व्हानुआतू

व्हेनेतो याच्याशी गल्लत करू नका.

व्हानुआतू हा ओशनिया खंडाच्या मेलनेशिया भागातील एक छोटा द्वीप-देश आहे. व्हानुआतू ऑस्ट्रेलियाच्या १,७५० किमी पूर्वेस दक्षिण प्रशांत महासागरामधील अनेक लहान बेटांवर वसला आहे.

व्हानुआतू Ripablik blong Vanuatu République de Vanuatu Republic of Vanuatu व्हानुआतूचे प्रजासत्ताक
ध्वज चिन्ह
व्हानुआतूचे स्थान व्हानुआतूचे जागतिक नकाशावरील स्थान
राजधानी (व सर्वात मोठे शहर)	पोर्ट व्हिला
अधिकृत भाषा	बिस्लामा, इंग्लिश, फ्रेंच
महत्त्वपूर्ण घटना
- स्वातंत्र्य दिवस	३० जुलै १९८०
क्षेत्रफळ
- एकूण	१२,२०० किमी२ (१६१वा क्रमांक)
लोकसंख्या
-एकूण	२,१५,४४६ (१७३वा क्रमांक)
- गणती	{{{लोकसंख्या_गणना}}} {{{लोकसंख्या_गणना_वर्ष}}}
- घनता	१७/किमी²
वार्षिक सकल उत्पन्न (पीपीपी)
- एकूण	९९.६ कोटी अमेरिकन डॉलर
- वार्षिक दरडोई उत्पन्न
राष्ट्रीय चलन	व्हानुआतू व्हातू
आय.एस.ओ. ३१६६-१	VU
आंतरराष्ट्रीय दूरध्वनी क्रमांक	+678
राष्ट्र_नकाशा

(/ˌvɑːnuˈɑːtuː/ ⓘ VAH-noo-AH-too किंवा /vænˈwɑːtuː/ van-WAH-too; बिस्लामा आणि फ्रेंच उच्चार [vanuatu]), अधिकृतपणे वनुआतु प्रजासत्ताक (फ्रेंच: République de Vanuatu; बिस्लामा: Ripablik blong Vanuatu), हा दक्षिण पॅसिफिक महासागरातील मेलानेशिया येथील एक बेटांचा देश आहे. हा ज्वालामुखी मूळ असलेला द्वीपसमूह उत्तरेतील ऑस्ट्रेलियाच्या १,७५०किमी (१,०९० मील) पूर्व, न्यू कॅलिडोनियाच्या ५४०किमी (३४० मील) नै Northeast, न्यू गिनीच्या पूर्व, सोलोमन बेटांच्या दक्षिण-पूर्व आणि फिजीच्या पश्चिमेकडील आहे.

व्हानुआतूचा पहिला वसाहत मलेनेशियन लोकांनी केला. बेटांना भेट देणारे पहिले युरोपियन स्पॅनिश मोहिम होते, जे पोर्तुगीज नाविक फर्नांडीस डी कीरोसोसच्या नेतृत्त्वात होते, जे १६०६ मध्ये सर्वात मोठ्या बेटावर, एस्पिरिटू सॅंटो वर आले. कीरोसने यांचा वसाहतीचा भाग म्हणून स्पेनसाठी बेटसमूहाचा दावा केला आणि त्याला 'ला ऑस्ट्रियाला डेल एस्पिरिटू सॅंटो' असे नाव दिले.

१८८० च्या दशकात, फ्रांस आणि युनायटेड किंगडमने बेटसमूहाच्या काही भागांचा दावा केला आणि १९०६ मध्ये त्यांनी अँग्लो-फ्रेंच कोंडोमिनियमद्वारे बेटसमूहाचे एकत्र व्यवस्थापन करण्यासाठी एक चौकट मान्य केली, जे न्यू हेब्रिड्स म्हणून ओळखले जाते.

१९७० च्या दशकात एक स्वतंत्रता चळवळ उद्भवली, आणि १९८० मध्ये व्हानुआतू प्रजासत्ताक स्थापन झाले. स्वतंत्रतेनंतर, देशाला संयुक्त राष्ट्रसंघ, राष्ट्रकुल, आंतरराष्ट्रीय फ्रँकॉफोन संस्था आणि पॅसिफिक आयलँड्स फोरमचा सदस्य बनला.

शब्दशास्त्र

व्हानुअटूचे नाव 'व्हानुआ' ("भूमी" किंवा "घर") या शब्दापासून आले आहे, ज्याचे अनेक ऑस्ट्रोनेशियन भाषांमध्ये समानार्थक रूप आहेत; 'तू' या शब्दासहित, ज्याचा अर्थ "उभा राहणे" (प्रोटो-ओशियनिक *तुकरपासून). दोन्ही शब्द एकत्रितपणे देशाच्या स्वतंत्र स्थितीचे प्रतिनिधित्व करतात.

इतिहास

पूर्व इतिहास

युरोपीय उपनिवेशीकरणाच्या आधी वानुआतूचा इतिहास मुख्यतः अस्पष्ट आहे कारण त्या वेळेसची लेखी स्रोतांची कमतरता आहे, आणि कारण फक्त मर्यादित पुरातत्त्वीय कार्य केले गेले आहे; वानुआतूचा चिघळणारा भूगोल आणि हवामान अनेक पूर्वऐतिहासिक स्थळे नष्ट किंवा लपवून ठेवण्यास सक्षम आहे. १९८० च्या दशकात जमा केलेल्या पुरातत्त्वीय पुराव्यांनी सिद्ध केले आहे की वानुआतूच्या बेटांचे पहिले वस्तीकरण सुमारे ३००० वर्षांपूर्वी, साधारणपणे ११०० BCE ते ७०० BCE दरम्यान झाले. हे जवळजवळ नक्कीच लपीटा संस्कृतीचे लोक असेल. वानुआतू ही संस्कृतीच्या प्रभावीपणामुळे केवळ थोड्या प्रमाणात प्रभावित झाली आहे अशी पूर्वीची विस्तृत धारणा अद्ययावत पुराव्यांद्वारे अप्रचलित झाली आहे, जी अर्खिपेलागोमधील बहुतेक बेटांवर विविध स्थळांवर सापडली आहे, बँक्स बेटांपासून उत्तरेत आणि अनेइत्यूम दक्षिणेपर्यंत.

लपीटा संबंधित प्रमुख स्थळांमध्ये एफाटेवरील तिओमा, उरिपिव, आणि मलकुलाच्या किनाऱ्यावर वाओ, तसेच आओरेवरील माकुए समाविष्ट आहेत. अनेक प्राचीन दफनस्थळे उत्खनन केले गेली आहेत, विशेषतः एफाटेवरील तिओमा, ज्यात 94 व्यक्तींचे अवशेष असलेले एक मोठे प्राचीन स्मशान आहे. तसेच स्थळ आहेत - एफाटेवर आणि जवळच्या लेलेपा आणि इरेतोका बेटांवर १६ वी - १७ व्या शतकातील रॉय माताचे प्रमुख किंवा प्रमुखांच्या संदर्भात. (हे अनेक पिढ्यांमध्ये विविध व्यक्तींनी आलेले शीर्षक असू शकते.) रॉय मातेने स्थानिक कुटुंबे एकत्र केली आहेत आणि शांततेच्या युगाची संस्था आणि अध्यक्षता केली आहे.

रॉय माता याबद्दलच्या कथा स्थानिक Oral परंपरेद्वारे दाखल झालेल्या आहेत आणि पुरातत्त्वीय स्थळांवर आढळलेल्या शतके जुने पुरावे यासंबंधी सुसंगत आहेत. लपीटा स्थळे २००८ मध्ये वानुआतूच्या पहिल्या युनेस्को जागतिक वारसा स्थळात रुपांतरित झाल्या.

लापिता यांच्या तात्कालिक उत्पत्ती उत्तरेच्या पश्चिमेकडे, सोलोमन बेटांच्या आर्किपेलागो आणि पापुआ न्यू गिनीच्या बिस्मार्क आर्किपेलागोमध्ये आहे, तथापि २०१६ मध्ये पोर्ट विला जवळ सापडलेल्या ३,००० वर्ष जुन्या कंकालाच्या डीएनए अभ्यासाने दर्शविले की काही लोक थेट फिलीपिन्स किंवा तैवानमधून आले असावे, मार्गावर फक्त थोडक्यात थांबले. त्यांनी याम, टारो आणि केळी यांसारखे पिके आणि डुकरं आणि कोंबड्या यांसारखे पाळीव प्राणी आणले. त्यांच्या आगमनासह काही प्रजातींचा नाश झाला, जसे की स्थलीय मगर (Mekosuchus kalpokasi), स्थलीय कासव (Meiolania damelipi) आणि विविध उड्डाण न करणाऱ्या पक्ष्यांच्या प्रजाती. लापिता वसतींनी त्यांच्या सर्वात विस्तारित काळात टोंगा आणि समोआपर्यंत पोहोचले.

काळाच्या ओघात, लापिता संस्कृतीने आपल्या प्रारंभिक एकतेचा मोठा भाग गमावला; म्हणून, हे अधिक तुकड्यात तुकड्यात झाले, याचे नेमके कारण स्पष्ट नाही. शतकांमध्ये, वानुआतूतील मातीच्या भांड्यांची, वसतीची आणि दफन पद्धती अधिक स्थानिक दिशेने विकसित झाल्या, दीर्घ अंतराच्या व्यापार आणि स्थलांतराच्या पद्धती संकुचित झाल्या. तरीही, काही मर्यादित दीर्घ अंतराचा व्यापार सुरू राहिला, ज्यामध्ये समान सांस्कृतिक पद्धती आणि उशीराच्या कालखंडातील वस्तू फिजी, न्यू कॅलिडोनिया, बिस्मार्क आणि सोलोमनमध्ये सापडल्या. वानुआतूच्या मध्य आणि दक्षिण भागात, जसे की विशिष्ट आडझेस, तसेच पूर्वेकडे पॉलिनेशियन लोकांशी काही व्यापार संबंध आणि संभाव्य लोकसंख्येच्या हालचाली दर्शवितात.

