हिमाचल प्रदेश
हिमाचल प्रदेश ( इंग्रजी : Himachal Pradesh, उच्चारण [hɪmaːtʃəl prəd̪eːʃ] ( मदत · माहिती ) ) हे उत्तर-पश्चिम भारतातील एक राज्य आहे. हे 21,629 mi² (56019 km²) पेक्षा जास्त क्षेत्र व्यापते आणि उत्तरेला जम्मू आणि काश्मीर आणि लडाख, पश्चिम आणि दक्षिण-पश्चिमेला पंजाब (भारत), हरियाणा आणि उत्तर या केंद्रशासित प्रदेशांच्या सीमेवर आहे. दक्षिणेला प्रदेश, पूर्वेला उत्तराखंड आणि पूर्वेला तिबेटने वेढलेले आहे. हिमाचल प्रदेश म्हणजे "हिमाच्छादित पर्वतांचा प्रांत". हिमाचल प्रदेशला "देवभूमी" असेही म्हणतात. या प्रदेशात आर्यांचा प्रभाव ऋग्वेदापेक्षा जुना आहे. अँग्लो-गुरखा युद्धानंतर ते ब्रिटिश वसाहती सरकारच्या ताब्यात आले. १८५७ पर्यंत, महाराजा रणजित सिंग यांच्या राजवटीत पंजाब राज्याचा (पंजाब हिल्सचे सिबा राज्य वगळता) भाग होता. १९५६ मध्ये ते केंद्रशासित प्रदेश बनवण्यात आले, परंतु १९७१ मध्ये, हिमाचल प्रदेश राज्य कायदा-१९७१ अंतर्गत, २५ जानेवारी १९७१ रोजी ते भारताचे अठरावे राज्य बनले.
| ?हिमाचल प्रदेश भारत | |
| — राज्य — | |
| |
| प्रमाणवेळ | भाप्रवे (यूटीसी+५:३०) |
| क्षेत्रफळ | ५५,६७३ चौ. किमी |
| राजधानी | शिमला |
| मोठे शहर | शिमला |
| जिल्हे | १२ |
| लोकसंख्या • घनता |
(२०वे) (२००१) • १०९/किमी२ |
| भाषा | हिंदी, पहाडी |
| राज्यपाल | प्रभा राव |
| मुख्यमंत्री | जयराम ठाकूर |
| स्थापित | २५ जानेवारी १९७१ |
| विधानसभा (जागा) | एकसदनी (हिमाचल प्रदेश विधानसभा) (६८) |
| आयएसओ संक्षिप्त नाव | IN-HP |
| संकेतस्थळ: हिमाचल प्रदेश सरकारचे संकेतस्थळ | |
इतिहास
संपादनकोहिली, हली, दगी, धुघरी, दासा, खसा, कनौरा आणि [[किरात असे आदिवासी प्रागैतिहासिक युग परिसर आहे.[१] २२५० ते १७५० दरम्यान विकसित झालेल्या सिंधू खोरे संस्कृतीतील लोकांचे हिमाचल प्रदेश हे तळघर आहे.[२] कोल्स किंवा मुंडस हिमाचल प्रदेशातील भोटस आणि किराट्सच्या टेकड्या मूळ स्थलांतरित मानल्या जातात.[३]
राजा हर्षवर्धन यांनी थोड्या काळापुरते हा प्रदेश राजपूत प्राध्यापकांसह प्रमुख स्थानिक अधिकारांमध्ये विभागला होता. या साम्राज्यांना मोठ्या प्रमाणावर स्वातंत्र्य मिळाले, परंतु दिल्ली सल्तनत यांनी अनेक वेळा त्यांच्यावर हल्ले केले.[४] १० व्या शतकाच्या सुरुवातीस महमूद गझनवींनी कांग्रा संस्थान जिंकले. तैमूरलंग आणि सिकंदर लोधी यांनी देखील अनेक किल्ले मिळविले आणि अनेक युद्धे लढविली. अनेक डोंगराळ प्रदेशांनी मुघल अधिराज्य स्वीकारले.[५]
भूगोल
संपादनहिमाचल प्रदेश हे उत्तर भारतातील एक पहाडी राज्य आहे. हिमाचलच्या उत्तरेला जम्मू आणि काश्मीर, पश्चिमेला पंजाब, आग्नेयेला उत्तराखंड व दक्षिणेला हरियाणा ही राज्ये आहेत. हिमाचल प्रदेशाचे क्षेत्रफळ ५५,६७३ चौ.किमी आहे. लोकसंख्या ६८,५६,५०९ एवढी आहे. हिंदी व पहाडी ह्या येथील प्रमुख भाषा/बोली आहेत. शिमला ही हिमाचलची राजधानी व सर्वात मोठे शहर आहे. हिमाचल प्रदेशाची साक्षरता ८३.७८ टक्के आहे. गहू, बटाटे, तांदूळ, आले ही येथील प्रमुख पिके आहेत. हे राज्य हिमालयाच्या कुशीत वसले असल्यामुळे येथे अनेक निसर्गरम्य ठिकाणे आहेत. पर्यटन हा येथील प्रमुख व्यवसाय आहे. कुलू, मनाली, सिमला, धरमशाला यांसारखी पर्यटन स्थळे या राज्यात असल्यामुळे पर्यटनाच्या बाबतीत हे राज्य आघाडीवर आहे.
जिल्हे
संपादनयावरील विस्तृत लेख पहा - हिमाचल प्रदेशमधील जिल्हे
हिमाचल प्रदेश या राज्यात १२ जिल्हे आहेत. हिमाचल प्रदेशातील पर्यटन स्थळे Archived 2020-10-26 at the Wayback Machine.
चित्रदालन
संपादन
.jpg)
.jpg)
.jpg)
संदर्भ
संपादन- ^ Himachal Pradesh. Bhargava, Gopal K., Bhatt, S. C. Delhi: Kalpaz publ. 2006. ISBN 8178353660. OCLC 255104752.CS1 maint: others (link)
- ^ Khimta, Abha Chauhan (2018-08-29). "POLITICAL PARTICIPATION OF WOMEN IN HIMACHAL PRADESH IN INDIA: IMPACT ON SOCIAL CHANGE". The International Institute of Knowledge Management-TIIKM. doi:10.17501/icfow.2018.1102. Cite journal requires
|journal=(सहाय्य) - ^ Khimta, Abha Chauhan (2018-08-29). "POLITICAL PARTICIPATION OF WOMEN IN HIMACHAL PRADESH IN INDIA: IMPACT ON SOCIAL CHANGE". The International Institute of Knowledge Management-TIIKM. doi:10.17501/icfow.2018.1102. Cite journal requires
|journal=(सहाय्य) - ^ Khimta, Abha Chauhan (2018-08-29). "POLITICAL PARTICIPATION OF WOMEN IN HIMACHAL PRADESH IN INDIA: IMPACT ON SOCIAL CHANGE". The International Institute of Knowledge Management-TIIKM. doi:10.17501/icfow.2018.1102. Cite journal requires
|journal=(सहाय्य) - ^ Readings in Human–Computer Interaction. Elsevier. 1995. pp. 35–47. ISBN 9780080515748.