राज्यसभा
राज्यसभा हे भारतीय संसदेतील वरिष्ठ सभागृह आहे.भारतीय राज्यघटनेत कलम ८० अनुसार राज्यसभेची तरतूद केली आहे. राज्यसभेत २५० सभासद असून त्यातील १२ सभासदांची नेमणुक राष्ट्रपती विविध क्षेत्रातील (कला, साहित्य, विज्ञान व समाजसेवा) मान्यवरांमधून करतात. इतर २३८ सभासदांची निवड राज्य व केंद्रशासित प्रदेश विधिमंडळ करतात. राज्यसभेचे पहिली सत्र बैठक मे १३, १९५२ साली झाली।
| राज्यसभा | |
|---|---|
 | |
| प्रकार | |
| प्रकार | वरिष्ठ सभागृह |
| इतिहास | |
| नेते | |
| सभापती |
ॲड. जगदीप गोकलचंद धनखड, भारतीय जनता पक्ष (११ ऑगस्ट २०२२ पासून) |
| उपसभापती |
हरिवंश नारायण सिंग, जनता दल (संयुक्त) (१४ सप्टेंबर २०२० पासून) |
| सभागृह नेता |
ॲड. जगतप्रकाश नारायणलाल नड्डा, भारतीय जनता पक्ष (२४ जून २०२४ पासून) |
| सभागृह उपनेता |
रिक्त (१ ऑक्टोबर २०२२ पासून), |
| विरोधी पक्षनेता |
ॲड. मप्पना मल्लिकार्जून खड्गे, भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस (१६ फेब्रुवारी २०२१ पासून) |
| विरोधी पक्ष उपनेता |
प्रमोद कुमार तिवारी, भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस (१३ मार्च २०२३ पासून) |
| संरचना | |
| सदस्य | २४५ (२३३ निर्वाचित + १२ नियुक्त) |
| समिती |
List
|
| निवडणूक | |
| बैठक ठिकाण | |
| संसद भवन, नवी दिल्ली | |
| संकेतस्थळ | |
| राज्यसभेचे संकेतस्थळ | |
| तळटिपा | |
राज्यसभेचा कार्यकाळ ६ वर्षांचा असतो आणि राज्यसभा ही स्थायी सभाग्रह आहे. कारण दर दोन वर्षांनी एक तृतीयांश सभासद निवृत्त होतात आणि पुन्हा नव्याने तेवढेच सभासद निवडतात. राज्यसभेचे सत्र कायमस्वरुपी असून ते लोकसभेप्रमाणे विलीन होत नाही. राज्यसभेला लोकसभेपेक्षा कमी अधिकार आहेत, शिवाय धन विधेयक (Money/Supply Bill) जेथे लोकसभेस अध्यारोही अधिकार आहेत. परस्पर विरोधी ठराव झाल्यास एक संयुक्त बैठक घेतली जाते. परंतु लोकसभेची सभासद संख्या दुप्पट असल्याने त्यांना बहुमत मिळून जाते.
भारतीय उपराष्ट्रपती हे राज्यसभेचे पदसिद्ध अध्यक्ष असतात. राज्यसभेच्या उपाध्यक्षांची निवड सदस्य मतदानाने होते. अध्यक्षांच्या गैरहजरीत उपाध्यक्ष सभेचे कामकाज पाहतात.
सदस्य पात्रता
संपादन- राज्यसभेचा सभासद होण्यास तो/ती व्यक्ति भारतीय नागरिक असावी.
- वय तीस पेक्षा जास्त असावे.
- ही व्यक्ती मानसिक रीत्या निरोगी असून कर्जबाजारीही (दिवाळखोर) नसावी.
- ह्या व्यक्तीने शपथपत्र द्यावे ज्यात त्याच्या कोणत्याही अपराधी कारवाई करण्यात आली नाही.
- आरक्षित जागांसाठी ही व्यक्ती अनुसूचित जाती/ जमातीतील असावी लागते.
संख्याबळ
संपादनसदस्यत्व
संपादनसत्र
संपादनसामान्यतः राज्यसभेचे दर वर्षी ३ सत्र होतात.
संदर्भ
संपादनहे सुद्धा पहा
संपादनबाह्य दुवे
संपादन- अधिकृत संकेतस्थळ (इंग्लिश मजकूर)