudreshwara (Ramappa) Temple, Telangana". UNESCO World Heritage Centre. July 25, 2021 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  47. ^ "Dholavira: a Harappan City". UNESCO World Heritage Centre. April 17, 2017 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  48. ^ "Tentative Lists". UNESCO World Heritage Centre. 1 April 2016 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 7 October 2010 रोजी पाहिले.
  49. ^ Bureau, The Hindu (2022-12-20). "Vadnagar town, Modhera Sun Temple, Unakoti sculptures added to UNESCO's tentative list of World Heritage Sites". The Hindu (इंग्रजी भाषेत). ISSN 0971-751X. 2022-12-21 रोजी पाहिले.
  50. ^ "India". UNESCO World Heritage Centre. November 12, 2021 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 27 March 2022 रोजी पाहिले.
  51. ^ "Temples at Bishnupur, West Bengal". UNESCO World Heritage Centre. May 16, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  52. ^ "Mattanchery Palace, Ernakulam, Kerala". UNESCO World Heritage Centre. May 17, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  53. ^ "Group of Monuments at Mandu, Madhya Pradesh". UNESCO World Heritage Centre. May 16, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  54. ^ "Ancient Buddhist Site, Sarnath, Varanasi, Uttar Pradesh". UNESCO World Heritage Centre. November 26, 2021 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  55. ^ "Sri Harimandir Sahib, Amritsar, Punjab". UNESCO World Heritage Centre. May 16, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  56. ^ "River Island of Majuli in midstream of Brahmaputra River in Assam". UNESCO World Heritage Centre. May 16, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  57. ^ "Namdapha National Park". UNESCO World Heritage Centre. May 16, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  58. ^ "Wild Ass Sanctuary, Little Rann of Kutch". UNESCO World Heritage Centre. May 16, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  59. ^ "Neora Valley National Park". UNESCO World Heritage Centre. May 17, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  60. ^ "Desert National Park". UNESCO World Heritage Centre. May 16, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  61. ^ "Silk Road Sites in India". UNESCO World Heritage Centre. May 1, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  62. ^ "The Qutb Shahi Monuments of Hyderabad Golconda Fort, Qutb Shahi Tombs, Charminar". UNESCO World Heritage Centre. February 1, 2018 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  63. ^ "Mughal Gardens in Kashmir". UNESCO World Heritage Centre. May 16, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  64. ^ "Delhi - A Heritage City". UNESCO World Heritage Centre. April 24, 2018 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  65. ^ "Monuments and Forts of the Deccan Sultanate". UNESCO World Heritage Centre. February 28, 2018 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  66. ^ "Cellular Jail, Andaman Islands". UNESCO World Heritage Centre. May 17, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  67. ^ "Iconic Saree Weaving Clusters of India". UNESCO World Heritage Centre. May 10, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  68. ^ "Apatani Cultural Landscape". UNESCO World Heritage Centre. August 10, 2019 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  69. ^ "Sri Ranganathaswamy Temple, Srirangam". UNESCO World Heritage Centre. May 16, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  70. ^ "Monuments of Srirangapatna Island Town". UNESCO World Heritage Centre. May 16, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  71. ^ "Chilika Lake". UNESCO World Heritage Centre. August 24, 2019 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  72. ^ "Padmanabhapuram Palace". UNESCO World Heritage Centre. May 17, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  73. ^ "Sites of Saytagrah, India's non-violent freedom movement". UNESCO World Heritage Centre. May 16, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  74. ^ "Thembang Fortified Village". UNESCO World Heritage Centre. May 16, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  75. ^ "Narcondam Island". UNESCO World Heritage Centre. May 16, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  76. ^ "Moidams – the Mound-Burial system of the Ahom Dynasty". UNESCO World Heritage Centre. May 16, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  77. ^ "Ekamra Kshetra – The Temple City, Bhubaneswar". UNESCO World Heritage Centre. October 1, 2018 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  78. ^ "Burzahom archaeological site". UNESCO World Heritage Centre. May 16, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  79. ^ "Archaeological remains of a Harappa Port-Town, Lothal". UNESCO World Heritage Centre. May 16, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  80. ^ "Mountain Railways of India (Extension)". UNESCO World Heritage Centre. May 16, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  81. ^ "Chettinad, Village Clusters of the Tamil Merchants". UNESCO World Heritage Centre. May 18, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  82. ^ "Bahá'í House of Worship at New Delhi". UNESCO World Heritage Centre. August 26, 2016 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  83. ^ "Evolution of Temple Architecture – Aihole-Badami-Pattadakal". UNESCO World Heritage Centre. May 16, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  84. ^ "Cold Desert Cultural Landscape of India". UNESCO World Heritage Centre. May 27, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 June 2022 रोजी पाहिले.
  85. ^ "Sites along the Uttarapath, Badshahi Sadak, Sadak-e-Azam, Grand Trunk Road". UNESCO World Heritage Centre. January 17, 2018 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 June 2022 रोजी पाहिले.
  86. ^ "Keibul Lamjao Conservation Area". UNESCO World Heritage Centre. July 15, 2017 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 June 2022 रोजी पाहिले.
  87. ^ "Garo Hills Conservation Area (GHCA)". UNESCO World Heritage Centre. November 12, 2018 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 June 2022 रोजी पाहिले.
  88. ^ "The historic ensemble of Orchha". UNESCO World Heritage Centre. July 6, 2019 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 June 2022 रोजी पाहिले.
  89. ^ "Iconic Riverfront of the Historic City of Varanasi". UNESCO World Heritage Centre. April 25, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 June 2022 रोजी पाहिले.
  90. ^ "Temples of Kanchipuram". UNESCO World Heritage Centre. May 8, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 June 2022 रोजी पाहिले.
  91. ^ "Hire Benkal, Megalithic Site". UNESCO World Heritage Centre. April 26, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 June 2022 रोजी पाहिले.
  92. ^ "Bhedaghat-Lametaghat in Narmada Valley". UNESCO World Heritage Centre. March 31, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 June 2022 रोजी पाहिले.
  93. ^ "Satpura Tiger Reserve". UNESCO World Heritage Centre. June 7, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 June 2022 रोजी पाहिले.
  94. ^ "Serial Nomination of Maratha Military Architecture in Maharashtra". UNESCO World Heritage Centre. May 8, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 June 2022 रोजी पाहिले.
  95. ^ "Geoglyphs of Konkan Region of India". UNESCO World Heritage Centre. May 16, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 June 2022 रोजी पाहिले.
  96. ^ "Jingkieng jri: Living Root Bridge Cultural Landscapes". UNESCO World Heritage Centre. June 16, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 June 2022 रोजी पाहिले.
  97. ^ "Sri Veerabhadra Temple and Monolithic Bull (Nandi), Lepakshi (The Vijayanagara Sculpture and Painting Art Tradition)". UNESCO World Heritage Centre. May 17, 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 June 2022 रोजी पाहिले.
  98. ^ "Sun Temple, Modhera and its adjoining monuments". UNESCO World Heritage Centre. 21 December 2022 रोजी पाहिले.
  99. ^ "Sun Temple, Modhera and its adjoining monuments". UNESCO World Heritage Centre. 21 December 2022 रोजी पाहिले.
  100. ^ "Sun Temple, Modhera and its adjoining monuments". UNESCO World Heritage Centre. 21 December 2022 रोजी पाहिले.

बाह्य दुवे

संपादन
 


"https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=भारतातील_जागतिक_वारसा_स्थाने&oldid=2489265" पासून हुडकले