लापिता यांच्या तात्कालिक उत्पत्ती उत्तरेच्या पश्चिमेकडे, सोलोमन बेटांच्या आर्किपेलागो आणि पापुआ न्यू गिनीच्या बिस्मार्क आर्किपेलागोमध्ये आहे, तथापि २०१६ मध्ये पोर्ट विला जवळ सापडलेल्या ३,००० वर्ष जुन्या कंकालाच्या डीएनए अभ्यासाने दर्शविले की काही लोक थेट फिलीपिन्स आणि/किंवा तैवानमधून आले असावे, मार्गावर फक्त थोडक्यात थांबले. त्यांनी याम, टारो आणि केळी यांसारखे पिके आणि डुकरं आणि कोंबड्या यांसारखे पाळीव प्राणी आणले. त्यांच्या आगमनासह काही प्रजातींचा नाश झाला, जसे की स्थलीय मगर (Mekosuchus kalpokasi), स्थलीय कासव (Meiolania damelipi) आणि विविध उड्डाण न करणाऱ्या पक्ष्यांच्या प्रजाती. लापिता वसतींनी त्यांच्या सर्वात विस्तारित काळात टोंगा आणि समोआपर्यंत पोहोचले.

काळाच्या ओघात, लापिता संस्कृतीने आपल्या प्रारंभिक एकतेचा मोठा भाग गमावला; म्हणून, हे अधिक तुकड्यात तुकड्यात झाले, याचे नेमके कारण स्पष्ट नाही. शतकांमध्ये, वानुआतूतील मातीच्या भांड्यांची, वसतीची आणि दफन पद्धती अधिक स्थानिक दिशेने विकसित झाल्या, दीर्घ अंतराच्या व्यापार आणि स्थलांतराच्या पद्धती संकुचित झाल्या. तरीही, काही मर्यादित दीर्घ अंतराचा व्यापार सुरू राहिला, ज्यामध्ये समान सांस्कृतिक पद्धती आणि उशीराच्या कालखंडातील वस्तू फिजी, न्यू कॅलिडोनिया, बिस्मार्क आणि सोलोमनमध्ये सापडल्या. वानुआतूच्या मध्य आणि दक्षिण भागात, जसे की विशिष्ट आडझेस, तसेच पूर्वेकडे पॉलिनेशियन लोकांशी काही व्यापार संबंध आणि संभाव्य लोकसंख्येच्या हालचाली दर्शवितात.

युरोपियनचे आगमन (१६०६–१९०६)

पोर्चुगीज अन्वेषक पेद्रो फर्नांडिस डे क्वीरोस १६०६ मध्ये व्हानुआतूमध्ये येणारा पहिला युरोपियन होता.

त्याने व्हानुआतूमधील सर्वात मोठ्या बेटाला एस्पिरिटू संतों नाव दिलं. व्हानुआतूच्या बेटांचा युरोपियनसोबतचा पहिला संपर्क एप्रिल १६०६ मध्ये झाला, जेव्हा पोर्चुगीज अन्वेषक पेद्रो फर्नांडिस डे क्वीरोस, स्पॅनिश क्राउन्साठी प्रवास करताना, एल कॅलाओपासून निघाला, बँक्स बेटांकडे फिरताना, गॅव्हा बेटावर थांबला (ज्याला त्याने सांता मारिया असे नाव दिले).दक्षिणेकडे पुढे जाताना, क्वीरोस सर्वात मोठ्या बेटावर पोहोचला, त्याला ऑस्ट्रियालिया डेल एспिरिटू संतों किंवा "संत आत्म्याचा दक्षिणीतला भूभाग" असे नाव दिले, त्याला वाटले की तो टेरा ऑस्ट्रालिस (ऑस्ट्रेलिया) मध्ये पोहोचला आहे, स्पॅनिशने बेटाच्या उत्तरीकडे "बिग बेवर" नुएवा जेरूसलेम नावाचे एक अल्पकालीन वसाहत स्थापन केले.

क्वीरोसच्या इराद्यावर नाई-वाणुआटूंशी संबंध काही दिवसांतच हिंसक झाले. स्पॅनिशच्या पुढील संपर्काच्या प्रयत्नांना बेटावासींनी पळून जाणे किंवा अन्वेषकांनास्थानिकांच्याद्वारे फसवण्यात आले.क्वीरोससह अनेक क्रू सदस्य बिमारीत होते, क्वीरोसची मानसिक स्थितीही खालावत होती. एका महिन्यानंतर वसाहत सोडण्यात आली, क्वीरोस दक्षिणी खंडाच्या शोधात पुढे गेला.

युरोपियन १७६८ पर्यंत परतले नाहीत, जेव्हा फ्रेंच अन्वेषक लुई अँटोनी दे बोगेनविल २२ मे रोजी बेटांच्या बाजूने sail केले, त्यांना ग्रेट सायक्लाडस नाव देत. बोगेनविलने तयार केलेल्या विविध फ्रेंच टोपोनिम्सपैकी, फक्त पेंटेकोस्ट आयलंडच टिकला.

फ्रेंचांनी अम्बाएवर उतरण केले, आणि त्यांच्या स्थानिक लोकांशी शांततेत व्यापार केला, तरी बोगेनविलने सांगितले की त्यांच्यावर नंतर हल्ला झाला, ज्यामुळे त्याला आपल्या मस्केट्सने इशारा करण्याचा शॉट फायर करावा लागला, त्याच्या क्रूने तेथे सोडून समुद्र प्रवास सुरू केला. जुलै-सेप्टेंबर १७७४ मध्ये ब्रिटिश अन्वेषक कॅप्टन जेम्स कूकने बेटांचा व्यापक अन्वेषण केला, ज्याने त्यांना न्यू हेब्रिडीज असे नाव दिले, स्कॉटलंडच्या पश्चिम किनाऱ्यावर असलेल्या हेब्रिडीजवरील नाव जे १९८० मध्ये स्वातंत्र्यापर्यंत टिकले. कूकने नी-वाणुआटूंशी सहसा मैत्रीपूर्ण संबंध ठेवले, त्यांना भेटवस्तू देत आणि हिंसाचार टाळत.

१७८९ मध्ये, विल्यम ब्लाई आणि त्याच्या क्रूचा उर्वरित भाग बाऊंटीवरील बंडखोरीनंतर तिमोरच्या त्यांच्या परत येणाऱ्या प्रवासादरम्यान बँक्स बेटांमधून पार गेले; ब्लाई नंतर बेटांवर परतला, त्याने त्यांना त्याच्या सहाय्यक जोसेफ बँक्सच्या नावाने नाव दिले.

व्हेल जहाजे या बेटांच्या समूहातले पहिले नियमित भेट देणारे होते. पहिली नोंदलेली भेट फेब्रुवारी १८०४ मध्ये रोजने केली, आणि १८८७ मध्ये न्यू बेडफर्ड जहाज जॉन आणि विंथ्रोपने केलेली शेवटची ज्ञात भेट होती. १८२५ मध्ये, व्यापारी पीटर डिलनने एरोमांगो बेटावर चंदनाच्या झाडांचा शोध घेतला, जो चीनमध्ये धूप म्हणून अत्यधिक मूल्यवान होता जिथे त्याला चहा म्हणून व्यापार केला जाऊ शकत होता, यामुळे १८३० मध्ये स्थलांतरित पॉलिनेशियन कामगार आणि स्थानिक नी-वाणुआटू यांच्यातील संघर्षामुळे एक मोठा आगमन झाला. पुढील चंदनाच्या झाडांचा शोध एफेट, एस्पिरिटु सांतों आणि अनेइटियममध्ये लागला, ज्यामुळे एक मालिकेतील बूम आणि बस्ट्स सुरू झाल्या, तरीही १८६० च्या मध्यापर्यंत पुरवठा मूलतः संपला होता, आणि व्यापार मोठ्या प्रमाणात थांबला.

१८६० च्या दशकात, ऑस्ट्रेलिया, फिजी, न्यू कॅलेडोनिया, आणि सामोआ बेटांमध्ये, कामगारांची गरज असलेल्या प्लांटर्सने "ब्लॅकबर्डिंग" नावाच्या दीर्घकालीन ठेवीदार कामगार व्यापाराला प्रोत्साहन दिले. कामगार व्यापाराच्या शिखरावर, अनेक बेटांच्या प्रौढ पुरुषांच्या लोकसंख्येच्या अर्ध्याहून अधिक लोकांनी परदेशात काम केले. यामुळे कामगारांना अनेकदा भोगलेल्या खराब परिस्थिती आणि दुरुपयोगामुळे, तसेच स्थानिक नी-वाणुआटूला कोणतीही प्रतिकारशक्ती नसलेल्या सामान्य रोगांचा परिचय झाल्यामुळे, वाणुआटूची लोकसंख्या गंभीरपणे कमी झाली, सध्याची लोकसंख्या पूर्व-संपर्क काळाच्या तुलनेत खूप कमी झाली आहे. व्यापारावर अधिक देखरेखामुळे तो हळूहळू कमी झाला. ऑस्ट्रेलियाने १९०६ मध्ये कोणत्याही पुढील 'ब्लॅकबर्ड' कामगारांना प्रतिबंधित केले, त्यानंतर फिजी आणि सामोआने अनुक्रमे १९१० आणि १९१३ मध्ये.

१८६० च्या दशकात, ऑस्ट्रेलिया, फिजी, न्यू कॅलेडोनिया आणि सामोआच्या बेटांवरील प्लांटर्सना कामगारांची आवश्यकता होती, त्यामुळे त्यांनी "ब्लॅकबर्डिंग" नावाच्या दीर्घकालीन अनुबंधित कामगार व्यापाराला प्रोत्साहन दिले. कामगार व्यापाराच्या शिखरावर, अनेक बेटांच्या प्रौढ पुरुष जनतेच्या अर्ध्याहून अधिक लोकसंख्येने परदेशात काम केले. या कारणामुळे, तसेच कामगारांना अनेकदा भोगावे लागणारे वाईट परिस्थिती आणि अत्याचार, तसेच स्थानिक नाय-वानुतु लोकांना कोणतीही प्रतिकारशक्ती नसलेल्या सामान्य रोगांचा परिचय झाल्यामुळे, वानुतुची लोकसंख्या गंभीरपणे कमी झाली, सध्याची लोकसंख्या पूर्व-संपर्क काळाच्या तुलनेत खूपच कमी आहे. व्यापाराच्या अधिक तपासणीमुळे तो हळूहळू कमी होत गेला, ऑस्ट्रेलियाने १९०६ मध्ये आणखी 'ब्लॅकबर्ड' कामगारांना प्रतिबंधित केले, त्यानंतर फिजी आणि सामोआने अनुक्रमे १९१० आणि १९१३ मध्ये.

