निर्मल वर्मा

निर्मल वर्मा (जन्म: ३ एप्रिल १९२९) हे हिंदी लेखक, कादंबरीकार, कार्यकर्ते आणि अनुवादक होते. त्यांनी साहित्य चळवळीमध्ये अग्रगण्य स्थान मिळवले आहे. त्यांची प्रथम कथा ही परिंडी (पक्षी) हस्ताक्षर मानली जाते.

निर्मल वर्मा
निर्मल वर्मा
जन्म	३ एप्रिल १९२९ शिमला, पंजाब, ब्रिटिश भारत
मृत्यू	२५ ऑक्टोबर २००५ दिल्ली, भारत
राष्ट्रीयत्व	भारतीय
कार्यक्षेत्र	साहित्य
भाषा	हिंदी
साहित्य प्रकार	कादंबरीकार, लेखक, सामाजिक कार्यकर्ते, अनुवादक

निर्मल वर्मांनी विविध प्रकारचे साहित्यांचा समावेश केला आहे. त्यामध्ये कथा, प्रवास आणि निबंध यांचा समावेश केलेला आहे.त्यांनी निबंध आणि प्रवासासह पाच कादंबरी, आठ लघु कथा संग्रह आणि अकाल्पनिक नऊ पुस्तके लिहिली आहेत.

जीवनचरित्र

निर्मल वर्मा यांचा जन्म ३ एप्रिल १९२९ रोजी शिमला येथे झाला होता. त्यांचे वडील ब्रिटिश सरकारच्या नागरी व सेवा विभागाचे अधिकारी होते.१९५० दशकाच्या प्रारंभी त्यांनी विध्यार्थ्यांसाठीच्या मासिकामध्ये पहिली कथा लिहिली. त्यांनी सेंट स्टीफन्स कॉलेज, दिल्ली विद्यापीठात इतिहासामध्ये कला शाखेतून पदवीधर पूर्ण केले. त्यानंतर त्यांनी दिल्लीमध्ये शिक्षण पूर्ण केले आणि विविध साहित्यिक मासिके लिहिण्यास सुरुवात केली. त्यांच्या विद्यार्थी जीवनादरम्यान त्यांच्या कार्यक्रम लांब दिसत होता. १९४७-४८ मध्ये ते नियमितपणे दिल्लीत महात्मा गांधींच्या सकाळी प्रार्थना बैठकीत उपस्थित राहत. हंगेरी सोवियेत स्वारी नंतर १९५६ मध्ये राजीनामा दिला होता तरीही ते भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष, एक कार्ड धारण सदस्य होते. लवकरच त्यांच्या कथांमध्ये खूप सक्रियता दिसून आली. ज्याने भारतीय साहित्यिक दृश्यात एक नवीन परिणाम झालेला दिसून आला. ते प्राग मध्ये १०वर्षे राहिले. निर्मल वर्मानी काही लेखकांच्या हिंदी लेखाचे भाषांतर सुरू करण्यासाठी सुरुवात केली . १९६८मध्ये ते प्राग मधून घरी परत आले. निर्मल वर्मा यांनी नऊ जागतिक क्लासिक्स हिंदीत अनुवादित केले. त्यानंतर निर्मल वर्मा चेक ही भाषा शिकले. प्राग स्प्रिंग चा परिणाम झाला होता. त्यांना प्राग मध्ये असताना संपूर्ण युरोपमध्ये प्रवास करण्याची संधी भेटली. प्राग मधून परतल्यावर निर्मल वर्मा भारतीय आणीबाणी विरुद्ध अत्यंत बोलके झाले.

