रत्नागिरी जिल्हा
रत्नागिरी जिल्हा भारत देशातील महाराष्ट्र राज्याच्या ३६ जिल्ह्यांपैकी एक जिल्हा आहे. या जिल्ह्याच्या पश्चिमेस अरबी समुद्र, दक्षिणेस सिंधुदुर्ग जिल्हा, पूर्वेस सातारा जिल्हा, कोल्हापूर जिल्हा व सांगली जिल्हा तर उत्तरेस रायगड जिल्हा (जुने नाव कुलाबा जिल्हा) आहे. रत्नागिरी शहर हे या जिल्ह्याचे मुख्यालय आहे. या जिल्ह्याची शहरी लोकसंख्या ११.३३% इतकी आहे.
| रत्नागिरी जिल्हा रत्नागिरी जिल्हा | |
| महाराष्ट्र राज्यातील जिल्हा | |
.svg) | |
| देश |  भारत
|
| राज्य | महाराष्ट्र |
| विभागाचे नाव | कोकण विभाग |
| मुख्यालय | रत्नागिरी |
| तालुके | मंडणगड, दापोली, खेड, चिपळूण, गुहागर, संगमेश्वर, रत्नागिरी, लांजा, राजापूर |
| क्षेत्रफळ | |
| - एकूण | ८,२०८ चौरस किमी (३,१६९ चौ. मैल) |
| लोकसंख्या | |
| -एकूण | १६,९६,७७७ (२००१) |
| -लोकसंख्या घनता | २०७ प्रति चौरस किमी (५४० /चौ. मैल) |
| -शहरी लोकसंख्या | ११.३३% |
| -साक्षरता दर | ६५.१३% |
| प्रशासन | |
| -लोकसभा मतदारसंघ | रत्नागिरी-सिंधुदुर्ग |
| -विधानसभा मतदारसंघ | दापोली, गुहागर, चिपळूण, रत्नागिरी, राजापूर |
| -खासदार | विनायक राऊत |
| प्रमुख_शहरे | रत्नागिरी, चिपळूण |
| संकेतस्थळ | |
महाराष्ट्रातील जिल्हा | |||
| माध्यमे अपभारण करा | |||
 विकिपीडिया | |||
| प्रकार | भारतीय जिल्हे | ||
|---|---|---|---|
| स्थान | कोकण विभाग, महाराष्ट्र, भारत | ||
| राजधानी | |||
| स्थापना |
| ||
| लोकसंख्या |
| ||
| क्षेत्र |
| ||
| अधिकृत संकेतस्थळ | |||
 | |||
| |||
 | |||
हल्लीचा रत्नागिरी जिल्हा हा ब्रिटिश काळात आणि नंतरही उत्तर रत्नागिरी जिल्हा म्हणून ओळखला जात होता. हल्लीच्या सिंधुदुर्ग जिल्ह्याला दक्षिण रत्नागिरी जिल्हा म्हणत. दक्षिण रत्नागिरी जिल्ह्यात सावंतवाडी या संस्थानाचाही समावेश होता. सन १९८१ साली या जिल्ह्यांची नावे बदलली.
भूगोल
संपादनरत्नागिरी जिल्ह्याच्या सीमा
संपादन- पश्चिमेस अरबी समुद्र
- दक्षिणेस सिंधुदुर्ग जिल्हा
- पूर्वेस सातारा जिल्हा व सांगली जिल्हा व कोल्हापूर जिल्हा
- उत्तरेस रायगड जिल्हा
हवामान
संपादनकोकणात मे महिन्यात सरासरीपेक्षा जास्त तापमान असेल.उष्णतेच्या लाटा नेहमीप्रमाणे असतील.[१]
रत्नागिरी जिल्ह्यातील नद्या
संपादनअंबा नदी, अर्जुना नदी, काजळी नदी, केव नदी, गड नदी, चोरद नदी, जगबुडी नदी, जोग नदी, नळकडी नदी, नारिंगी नदी, बोर नदी, भारजा नदी, मुचकुंदी नदी, मृदानी नदी, वाशिष्ठी नदी, शास्त्री नदी, शिव नदी, शुक नदी, वाघोटण नदी, सप्तलिंगी नदी, सावित्री नदी,
तालुके
संपादनरत्नागिरी जिल्ह्यात खालील तालुके समाविष्ट आहेत:
दळणवळण
संपादनरत्नागिरी ते कोल्हापूर (राष्ट्रीय महामार्ग २०४)
प्रेक्षणीय स्थळे
संपादनरत्नागिरी जिह्यातील गड-किल्ले
संपादन१. आंबोळगड
२. गोपाळगड
३. गोविंदगड
४. जंगली जयगड
५. जयगड
६. पालगड
७. पूर्णगड
८. भवानीगड
९. महिपतगड
१०. महीमंडणगड
११. यशवंतगड
१२. रत्‍नदुर्ग
१३. रसाळगड
१४. विजयगड
१५. सुवर्णदुर्ग
शेती
संपादनरत्नागिरी जिल्हा हापूस आंब्यांसाठी जगप्रसिद्ध आहे. आंब्याप्रमाणेच काजू, नारळ, फणस, आमसूल(रातांबा) इत्यादींची लागवड येथे केली जाते. तांदळाची शेती येथे प्रामुख्याने केली जाते
डॉ.बाळासाहेब सावंत कोकण कृषि विद्यापीठ,दापोली (स्थापना ;१८ मे १९७२) रत्नागिरी जिल्हा एक निसर्गरम्य व पर्यटन स्थळ म्हणून ओळखले जातो जिल्ह्याला लाभलेला समुद्रकिनारा व आजूबाजूची निसर्गरुपी डोंगररांग आहे त्याच्यामुळे रत्नागिरी येथे पर्यटक संपूर्ण जगातून येत असतात.
राजकीय संरचना
संपादनलोकसभा मतदारसंघ (१) : रत्नागिरी-सिंधुदुर्ग.
विधानसभा मतदारसंघ (५) : दापोली, गुहागर, चिपळूण, रत्नागिरी व राजापूर.
रत्नागिरी जिल्ह्यातील प्रसिद्ध व्यक्ती
संपादन- महर्षी धोंडो केशव कर्वे
- महामहोपाध्याय पां वा. काणे
- डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर
- लोकमान्य बाळ गंगाधर टिळक
- भागोजी कीर (यांच्या नावाचा रस्ता मुंबईत माहीम येथे आहे.)
- विनायक दामोदर सावरकर
- अनंत लक्ष्मण कान्हेरे
- मोरोपंत
बाह्य दुवे
संपादन| रत्नागिरी जिल्ह्यातील तालुके |
|---|
| मंडणगड तालुका | दापोली तालुका | खेड तालुका | चिपळूण तालुका | गुहागर तालुका | संगमेश्वर तालुका | रत्नागिरी तालुका | लांजा तालुका | राजापूर तालुका |
- ^ महाराष्ट्र टाईम्स, गुरुवार दिनांक ०२ मे २०२४.