१८३९ नंतर, रोमन कॅथोलिक आणि प्रोटेस्टंट दोन्ही धर्माचे मिशनरी बेटांवर आले. सुरुवातीला, त्यांना शत्रुत्वाचा सामना करावा लागला, विशेषतः १९३९ मध्ये एर्रोमांगोवर लंडन मिशनरी सोसायटीचे जॉन विलियम्स आणि जेम्स हॅरिस यांची हत्या होण्याच्या घटनेत. याव्यतिरिक्त, त्यांनी पुढे चालू ठेवले, ज्यामुळे अनेक धर्मांतर झाले. युरोपियनांच्या चिंतेसाठी नाय-वानुतुने ख्रिश्चन धर्माचे पारंपरिक कस्टम विश्वासांशी समाकलित केले. अँग्लिकन मेलानेशियन मिशनने नवीन झीलंड आणि नॉरफोक बेटावर पुढील प्रशिक्षणासाठी तरुण धर्मांतरित घेतले. प्रोटेस्टंट मिशनरी विशेषतः अनेइटियमवर यशस्वी झाले, तर तन्नावर कमी यशस्वी झाले, कारण १८४० च्या दशकात स्थानिकांनी मिशनरींना वारंवार बेटावरून हाकलले. मिशनरींनी त्यांच्या सोबत आणलेले रोग आणि मृत्यूच्या लाटांचा शत्रुत्वाच्या प्रतिसादाच्या मागे काही प्रमाणात दोष असू शकतो.

इतर युरोपियन वसाहतकार देखील आले, कापसाच्या प्लांटेशनसाठी जमीन शोधत, ज्यांपैकी पहिले हेन्री रॉस ल्यूविन तन्नावर १८६५मध्ये आले (जे त्यांनी नंतर सोडले). अमेरिकन गृहयुद्धाच्या समाप्तीनंतर आंतरराष्ट्रीय कापसाच्या किमती कोसळल्यावर, त्यांनी कॉफी, कोको, केळी आणि सर्वात यशस्वी म्हणजे नारळांवर स्विच केले. सुरुवातीला ऑस्ट्रेलियाच्या ब्रिटिश विषयांनी वसाहतकारांची मोठी संख्या तयार केली, परंतु ब्रिटिश सरकारकडून कमी समर्थनामुळे त्यांना त्यांच्या वसाहतींचा यशस्वी बनवण्यात अनेक अडचणी आल्या.

फ्रेंच प्लांटर्स येण्यास सुरुवात केली, प्रारंभ फर्डिनंड शेव्हिलार्डने १८८० मध्ये इफाते येथे केला, आणि नंतर जॉन हिगिन्सनने १८८२ मध्ये कम्पेनी कॅलिडोनियन डेस नॉवेल्स-हेब्रिडेस (CCNH) ची स्थापना केल्यानंतर मोठ्या संख्येत आले, जो फ्रेंच समर्थक म्हणून ओळखला जातो. हे लवकरच फ्रेंच विषयांच्या बाजूने संतुलन बदलले.[37][38] फ्रेंच सरकारने १८९४ मध्ये CCNH ची समर्पण घेतली आणि फ्रेंच वसाहतीला सक्रियपणे प्रोत्साहन दिले.१९०६ पर्यंत, फ्रेंच वसाहती (४०१) ब्रिटिश (२२८) पेक्षा अधिक होत्या, जवळजवळ दोन बरोबर एक.

साम्राज्यवादी युग (१९०६ – १९८०)

न्यू हेब्रिड्स

प्रारंभिक काळ (१९०६ – १९४५)

तन्ना पुरुष एक बोटीत, सुमारे १९०५ द्वीपांमध्ये फ्रेंच आणि ब्रिटिश स्वारस्यांचे मिश्रण आणि तिथे असलेली जवळजवळ कायदा नसलेली स्थिती यामुळे या दोन शक्तींपैकी एक किंवा दोन्हीने या भूभागाचे विलीनीकरण करण्यासाठी याचिका केली. १६ ऑक्टोबर १८८७ च्या संमेलनाने फ्रेंच आणि ब्रिटिश नागरिकांचे संरक्षण करण्याच्या एकमेव उद्देशाने एक संयुक्त नाविक आयोग स्थापन केला, ज्यामध्ये आंतरिक स्थानिक व्यवहारांवर अधिकाराचा दावा नव्हता. वसाहतदार आणि नी-व्हानुआतू लोकांमध्ये संघर्ष सामान्य होते, जे सहसा संशयास्पद परिस्थितीत खरेदी केलेल्या जमिनीवर वादांवर केंद्रित असायचे. न्यू कॅलेडोनियामधील फ्रेंच वसाहतदारांनी या द्वीपांचा विलीनीकरण करण्यासाठी दबाव आणला, तरी ब्रिटन त्यांच्या प्रभावाचा पूर्णपणे त्याग करण्यास तयार नव्हते.

त्यामुळे, 1१९०६ मध्ये, फ्रांस आणि युनायटेड किंगडमने या द्वीपांचे संयुक्त प्रशासन करण्यावर सहमती दर्शवली; याला अँग्लो-फ्रेंच कोंडोमिनियम असे म्हणतात, हे दोन स्वतंत्र सरकारी, कायदेशीर, न्यायालयीन आणि वित्तीय प्रणालींचे एक अद्वितीय रूप होते जे फक्त एक संयुक्त न्यायालयात एकत्र आले. जमिनींचे विलीनीकरण आणि प्लांटेशन्सवरील नी-व्हानुआतू कामगारांचे शोषण चालू राहिले. सर्वात वाईट शोषण रोखण्यासाठी, आणि मिशनरींच्या समर्थनासह, कोंडोमिनियमचे अधिकार १९१४ च्या अँग्लो-फ्रेंच प्रोटोकॉलद्वारे वाढवले गेले, तरी हे औपचारिकपणे १९२२ पर्यंत मान्य केले गेले नाही. यामुळे काही सुधारणा झाल्या तरी, कामगारांचे शोषण सुरू राहिले आणि नी-व्हानुआतू लोकांना कोणत्याही शक्तीची नागरिकता मिळवण्यास मनाई करण्यात आली, त्यामुळे ते अधिकृतपणे Stateless झाले. कमी निधीत असलेला कोंडोमिनियम सरकार कार्यक्षम ठरला नाही, कारण प्रशासनाचे पुनरुत्पादन प्रभावी गव्हर्नन्सला कठीण आणि वेळखाऊ बनवत होते. शिक्षण, आरोग्यसेवा आणि अशा इतर सेवा मिशनरींच्या हाती सोपवण्यात आल्या.

१९२० ते १९३० च्या दशकात, व्हिएतनाममधून (तेव्हा फ्रेंच इंडोचायनाचा भाग) कंत्राटी कामगार न्यू हेब्रिड्समधील प्लांटेशन्समध्ये काम करण्यासाठी आले. १९२९पर्यंत न्यू हेब्रिड्समध्ये सुमारे ६,००० व्हिएतनामी लोक होते. १९४० च्या दशकात खराब कामकाजाच्या परिस्थिती आणि मित्र राष्ट्रांच्या सैन्याच्या सामाजिक परिणामांमुळे त्यांच्यात काही सामाजिक आणि राजकीय अस्वस्थता होती, जे सामान्यतः त्यांच्या दुर्दशेबद्दल प्लांटर्सपेक्षा अधिक सहानुभूतीशील होते. १९४६ आणि १९६३ मध्ये बहुतेक व्हिएतनामी लोक परत पाठवले गेले, तरी आज वानुआतूमध्ये एक लहान व्हिएतनामी समुदाय राहिला आहे.

१९४४ च्या फेब्रुवारीत एस्पिरिटू सॅंटो बेटावर यूएस नेव्ही हेल्कॅट्स

दुसऱ्या जागतिक युद्धाने द्वीपसमूहात प्रचंड बदल घडवले. १९४० मध्ये फ्रांस नाझी जर्मनीकडे गेल्याने ब्रिटनला बेटांवर अधिक अधिकार मिळाला. ऑस्ट्रेलियन सैन्याने संभाव्य जपानी आक्रमणापासून ऑस्ट्रेलियाचे संरक्षण करण्यासाठी मलाकुलावर २,००० च्या संख्येतील एक बल स्थापन केले. ७ डिसेंबर १९४१ रोजी पर्ल हार्बरवर जपानी हल्ल्यानंतर, युनायटेड स्टेट्सने मित्र राष्ट्रांच्या बाजूने युद्धात प्रवेश केला; जपान लवकरच मेलेनेशिया भर वेगाने पुढे गेला आणि एप्रिल १९४२ पर्यंत आता पापुआ न्यू गिनी आणि सोलोमन बेटे म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या भागांचा मोठा भाग ताब्यात घेतला, ज्यामुळे न्यू हेब्रिड्स पुढील आक्रमणाच्या आघाडीवर राहिले. याला टाळण्यासाठी, मे १९४२ पासून यूएस सैन्य बेटांवर तैनात करण्यात आले, जिथे त्यांनी इफाटे आणि एस्पिरिटू सॅंटोवर हवाई पट्टे, रस्ते, लष्करी तळ आणि इतर विविध सहाय्यक पायाभूत सुविधा तयार केल्या.

तैनातीच्या शिखरावर, सुमारे ५०,००० अमेरिकन दोन्ही लष्करी तळांवर तैनात होते, जे स्थानिक जनसंख्येच्या सुमारे ४०,००० च्या संख्येपेक्षा अधिक होते आणि हजारो मित्र राष्ट्रांचे सैनिक काही काळासाठी बेटांवर येत होते. अमेरिकन लोकांना समर्थन देण्यासाठी सुमारे २०० लोकांची एक लहान नि-वानुआतू सैन्य (न्यू हेब्रिड्स संरक्षण दल) स्थापन करण्यात आली आणि हजारो अधिक वानुआतू कामगार दलाचा भाग म्हणून बांधकाम आणि देखभाल कार्यात गुंतलेले होते. अमेरिकन उपस्थिती त्यांच्या राहण्याच्या कालावधीत अँग्लो-फ्रेंच अधिकाऱ्यांना प्रभावीपणे बाजूला ठेवली, कारण अमेरिकन लोकांचे नि-वानुआतूंसाठी अधिक सहिष्णु आणि मैत्रीपूर्ण वर्तन, अनौपचारिक सवयी, सापेक्ष संपत्ती, आणि समानतेच्या डिग्रीसह सेवा करणाऱ्या आफ्रिकन अमेरिकन सैनिकांची उपस्थिती (जरी विभाजित दलात) उपनिवेशीय श्रेष्ठत्वाच्या अंतर्गत तत्त्वांचा गंभीरपणे अपमान केला.