पुरस्कार आणि लक्षणीय साध्य

• १९९९ मध्ये ज्ञानपीठ पुरस्कार, भारतीय लेखकासाठी उच्च साहित्यिक पुरस्कार.
• कावे और कला पाणी 'सात लहान कथा संग्रह, १९८५ मध्ये साहित्य अकादमी पुरस्कार मिळाला.
• २००२ मध्ये पद्मभूषण.
• ज्ञानपीठ ट्रस्टचे "मुरतेदेवी पुरस्कार ", त्यांच्या पुस्तके, भारत आणि यूरोप: प्रतिरूती के क्षेत्र (१९९१).
• रिपोर्टरी -२००३मधील जूरी सदस्य लेट्रे युलिसिस पुरस्कार.
• ते इंटरनॅशनल इन्स्टिटयूट फॉर एशियन स्टडीजचे सहकारी होते.
• काँग्रेस कॅटलॉगचे ग्रंथालय निर्मल वर्माचे बहुतेक काम त्याच्या संग्रहात आहे.
• २००५ मध्ये साहित्य अकादमी फेलोशिपसाठी भारतातील सर्वोच्च साहित्य पुरस्कार, आजीवन यश मिळविण्यासाठी.
• १९८८ मध्ये लंडनमधील वाचक इंटरनॅशनलने त्याच्या पुस्तकाचे प्रकाशन "द वर्ल्ड एलसॉरेक" प्रकाशित केले होते. बीबीसी चॅनल फोरने त्याच्या आयुष्यावर आणि कार्यांवर एक चित्रपट प्रसारित केला.
• चेवलियर डी एल ऑर्ड्रे डेस आर्ट्स एट डेस लेट्रेस (फ्रान्स) २००५

नवीन कहाणी चळवळ

निर्मल वर्मा, एकत्र मोहन राकेश, भीष्म साहनी, कमलेश्वर, अमरकांत, राजेंद्र यादव आणि इतरांसह निर्मल वर्मा हिंदी साहित्यात नवीन लघुकथा संस्थापक होते. निर्मल वर्मा त्यांच्या लघु कथांसाठी सर्वोत्तम लेखक म्हणून ओळखले जातात.त्यांच्या सर्वश्रेष्ठ ज्ञात कथा 'परिंडी' (पक्षी) (१९५९) हिंदी साहित्यात नवीन कहणी चळवळीचे अग्रगण्य मानले जाते. निर्मळे वर्मा यांच्या अजून काही उल्लेखनीय कथा आहेत. त्यामध्ये अंधेरे मीन, देधे इंच उपर, कववे और कला पान यांसारख्या लेखांचा समावेश केला आहेत. निर्मल वर्माची शेवटची कथा "नवीन ज्ञानोदय" ऑगस्ट २००५ च्या अंकात "अब कुच नहिन " या पुस्तकात प्रकाशित झाली. निर्मल वर्मा यांनी ६०आणि ७० च्या दशकात हिंदी लघुपटांच्या  लेखनाचा विषय तसेच तंत्रज्ञानासह स्पष्टपणे प्रयोग केला. 'ज्ञान राम" (प्रिय राम) या नावाने रामकुमार (प्रसिद्ध कलाकार आणि त्याचा भाऊ) यांना लिखित पत्रांचा संग्रह भारतीय ज्ञानपीठाने प्रकाशित केला आहे. त्याचे पुस्तक इंग्रजी, रशियन, जर्मन, आइसलॅंडिक, पोलिश, इटालियन आणि फ्रेंचसारख्या अनेक युरोपियन भाषांमध्ये अनुवादित केले गेले आहे.

प्रमुख कामे

कादंबरी

• व्ही दीन - प्राग मधील त्यांची पहिली कादंबरी, चेकोस्लोव्हाकिया (१९६४)
• अंतिमा अरण्या (द लास्ट वाइल्डनेस)
• एक चिठारा सुख (१९७९)
• लाल किशोर की छत (लाल कथील छप्पर ), (१९७४)
• राता का रिपोर्टर (१९८९)

कथासंग्रह

• परिंडे (पक्षी) (१९५९)
• जलती झारी (१९६५)
• लंडन की रात
• पिचली गार्मियन मीन (१९६८)
• अकाल त्रिपती
• डेढ़ इंच उपर
• बीच बहास में (१९७३)
• मेरी प्रिया कहानियन (१९७३)
• प्रतिनिधि कहानियॉं (१९८८)
• काववे और काला पानी (१९८३)
• सुकृति और अन्या कहानियॉं (१९९५)
• धागे (२००३)

अहवाल आणि प्रवास

• चेरन पर चांदनी (१९६)
• हरबिश मीन (१९८९) (प्रत्येक पावसाळ्यात)