युद्धकाळातील वानुआतू हे जेम्स मिशनरच्या "तालेस ऑफ द साउथ पॅसिफिक" या कादंबरीचे स्थान होते.

१९४३ मध्ये सोलोमनच्या यशस्वी पुनरकुपनानंतर न्यू हेब्रिड्सने त्यांची सामरिक महत्त्वाची भूमिका गमावली आणि अमेरिकन १९४५ मध्ये मागे हटले, त्यांच्या उपकरणांचा मोठा हिस्सा कमी किमतीत विकला आणि उर्वरित समुद्रात फेकला, जो आता एस्पिरिटू सेंटोवरील मिलियन डॉलर्स पॉइंट म्हणून ओळखला जातो. अमेरिकनांच्या जलद तैनाती आणि मागे हटण्यामुळे " कार्गो कल्ट " वाढले, विशेषतः जॉन फ्रमच्या कल्टने, ज्यामध्ये नी-वानुआतूने पारंपरिक मूल्यांकडे परत येऊन अमेरिकन उपस्थितीच्या काही पैलूंचे अनुकरण केल्यास 'कार्गो' (उदा. अमेरिकन वस्तूंचे मोठे प्रमाण) त्यांच्याकडे पोहोचेल अशी आशा व्यक्त केली. दरम्यान, कोंडोमिनियम सरकार परत आले, तरीही कमी कामगार आणि कमी निधी असलेल्या या सरकारने आपल्या अधिकारांची पुनर्स्थापना करण्यासाठी संघर्ष केला.

स्वातंत्र्याच्या दिशेने (१९४५ – १९८०)

१९६६ चा झेंडा अँग्लो-फ्रेंच कोंडोमिनियमचा न्यू हेब्रिड्स युद्धानंतर युरोपियन साम्राज्यांमध्ये उपनिवेशीकरणाची लाट आली, आणि १९५० च्या दशकात कोंडोमिनियम सरकारने आधुनिकता आणि आर्थिक विकासाची एक थोडी उशीर झालेली मोहीम सुरू केली. रुग्णालये बांधली गेली, डॉक्टरांना प्रशिक्षण दिले आणि लसीकरण मोहिमा राबवण्यात आल्या. अपुऱ्या मिशन-चालित शाळा प्रणालीचे नियंत्रण घेतले गेले आणि सुधारित केले गेले, प्राथमिक शिक्षणाची नोंदणी १९७० पर्यंत जवळजवळ सार्वत्रिक झाली. प्लांटेशनवर अधिक देखरेख ठेवली गेली, कामगारांचे शोषण थांबवण्यात आले आणि नी-वानुआतूला उच्च वेतन दिले गेले.

गायांचे पालन, व्यावसायिक मासेमारी आणि मँगनीज खाण यासारख्या नवीन उद्योगांची स्थापना झाली. नी-वानुआतू हळूहळू अर्थव्यवस्था आणि चर्चामध्ये अधिक शक्ती आणि प्रभावाचे स्थान घेत गेले. तरीही, ब्रिटिश आणि फ्रेंचांनी उपनिवेशाच्या राजकारणावर अद्याप वर्चस्व ठेवले, १९५७ मध्ये एक सल्लागार परिषद स्थापन करण्यात आली, ज्यामध्ये काही नी-वानुआतूंचे प्रतिनिधित्व होते, परंतु त्यांना कमी शक्ती होती.

आर्थिक विकासाचे अनपेक्षित परिणाम झाले. १९६० च्या दशकात, अनेक प्लांटर्सने गायांच्या पालनासाठी मोठ्या क्षेत्रांचे फेंसिंग आणि स्वच्छता सुरू केली, जे नी-वानुआतूने सामूहिकपणे धारित कास्टम जमिनी म्हणून मानले. एस्पिरिटू सेंटोवर, नाग्रियमेल चळवळ १९६६ मध्ये मुख्य बूलुक आणि जिमी स्टीव्हन्सने कोणत्याही पुढील जमिनीच्या स्वच्छतेविरोधात आणि हळूहळू नी-वानुआतूच्या नेतृत्वाखालील आर्थिक विकासाच्या प्लॅटफॉर्मवर स्थापन केली. या चळवळीला मोठा पाठिंबा मिळाला, ज्यामुळे अधिकाऱ्यांनी कारवाई केली, बूलुक आणि स्टीव्हन्स यांना १९६७ मध्ये अटक करण्यात आली. त्यांच्या रिहायतीनंतर, त्यांनी पूर्ण स्वातंत्र्यासाठी दबाव आणण्यास प्रारंभ केला. १९७१ मध्ये, फादर वॉल्टर लिनीने आणखी एक पक्ष स्थापन केला: न्यू हेब्रिड्स कल्चरल असोसिएशन, ज्याला नंतर न्यू हेब्रिड्स राष्ट्रीय पक्ष (NHNP) असे नाव देण्यात आले, जे स्वातंत्र्य प्राप्त करण्यावर आणि जमिनीच्या हडपाविरुद्धच्या विरोधावर केंद्रित होते. NNDP १९७१ मध्ये प्रमुखतेकडे आले, जेव्हा कोंडोमिनियम सरकार परकीय नागरिकांच्या जमिनीच्या ताणलेल्या सट्टेबाजीच्या नंतर हस्तक्षेप करण्यास भाग पडले.

दरम्यान, फ्रेंच नवे आणि फ्रँकोफोन आणि मिश्र वंशाचे नाई-वाण्याटू हसलेले लोकांनी अधिक हळूहळू राजकीय विकासाच्या पठारावर आधारित दोन स्वतंत्र पक्ष स्थापन केले – मूव्हमेंट ऑटोनॉमिस्ट डेस नुवेल-हेब्राइड्स (MANH), एस्पिरिट सॅन्टोवर आधारित, आणि युनियन डेस कॉम्युनॉटेज डेस नुवेल-हेब्राइड्स (UCNH) एफाटेवर.पक्ष भाषिक आणि धार्मिक रेषांवर एकत्र आले: NHNP ला अँग्लोफोन प्रोटेस्टंट्सचा पक्ष मानला जात होता आणि ब्रिटनमुळे त्यांच्या वसाहतीमधून बाहेर पडण्याची इच्छा होती, तर MANH, UCNH, नाग्रियामेल इतर (एकत्रितपणे 'मोडरेट्स' म्हणून ओळखले जातात) कॅथोलिक फ्रँकोफोन स्वारस्यांचे प्रतिनिधित्व करीत होते आणि स्वातंत्र्याकडे अधिक हळूहळू मार्ग. फ्रांसने या गटांना पाठिंबा दिला कारण ते या क्षेत्रात त्यांच्या प्रभावास कायम ठेवण्याची इच्छा होती, विशेषतः त्यांच्या खनिज समृद्ध वसाहती न्यू कॅलेडोनिया येथे, जिथे ते एक स्वातंत्र्य चळवळीला दाबण्याचा प्रयत्न करत होते.

दरम्यान, आर्थिक विकास सुरू होता, अनेक बँका आणि वित्तीय केंद्रे १९७० च्या दशकाच्या सुरुवातीला क्षेत्राच्या कर आश्रय स्थानाच्या फायदा घेण्यासाठी उघडली. पोर्ट विला येथे मिनी-बिल्डिंग बूम सुरू झाला आणि गढन समुद्री घाट बांधल्यानंतर, क्रूझ शिप पर्यटन जलद वाढले, पर्यंत वार्षिक आगमन ४०,००० पर्यंत पोहोचले. या बूमने वाढत्या शहरीकरणास प्रोत्साहन दिले आणि पोर्ट विला व लुगानविलची लोकसंख्या जलद वाढली.

नोव्हेंबर १९७४ मध्ये ब्रिटिश आणि फ्रेंच यांनी भेट घेतली आणि वसाहतीमध्ये न्यू हेब्राइड्स प्रतिनिधी असेंबली तयार करण्यासाठी सहमती दर्शवली, आंशिकपणे सार्वभौम मतदान आणि आंशिकपणे विविध स्वारस्य गटांचे प्रतिनिधित्व करणाऱ्या नेमलेल्या व्यक्तींवर आधारित पहिली निवडणूक नोव्हेंबर १९७५ मध्ये झाली, ज्याचा सारांश NHNP च्या एकूण विजयात झाला. मोडरेट्सने निकालांवर वाद केला, जिमी स्टीव्हन्सने विभाजन करण्याची धमकी दिली आणि स्वातंत्र्य जाहीर केले. कोंडोमिनियमचे निवासी आयुक्तांनी असेंबलीचे उद्घाटन पुढे ढकलण्याचा निर्णय घेतला, तरीही दोन्ही बाजूस उपायावर सहमती साधण्यास अपयश आले, ज्यामुळे आंदोलने आणि निवेदन-आंदोलने झाली, ज्यातील काही हिंसक झाली. चर्चासत्रानंतर आणि विवादित क्षेत्रांमध्ये काही नवे निवडणुका झाल्यानंतर, असेंबली अखेर नोव्हेंबर १९७६ मध्ये बैठक घेतली. NHNP ने १९७७ मध्ये आपले नाव "वानुआ आकू पाती "(VP) असे ठेवले, आणि आता मजबूत केंद्रीकृत सरकारच्या अंतर्गत तात्काळ स्वातंत्र्याचे समर्थन केले आणि बेटांचे अँग्लिकायझेशन केले. दरम्यान, मोडरेट्सने स्वातंत्र्याकडे अधिक हळूहळू संक्रमण आणि केंद्रीय प्रणालीचे समर्थन केले, तसेच फ्रेंचला अधिकृत भाषांमध्ये ठेवण्याचा प्रस्ताव दिला.

मार्च १९७७ मध्ये लंडनमध्ये एक संयुक्त अंग्लो-फ्रेंच आणि नॅवांटू परिषद आयोजित करण्यात आली, ज्यात नवीन विधानसभा निवडणुकांचे आयोजन करण्याचे आणि १९८० मध्ये स्वतंत्रता संदर्भात मतदान घेण्याचे सहमतीने ठरवण्यात आले; व्हीपीने परिषद आणि नंतर नोव्हेंबरमध्ये झालेली निवडणूक बहिष्कृत केली. त्यांनी समांतर "जनतेचे तात्पुरते सरकार" स्थापन केले, ज्याने अनेक क्षेत्रांवर वास्तविक नियंत्रण गाठले, ज्यामुळे moderates आणि कॉंडोमिनियम सरकारासोबत हिंसक संघर्षांना प्रोत्साहन मिळाले.

एक समजूत अखेरीस साधण्यात आली, एक राष्ट्रीय एकतेचे सरकार नवीन घटनेअंतर्गत स्थापन करण्यात आले, आणि नोव्हेंबर १९७९ मध्ये नवीन निवडणुका घेण्यात आल्या, ज्यात व्हीपीने आरामदायक बहुमत मिळवले. स्वतंत्रता आता ३० जुलै १९८० साठी निश्चित करण्यात आली. अपेक्षेपेक्षा कमी कामगिरी करून moderates ने निकालांवर वाद उठवला.

1980 भर ताणतणाव सुरूच राहिला. अनेक बेटे वर व्हीपी आणि moderates समर्थक यांच्यात हिंसक संघर्ष झाले. एस्पिरिटू संतावर नॅग्रामेल आणि जिमी स्टीव्हन्स यांच्याखालील moderates कार्यकर्त्यांनी अमेरिकन लिबर्टेरियन संस्था फोनीक्स फाउंडेशनद्वारे वित्तपुरवठा केलेल्या पीकांवर सरकार घेऊन जानेवारीत स्वतंत्र गणराज्य वेमराना घोषित केले, ज्यामुळे व्हीपीचे समर्थक पलायन केले आणि केंद्रीय सरकारने एक रोका लागू केला. मे मध्ये, तन्नावर एक अशुद्ध moderates बंडाळा उभा राहिला, ज्यामध्ये त्यातील एक नेता गोळीबार करून ठार झाला. ब्रिटन आणि फ्रांसने जुलैमध्ये वेमराना विभाजनकारकांना थांबवण्यासाठी सैनिक पाठवले. स्वतंत्रतेबद्दल अद्याप द्विधा असल्याने, फ्रेंचने प्रभावीपणे त्या सैन्याला निष्क्रिय केले, ज्यामुळे एस्पिरिटू संतावर कायदा आणि सुव्यवस्था कोसळली आणि मोठ्या प्रमाणात लूटमार झाला.

स्वातंत्र्य (१९८०–सद्य)

नवीन हिब्रिडीस, आता व्हानुआतू नावाने ओळखले जाते, ३० जुलै १९८० रोजी पंतप्रधान वॉटर लिनी यांच्या अंतर्गत नियोजित प्रमाणे स्वतंत्रता मिळवली, ज्यात एक सणासुदीचा अध्यक्ष निवासी आयुक्तांचे स्थान घेतला.अंग्लो-फ्रेंच दलांनी ऑगस्टमध्ये माघार घेतली आणि लिनीने पापुआ न्यू गिनीच्या सैनिकांना बोलावले, ज्यामुळे जिमी स्टिव्हन्सच्या वेमराना विभाजनविरोधात एका तात्पुरत्या 'कोकोनट युद्धा'ला प्रारंभ झाला. PNG सैन्याने वेमराना बंडाला लवकरच जिंकलं आणि स्टिव्हन्सने १ सप्टेंबरला आत्मसमर्पण केले; त्याला नंतर तुरुंगात पाठवण्यात आले. लिनी १९९१ पर्यंत ऑफिसात राहिले, इंग्रजी भाषिकांसाठी नियंत्रण असलेल्या सरकाराचे नेतृत्व करत, १९८३ आणि १९८७ च्या निवडणुका जिंकल्या.

आंतरराष्ट्रीय बाबतीत, लिनीने नॉन-अलाइंड मूव्हमेंटमध्ये सामील झाला, दक्षिण आफ्रिकेत अ‍ॅपार्टहाईडचा विरोध केला आणि उपनिवेशवादाच्या सर्व प्रकारांचा विरोध केला, लिबिया आणि क्यूबाशी संपर्क प्रस्थापित केला, आणि न्यू कॅलेडोनियामध्ये फ्रेंच Presence आणि फ्रेंच पॉलिनेशियामध्ये त्यांच्या परमाणु चाचणीचा विरोध केला. लिनीच्या शक्तीवरच्या ताणाचा विरोध वाढला आणि 1987 मध्ये, ज्या वेळी त्याला अमेरिकेच्या दौऱ्यात एक स्ट्रोक आला, वानुआ'आकू पार्टी (VP) च्या बारक सोपे यांनी एक नवीन पार्टी (मेलनेशियन प्रोग्रेसिव्ह पार्टी, MPP) स्थापन करण्यासाठी एक भाग तोडला, आणि अध्यक्ष अती जॉर्ज सोकोमणुने लिनीला पदच्युत करण्याचा प्रयत्न केला.[60] हा प्रयत्न असफल झाला, आणि लिनीने त्याच्या VP सहकाऱ्यांविषयी वाढती अस्वस्थता दर्शवली, कोणालाही जो त्याला विश्वासघात करणारा वाटला त्याला नोकरीतून काढले.

आहे एक असाच व्यक्ती, डोनाल्ड कालपोकास, नंतर VP नेता म्हणून स्वतःला जाहीर केला, पार्टीला दोन भागात विभाजन केले. ६ सप्टेंबर १९९१ रोजी एक नॉन-कन्फिडन्स वोटने लिनीला सत्ता कमी केले; कालपोकास पंतप्रधान बनले आणि लिनीने एक नवीन पार्टी, नॅशनल युनाइटेड पार्टी (NUP) स्थापन केली. दरम्यान, अर्थव्यवस्था कमी होत गेली, विदेशी गुंतवणूकदार आणि विदेशी मदत लिनीच्या कम्युनिस्ट राज्यांबरोबरच्या flirtation कडून दूर झाली आणि पर्यटनाच्या संख्येत राजकीय गोंधळामुळे घट झाला, ज्याच्या कारणाने कोप्राच्या किमतीत कमी झाली, व्हानुआतूच्या मुख्य निर्यातीच्या रूपात. परिणामी, फ्रेंकोफोन यूनियन ऑफ मोडरेट पार्टीज (UMP) ने १९९१ च्या निवडणुका जिंकल्या, पण बहुमत गडद करण्यासाठी पुरेसे जागा नाही. त्यामुळे लिनीच्या NUP बरोबर एक गठबंधन स्थापन करण्यात आले, ज्यामध्ये UMP चा मॅक्सिम कार्लोट कोर्मन पंतप्रधान बनला.

1991 च्या सामान्य निवडणुकीपासून, व्हानुआतूची राजकारण अस्थिर राहिली आहे, ताणतणाव असलेल्या गठबंधन सरकारांसह आणि नॉन-कन्फिडन्स वोटच्या वापरामुळे पंतप्रधानांच्या वारंवार बदलामुळे. लोकशाही प्रणाली एकत्रितपणे राखली गेली आहे आणि व्हानुआतू एक शांत आणि प्रमाणिक समृद्ध राज्य राहते. 1990 च्या दशकातील बहुतांश काळ UMP सत्तेत होते, पंतप्रधानपद UMP प्रतिस्पर्ध्यांमध्ये कोर्मन आणि सर्ज वोहोर यांच्यात स्विच करत होते, आणि UMP अर्थव्यवस्थेसाठी एक अधिक मुक्त मार्केट दृष्टिकोन लागू करत होते, सार्वजनिक क्षेत्र कमी करत होते, फ्रेंकोफोन नी-व्हानुआतूंसाठी संधी सुधारत होते आणि फ्रांसबरोबरच्या संबंधांना नूतनीकरण करत होते.[64][67] सरकारने त्यांच्या NUP गाठकामध्ये तोडफोडींसह आणि 1993-1994 मध्ये सिव्हिल सर्व्हिसमध्ये साकरणाऱ्यांवर ताण घेतला, ज्यात लेखांकनाच्या लाटांद्वारे हाताळण्यात आले.[64] आर्थिक घोटाळ्यांनी कोर्मन आणि वोहोर यांना त्रास दिला, ज्यात दुसऱ्याने विदेशी लोकांना व्हानुआतूच्या पासपोर्ट्स विकण्याच्या योजनेमध्ये आरोप केला.

नवीन हिब्रिडीस, आता व्हानुआतू नावाने ओळखले जाते, 30 जुलै 1980 रोजी पंतप्रधान वॉटर लिनी यांच्या अंतर्गत नियोजित प्रमाणे स्वतंत्रता मिळवली, ज्यात एक सणासुदीचा अध्यक्ष निवासी आयुक्तांचे स्थान घेतला.[34][58][59] अंग्लो-फ्रेंच दलांनी ऑगस्टमध्ये माघार घेतली, आणि लिनीने पापुआ न्यू गिनीच्या सैनिकांना बोलावले, ज्यामुळे जिमी स्टिव्हन्सच्या वेमराना विभाजनविरोधात एका तात्पुरत्या 'कोकोनट युद्धा'ला प्रारंभ झाला.[34][60] PNG सैन्याने वेमराना बंडाला लवकरच जिंकलं आणि स्टिव्हन्सने 1 सप्टेंबरला आत्मसमर्पण केले; त्याला नंतर तुरुंगात पाठवण्यात आले.[34][61][62] लिनी 1991 पर्यंत ऑफिसात राहिले, इंग्रजी भाषिकांसाठी नियंत्रण असलेल्या सरकाराचे नेतृत्व करत, 1983 आणि 1987 च्या निवडणुका जिंकल्या.[63][64]

आंतरराष्ट्रीय बाबतीत, लिनीने नॉन-अलाइंड मूव्हमेंटमध्ये सामील झाला, दक्षिण आफ्रिकेत अ‍ॅपार्टहाईडचा विरोध केला आणि उपनिवेशवादाच्या सर्व प्रकारांचा विरोध केला, लिबिया आणि क्यूबाशी संपर्क प्रस्थापित केला, आणि न्यू कॅलेडोनियामध्ये फ्रेंचPresence आणि फ्रेंच पॉलिनेशियामध्ये त्यांच्या परमाणु चाचणीचा विरोध केला.[65][66] लिनीच्या शक्तीवरच्या ताणाचा विरोध वाढला आणि 1987 मध्ये, ज्या वेळी त्याला अमेरिकेच्या दौऱ्यात एक स्ट्रोक आला, वानुआ'आकू पार्टी (VP) च्या बारक सोपे यांनी एक नवीन पार्टी (मेलनेशियन प्रोग्रेसिव्ह पार्टी, MPP) स्थापन करण्यासाठी एक भाग तोडला, आणि अध्यक्ष अती जॉर्ज सोकोमणुने लिनीला पदच्युत करण्याचा प्रयत्न केला.[60] हा प्रयत्न असफल झाला, आणि लिनीने त्याच्या VP सहकाऱ्यांविषयी वाढती अस्वस्थता दर्शवली, कोणालाही जो त्याला विश्वासघात करणारा वाटला त्याला नोकरीतून काढले.

आहे एक असाच व्यक्ती, डोनाल्ड कालपोकास, नंतर VP नेता म्हणून स्वतःला जाहीर केला, पार्टीला दोन भागात विभाजन केले.[64] 6 सप्टेंबर 1991 रोजी एक नॉन-कन्फिडन्स वोटने लिनीला सत्ता कमी केले;[64] कालपोकास पंतप्रधान बनले, आणि लिनीने एक नवीन पार्टी, नॅशनल युनाइटेड पार्टी (NUP) स्थापन केली.[64][60] दरम्यान, अर्थव्यवस्था कमी होत गेली, विदेशी गुंतवणूकदार आणि विदेशी मदत लिनीच्या कम्युनिस्ट राज्यांबरोबरच्या flirtation कडून दूर झाली आणि पर्यटनाच्या संख्येत राजकीय गोंधळामुळे घट झाला, ज्याच्या कारणाने कोप्राच्या किमतीत कमी झाली, व्हानुआतूच्या मुख्य निर्यातीच्या रूपात.[64] परिणामी, फ्रेंकोफोन यूनियन ऑफ मोडरेट पार्टीज (UMP) ने 1991 च्या निवडणुका जिंकल्या, पण बहुमत गडद करण्यासाठी पुरेसे जागा नाही. त्यामुळे लिनीच्या NUP बरोबर एक गठबंधन स्थापन करण्यात आले, ज्यामध्ये UMP चा मॅक्सिम कार्लोट कोर्मन पंतप्रधान बनला.[64]

1991 च्या सामान्य निवडणुकीपासून, व्हानुआतूची राजकारण अस्थिर राहिली आहे, ताणतणाव असलेल्या गठबंधन सरकारांसह आणि नॉन-कन्फिडन्स वोटच्या वापरामुळे पंतप्रधानांच्या वारंवार बदलामुळे. लोकशाही प्रणाली एकत्रितपणे राखली गेली आहे आणि व्हानुआतू एक शांत आणि प्रमाणिक समृद्ध राज्य राहते. 1990 च्या दशकातील बहुतांश काळ UMP सत्तेत होते, पंतप्रधानपद UMP प्रतिस्पर्ध्यांमध्ये कोर्मन आणि सर्ज वोहोर यांच्यात स्विच करत होते, आणि UMP अर्थव्यवस्थेसाठी एक अधिक मुक्त मार्केट दृष्टिकोन लागू करत होते, सार्वजनिक क्षेत्र कमी करत होते, फ्रेंकोफोन नी-व्हानुआतूंसाठी संधी सुधारत होते आणि फ्रांसबरोबरच्या संबंधांना नूतनीकरण करत होते.[64][67] सरकारने त्यांच्या NUP गाठकामध्ये तोडफोडींसह आणि 1993-1994 मध्ये सिव्हिल सर्व्हिसमध्ये साकरणाऱ्यांवर ताण घेतला, ज्यात लेखांकनाच्या लाटांद्वारे हाताळण्यात आले.[64] आर्थिक घोटाळ्यांनी कोर्मन आणि वोहोर यांना त्रास दिला, ज्यात दुसऱ्याने विदेशी लोकांना व्हानुआतूच्या पासपोर्ट्स विकण्याच्या योजनेमध्ये आरोप केला.[68][69]

1991 च्या सामान्य निवडणुकीपासून, व्हानुआतूचे राजकारण अस्थिर राहिले आहे, विविध भाजपांच्या विकासामुळे आणि विश्वास मतदानांच्या उपयोगामुळे वारंवार पंतप्रधानांच्या बदलांमुळे. एकूणच लोकशाही व्यवस्था राखली गेली आहे आणि व्हानुआतू एक शांत आणि तुलनेने समृद्ध राज्य राहिले आहे. 1990 च्या दशकाच्या बहुतेक काळात यूएमपी सत्तेत होते, पंतप्रधानपद यूएमपीच्या प्रतिस्पर्ध्यांमध्ये कॉर्मन आणि सर्ज वोहोर यांच्यात बदलत होते, आणि यूएमपीने अर्थव्यवस्थेसाठी अधिक मुक्त बाजारपेठेचा दृष्टिकोन स्वीकारला, सार्वजनिक क्षेत्र कमी केले, फ्रँकोफोन नी-व्हानुआतूंसाठी संधी सुधारल्या, आणि फ्रांससह संबंध पुन्हा नूतनीकरण केले. सरकारने त्यांच्या एनयूपी संघटन भागीदारीतील फोट्या आणि 1993-1994 दरम्यान नागरिक सेवेत झालेल्या स्ट्राइकसह संघर्ष केला, जो दुसऱ्या लटकावर अनेक कारकुंरांची बडतर्फी करून हाताळला गेला. वित्तीय भ्रष्टाचारामुळे कॉर्मन आणि वोहोर दोन्हींना अडचणींचा सामना करावा लागला, विशेषतः वोहोर विदेशी नागरिकांना व्हानुआतूचे पासपोर्ट विकण्यासाठी एका योजन्यात सामील होता.

1996 मध्ये, वोहोर आणि अध्यक्ष जीन-मारि लेये यांना पेस वादावर व्हानुआतू मोबाइल फोर्सने तात्पुरते अपहरण केले आणि नंतर त्यांना कोणतीही हानी न करता मुक्त केले. 1998 मध्ये पोर्ट व्हिलामध्ये एक दंगा झाला, जेव्हा बचतधारकांनी व्हानुआतू राष्ट्रीय निव्हास निधीतून पैसे काढण्याचा प्रयत्न केला, वित्तीय गैरप्रकाराच्या आरोपांनंतर, ज्यामुळे सरकारने तात्पुरता आपात्कालीन स्थिती जाहीर केली. 1998 मध्ये एक व्यापक सुधारणा कार्यक्रम लागू करण्यात आला, आर्थिक कार्यक्षमता सुधारण्यासाठी आणि सरकारी भ्रष्टाचारावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी. 1998 च्या व्हानुआतू सामान्य निवडणुकीत, यूएमपीला डोनाल्ड कॅलपोकास अंतर्गत व्हीपीने शक्तीहिन केले. तो फक्त एक वर्ष टिकला, विश्वास मतदानाच्या धोक्यामुळे राजीनामा देत, 1999 मध्ये एमपीपीच्या बाराक सोपेने त्याची जागा घेतली, तो 2001 मध्ये विश्वास मतदानात उचलबांगडी झाला. राजकीय अस्थिरतेच्या काळात व्हानुआतूची अर्थव्यवस्था वाढत राहिली, व्हानुआतूच्या गोमांसासाठी उच्च मागणी, पर्यटन, परकीय कामगारांच्या परताव्याने, आणि आशियाई विकास बँकेकडून (1997 मध्ये) आणि यूएस मिलेनियम चॅलेंज फंडकडून (2005 मध्ये) मोठ्या मदतीच्या पॅकेजेसद्वारे मदतीने. व्हानुआतू 2003 मध्ये 'असहयोगी कर निवारा' यादीतून काढण्यात आला आणि 2011 मध्ये जागतिक व्यापार संघटनेमध्ये सामील झाला.

2015 मध्ये सायक्लोन पॅमने केलेले विध्वंस

VP च्या एडवर्ड नाटापेई 2001 मध्ये पंतप्रधान झाले आणि 2002 च्या व्हानुआतू सामान्य निवडणुकीत विजय मिळवला. 2004 च्या व्हानुआतू सामान्य निवडणुकीत वोहोर आणि यूएमपी सत्तेत परतले. चायना-तैवान विवादात तैवानला मान्यता देण्यासाठी एक गुप्त करार म्हणून त्यांनी मोठा समर्थन गमावला आणि त्यानंतर पाच miesiące पुर्वीच विश्वास मतदानात उचलबांगडी केले गेले, जेव्हा हॅम लिनीनं त्याची जागा घेतली. लिनिने लोकांना चीनच्या जनतात्मक प्रजासत्ताकाची मान्यता परत घेतली, आणि पीआरसी व्हानुआतू सरकारचा एक मोठा मदतीचा दाता आहे. 2007 मध्ये, पोर्ट व्हिलामध्ये तन्ना आणि अंब्र्यममधील स्थलांतर करणाऱ्यांमध्ये हिंसक झुंजाऱ्या सुरू झाल्या, ज्यामध्ये दोन लोक मृत्यून्मुख झाले. लिनिने 2008 च्या व्हानुआतू सामान्य निवडणुकीत पराभूत झाला, नटापेई सत्तेत परत आले कारण व्हानुआतूचे राजकारण सुरक्षेत होते. विरोधकांनी नटापेईला विश्वास मतदानाच्या माध्यमातून उचलबांगडी करण्याचे वारंवार प्रयत्न केले - यामुळे त्याला अयशस्वी बसले असले तरी, नंतर 2009 च्या नोव्हेंबर मध्ये त्याला एक तांत्रिक बाबांवर तात्पुरते हाकलण्यात आले, ही क्रिया नंतर मुख्य न्यायाधीशाने उलट केली. पीपल्स प्रोग्रेसिव्ह पार्टीच्या (PPP) साटो किल्मानने 2010 च्या डिसेंबरमध्ये एका विश्वास मतदानात नटापेईला हाकलले. त्याला 2011 च्या एप्रिलमध्ये वोहोरच्या यूएमपीने अशाच पद्धतीने हाकलले. हे एक तांत्रिक मुद्द्यामुळे अमान्य केले गेले आणि तो पुन्हा पंतप्रधान म्हणून परतला. मुख्य न्यायाधीशाने नंतर त्याची विजय रद्द केली. नटापेई दहा दिवस सत्तेत परतले, तोवर संसद किल्मान यांच्या पक्षात पुन्हा मतदान केले. किल्मान दोन वर्षे कार्यालयात राहिला, नंतर 2013 मध्ये मार्चमध्ये उचलबांगडी झाला.

नवीन सरकार ही ग्रीन कॉन्फेडरेशनच्या सत्तेत येण्याची पहिली वेळ होती, आणि नवीन पंतप्रधान, मोआना कारकसेस कालोसिल, हा या पदावर असलेला पहिला नॉन-नि-वanuatu होता (कालोसिल मिश्रित फ्रेंच-ताहितीय वंशाचा आहे आणि एक नैसर्गिक वानुअतु नागरिक आहे). कालोसिलने आपल्या देशात राजनैतिक पासपोर्ट विक्रीची पुनरावलोकन करण्याची पायरी उचलली. त्याने पश्चिम पापुआच्या स्वतंत्रता चळवळीला समर्थन दिले. या हालचालीला पूर्वीचे पंतप्रधान किल्मन आणि कार्लोट कोर्मन यांनी देखील समर्थन दिले. कालोसिल २०१४ मध्ये दुसऱ्या विश्वास मतात बाहेर पडला, जेव्हा उपाध्यक्ष जो नातुमानच्या नेतृत्वाखाली परत आला, जो स्वतः किल्मनच्या नेतृत्वाखालील विश्वास मतात पुढील वर्षी बाहेर पडला. दरम्यान, देश २०१५ मध्ये चक्रीवादळ पॅमने उद्ध्वस्त केला, ज्यामुळे १६ मृत्यू आणि प्रचंड नाश झाला.

२०१५ मध्ये झालेल्या भ्रष्टाचाराच्या तपासात किल्मनच्या सरकारमधील अनेक आमदारांना लाचखोरीसाठी दोषी ठरवण्यात आले, ज्यामध्ये पूर्वीचा पंतप्रधान मोआना कारकसेस कालोसिल देखील होता. त्याची सत्ता गंभीरपणे कमी झाली, आणि किल्मनने २०१६ च्या वानुअतुच्या सर्वसाधारण निवडणुकीत चार्लोट सालवाईच्या पुनर्मिलन चळवळ (आरएमसी) समोर पराभव स्वीकारला. सालवाईने २०२० च्या वानुअतुच्या सर्वसाधारण निवडणुकीत खोटी साक्ष देण्याच्या आरोपांदरम्यान पराभव स्वीकारला, ज्यामुळे देश चक्रीवादळ हॅरोल्डच्या परिणामांचा सामना करत असताना उपाध्यक्ष बॉब लॉघमनच्या अंतर्गत परत आला. वानुअतु पृथ्वीवरील कोरोनाव्हायरस प्रादुर्भाव सहन करणाऱ्या शेवटच्या ठिकाणांपैकी एक होता, ज्याने नोव्हेंबर २०२० मध्ये COVID-19 चा पहिला प्रकरण नोंदवला. ऑक्टोबर २०२३ मध्ये, वानुअतुने गर्भाशयाच्या कर्करोगाचा नायनाट करण्यासाठी पहिले पॅसिफिक देश बनण्याचे लक्ष्य ठेवले.

डिसेंबर २०२४ मध्ये, ७.३ तीव्रतेच्या भूकंपाने इफाटेतील जवळजवळ प्रत्येक घराला नुकसान पोहोचवले, जिथे राजधानी, पोर्ट विला आहे, ज्यामुळे १९ मृत्यू झाले. मानवतावादाच्या बाबतीत संयुक्त राष्ट्रांचे कार्यालयाने अंदाज लावला की ११६,००० लोक भूकंपामुळे थेट प्रभावित झाले होते, जे वानुअतुच्या लोकसंख्येच्या तिसऱ्या भागाच्या समकक्ष आहे.

भूगोल

मुख्य लेख: व्हानुवातूचा भूगोल

व्हानुवातूच्या तिसऱ्या मोठ्या बेटावर पोर्ट व्हिला असलेला नकाशा

रेन्टापाऊ, एक जंगली फुलांचा बाग

व्हानुवातू एक Y-आकाराचा द्वीपसमूह आहे, ज्यात सुमारे ८३ तुलनेने लहान, भूगोलिकदृष्ट्या नवीन ज्वालामुखीय मूळ असलेले बेटे आहेत (त्यापैकी ६५ वर लोक राहतात), उत्तर आणि दक्षिण बेटांमध्ये सुमारे १,३०० किलोमीटर (८१० मैल) आहे. यामध्ये दोन बेटे (मॅथ्यू आणि हंटर) फ्रांसने न्यू कॅलेडोनिया यांच्या फ्रेंच सामूहिकतेचा भाग म्हणून दावी केली आणि नियंत्रित केली आहेत. हे देश १३ °S आणि २१ °S च्या अक्षांशांतर आणि १६६ °E आणि १७१ °E च्या रेखांशांतरच्या दरम्यान आहे.

व्हानुवातूच्या १४ बेटांचे क्षेत्रफळ १०० चौरस किलोमीटर (३९ चौरस माईल) पेक्षा जास्त आहे, मोठ्या ते लहान प्रमाणात: एस्पिरिटू सान्टो, माळाकुला, ईफेटे, एर्रोमंगो, अंब्रिम, तान्ना, पेंटेकोस्ट, एपि, अंबाई किंवा ऑब, गाउआ, वानुआ लावा, माएवो, मॅलो आणि अनेतियुम किंवा अ‍ॅनटम. देशातील सर्वात मोठ्या शहरांमध्ये राजधानी पोर्ट व्हिला (ईफेटेवर) आणि एस्पिरिटू सान्टोवरील लुगनविल समाविष्ट आहेत. व्हानुवातूतील सर्वोच्च बिंदू एस्पिरिटू सान्टो बेटावर १,८७९ मीटर (६,१६५ फूट) उंच असल्याने माउंट टॅबवेमसाना आहे.

व्हानुवातूचे एकूण क्षेत्रफळ सुमारे १२,२७४ चौरस किलोमीटर (४,७३९ चौरस माईल) आहे, ज्यातील जमिनीचे क्षेत्रफळ खूप मर्यादित आहे (अंदाजे ४,७०० चौरस किलोमीटर (१,८०० चौरस मैल)). बहुतेक बेटे तीव्र आहेत, अस्थिर माती असून पाण्याचा संसाधन कमी आहे. २००५ मध्ये केलेल्या एका अंदाजानुसार, फक्त ९ % क्षेत्र शेतीसाठी वापरले जाते (७ % कायमच्या पिकांसह, ज्या २ % लागवडीसाठी योग्य आहेत). किनारपट्टी बहुतेकदा खडकाळ असून रिफ्स आहेत आणि कोणतीही खंडपीठ नाही, जी जलातील खोलीत लवकरच गायब होते.

व्हानुवातूत अनेक सक्रिय ज्वालामुखी आहेत, ज्यामध्ये लोपीवी, माउंट यासूर आणि काही सागरी ज्वालामुखी समाविष्ट आहेत. ज्वालामुखीय क्रियाकलाप सामान्य आहे, मुख्य विस्फोटाचा कांदळ किंवा धोका कायम आहे; २००८ मध्ये ६.४ तीव्रतेचा जवळचा समुद्री विस्फोट झाला, यामध्ये कोणतीही जीवित हानी झाली नाही, आणि 1945 मध्ये एक विस्फोट झाला. व्हानुवातूला एक वेगळा स्थलीय इकोरेजियन म्हणून ओळखले जाते, ज्याला व्हानुवातूच्या वृष्टी जंगलांमध्ये वर्णन केले जाते. हे ऑस्ट्रेलियन क्षेत्राचा एक भाग आहे, ज्यामध्ये न्यू कॅलेडोनिया, सोलोमन बेटे, ऑस्ट्रेलिया, न्यू गिनी आणि न्यू झीलंड यांचा समावेश आहे.

व्हानुवातूची लोकसंख्या (२००८ मध्ये अंदाजित २.४ % वार्षिक वाढ) शेती, चराई, शिकार आणि मासेमारीसाठी जमीन आणि संसाधनांवर वाढती ताण निर्माण करीत आहे. व्हानुवातूतील ९० % घरांत मासे पकडले जातात आणि ते खातात, ज्यामुळे गावांजवळ तीव्र मासेमारीचा ताण निर्माण झाला आहे आणि किनाऱ्याच्या जवळ असलेले मासे कमी झाले आहेत. चांगल्या वनस्पती असल्या तरी, बहुतेक बेटे वनविनाशाचे चिन्ह दर्शवतात. या बेटांची कापणी झाली आहे, विशेषतः उच्च मूल्यांच्या लाकडाची, मोठ्या प्रमाणात कापणारा व जळणारा शेतीकडे वळवली गेली आहे, आणि नारळाच्या बागा आणि गोश्ताचे फार्मसांमध्ये बदलले गेले आहे आणि आता मातीच्या धूप आणि मातीच्या खचके यांचे प्रमाण वाढले आहे.

अनेक उंचीवरील जलग्रहण क्षेत्रे वनविनाशित आणि निकृष्ठ होत आहेत, आणि ताजे पाणी अधिक कमी होत आहे. योग्य कचरा बंदोबस्त, तसेच पाण्याची आणि हवेत प्रदूषण या शहरी भागांतील आणि मोठ्या गावांतील समस्या बनत आहेत. याव्यतिरिक्त, उद्योगातील रोजगाराच्या संधींचा अभाव आणि बाजारपेठेत प्रवेशाचे कठीणता यामुळे ग्रामीण कुटुंबे उपजीविकेवर किंवा आत्मनिर्भरतेच्या मोडमध्ये बंद झाल्या आहेत, ज्यामुळे स्थानिक जैवविविधतेवर मोठा ताण आला आहे. देशाने २०१९ मध्ये ८.८२ / १० चा वनलँडस्केप इंटिग्रिटी इंडेक्सचा सरासरी गुणांक प्राप्त केला, ज्यामुळे १७२ देशांमध्ये १८ वे दर्जा प्राप्त केला.

वनस्पती आणि प्राणी

तान्ना बेटावरील उष्णकटिबंधीय जंगल असूनही, वानुआतूमध्ये तुलनेने कमी स्थलीय वनस्पती आणि प्राणी प्रजाती आहेत. येथे एक स्थानिक उडणारा कोंबडा, प्टेरोपस अनेतियनस आहे. उडणारे कोंबडे पावसाळी जंगल आणि लाकूड पुनर्जननात महत्त्वाचे आहेत. ते विविध स्थानिक झाडांचे परागीकरण आणि बीजांचे वितरण करतात. त्यांचा आहार म्हणजे अमृत, पराग आणि फळे असून त्यांना सामान्यतः "फळांचे बॅट" असे म्हणतात. दक्षिण पॅसिफिकमध्ये त्यांच्या संख्येत घट होत आहे.

स्थानिक सरिसृपांच्या १९ प्रजातींपैकी फुलदाण्याचा साप फक्त एफाटेवर आढळतो. फिजी पट्टेदार इग्वाना (ब्राचिलोफस फॅसियाटस) १९६० च्या दशकात एक जंगली प्राणी म्हणून परिचय केला गेला. बॅटच्या एकूण अकरा प्रजाती आहेत (त्यापैकी तीन वानुआतूच्या विशेष आहेत) आणि जमिनीवर आणि पाण्यातील पक्ष्यांच्या एकूण साठ एक प्रजाती आहेत. लहान पोलीनेशियन उंदीर स्थानिक असल्याचे मानले जाते, तर मोठ्या प्रजाती युरोपियनांसोबत आल्या, तसेच पाळीव डुक्कर, कुत्रे आणि गायीही. वानुआतूच्या काही बेटांवरील किड्यांच्या प्रजातींची यादी ई. ओ. विल्सनने केली होती.

या प्रदेशात ४,००० हून अधिक समुद्री मोलस्क प्रजाती आहेत आणि समुद्री माशांची मोठी विविधता आहे. कोन शिंपले आणि स्टोनफिश मानवांसाठी घातक विष वाहून नेतात. जायंट ईस्ट आफ्रिकन लँड स्नेल १९७० च्या दशकातच आला, परंतु तो पोर्ट विला क्षेत्रातून लुगानविलपर्यंत पसरला आहे. वानुआतूच्या मँग्रोव्हमध्ये तीन किंवा कदाचित चार प्रौढ खारट मगर आहेत आणि सध्या प्रजननाची लोकसंख्या नाही. चक्रीवादळानंतर मगर बेटांच्या उत्तरेकडील भागात पोचले असल्याचे सांगितले जाते, कारण बेटांच्या साखळीत सोलोमन बेटे आणि न्यू गिनीच्या जवळ आहे, जिथे मगर सामान्य आहेत.

जलवायु==

पॅसिफिक बेटांमधील जलवायु बदल पहा

जलवायु उष्णकटिबंधीय आहे, साधारणपणे नऊ महिन्यांचे उबदार ते गरम पावसाचे वातावरण आणि चक्रीवादळांचा संभव तसेच दक्षिणपूर्वपासून वाहणाऱ्या वाऱ्यांद्वारे उल्लेखनीय थंड, कोरडे हवामानाचे तीन ते चार महिने असतात. पाण्याचे तापमान हिवाळ्यात २२ °से (७२ °फ) ते उन्हाळ्यात २८ °से (८२ °फ) पर्यंत असते. एप्रिल ते सप्टेंबर दरम्यान थंड असले तरी, दिवस ऑक्टोबरपासून गरम आणि अधिक आर्द्र होतात. दैनिक तापमान २०–३२ °से (६८–९० °फ) पर्यंत असते. दक्षिणपूर्वातील व्यापारी वारे मे ते ऑक्टोबर दरम्यान वाहतात.

व्हानुआतूला दीर्घ पावसाळा आहे, जवळजवळ प्रत्येक महिन्यात लक्षणीय पावसाची नोंद होते. डिसेंबर ते एप्रिल या सर्वात पावसाळी आणि गरम महिन्यात आहे, जे चक्रीवादळाचा हंगाम देखील आहे. जून ते नोव्हेंबरच्या महिन्यात सर्वात कमी पाऊस पडतो. पावसाची सरासरी प्रमाणे दरवर्षी सुमारे २,३६० मिमी (९३ इंच) असते, परंतु उत्तरेकडील बेटे ४,००० मिमी (१६० इंच) पर्यंत जाऊ शकतात. जागतिक जोखमीच्या निर्देशांकानुसार २०२१ मध्ये, व्हानुआतू जगभरातील सर्वात उच्च थैमान धोका असलेल्या देशांमध्ये पहिल्या क्रमांकावर आहे.

उष्णकटिबंधीय चक्रीवादळ==

आमबायच्या बेटावरील मनारो वुई, ज्वालामुखी

मार्च २०१५ मध्ये, चक्रीवादळ पॅमने व्हानुआतूचा बराच भाग प्रभावित केला, जो एक श्रेणी ५ गंभीर उष्णकटिबंधीय चक्रीवादळ होता, ज्यामुळे मृत्यू आणि सर्व बेटांवर मोठे नुकसान झाले. १७ मार्च २०१५ रोजी युनायटेड नेशन्सने सांगितले की अधिकृत मृत्यू संख्या ११ होती (एफाटेपासून सहा आणि तन्नापासून पाच), आणि ३० जखमी असल्याची नोंद झाली; यापेक्षा दूरवरच्या बेटांवरून अधिक आकडेवारी मिळाल्यावर हे आकडे वाढण्याची अपेक्षा होती. वानुअटच्या भूमी मंत्रालयाचे मंत्री, राल्फ रेजेनवाणू म्हणाले, "आमच्या माहितीप्रमाणे, व्हानुआतूवर प्रभाव टाकणारा हा सर्वात वाईट आपत्ती आहे."

एप्रिल २०२० मध्ये, चक्रीवादळ हारोल्डने लुगेनविलमधील एस्पिरिटू सॅंटो शहरात प्रवेश केला, ज्यामुळे तिथे आणि किमान चार बेटांवर मोठे भौतिक नुकसान झाले.

भूकंप[संपादित करा]

अधिक संपूर्ण सूची साठी, वानूआटूमधील भूकंपांची यादी पहा.

वानूआटूमध्ये तुलनेने वारंवार भूकंप येतात. 1909 ते 2001 दरम्यान झालेल्या 58 M7 किंवा त्याहून जास्त घटनांपैकी काहींचा अभ्यास केला गेला. नोव्हेंबर 1999 मध्ये झाला एक गंभीर भूकंप, जे एक सुनामीने अनुसरण केले, उत्तरेकडील पेंटेकोस्ट बेटावर मोठा नुकसान केला, हजारो लोक बेघर झाले. जानेवारी 2002 मध्ये झालेल्या आणखी एक शक्तिशाली भूकंपाने राजधानी, पोर्ट विला आणि आसपासच्या क्षेत्रात मोठा नुकसान केला आणि त्यानंतर देखील एक सुनामी आली. 2 ऑगस्ट 2007 रोजी आणखी एक 7.2 ची भूकंप झाला.[118]

सरकार[संपादित करा]

राजकारण

मुख्य लेख: वानूआटूचे राजकारण

वानूआटूचे Parlamento

वानूआटू गणराज्य एक संसदीय लोकशाही आहे[119] ज्यामध्ये एक लेखी संविधान आहे, जे "गणराज्याचा प्रमुख राष्ट्रपती म्हणून ओळखला जाईल आणि तो राष्ट्राच्या एकतेचे प्रतीक राहील" असा संकल्पना व्यक्त करते. वानूआटूचा राष्ट्रपती, ज्याची निवड एका दोन तृतियांश मतदानाद्वारे पांच वर्षांच्या कार्यकालासाठी केली जाते, याची शक्ती मुख्यतः समारंभिक असते.[120] निवडणूक महाविद्यालयात संसद सदस्य आणि प्रादेशिक परिषदांचे अध्यक्ष यांचा समावेश असतो. राष्ट्रपतीला गंभीर अपकर्म किंवा अशक्ततेसाठी निवडणूक महाविद्यालयाद्वारे काढले जाऊ शकते.

प्रधानमंत्री, जो सरकारचा प्रमुख आहे, संसद च्या तीन चतुर्थांश मतदारसंघाच्या बहुमताच्या मतदानाद्वारे निवडला जातो. प्रधानमंत्री, त्यानंतर, मंत्रिमंडळाची नियुक्ती करतो, ज्यांची संख्या संसद सदस्यांच्या संख्येच्या एक चौथ्याहून अधिक नसावी. प्रधानमंत्री आणि मंत्रिमंडळ कार्यकारी सरकार तयार करतात.

वानूआटूची संसद एककक्षीय आहे आणि यात ५२ सदस्य आहेत, ज्यांना प्रत्येक चार वर्षांनी जनतेच्या मतदानाद्वारे निवडले जाते, जोपर्यंत त्याला तीन चतुर्थांश मतदानाद्वारे किंवा प्रधानमंत्रीच्या सल्ल्यावर राष्ट्रपतीच्या निर्देशाने आधी रद्द केले जात नाही. या MPs पैकी चौविस निवडणूक एकल नॉन-ट्रांसफरेबल मतदानाद्वारे निवडले जातात; आठ एकल सदस्य बहुमताद्वारे निवडले जातात.

‘माल्वातु मारी’ नावाच्या राष्ट्रीय सरदार परिषदेला, जी सरदारांच्या जिल्हा परिषदा द्वारे निवडली जाते, सरकारला नि-वानूआटू संस्कृती आणि भाषेशी संबंधित सर्व बाबींवर सल्ला देतो. उच्च न्यायालयात एक मुख्य न्यायाधीश आणि तीन इतर न्यायाधीश असण्याची परवानगी आहे. या न्यायालयात दोन किंवा अधिक सदस्य अपील न्यायालय बनवू शकतात. मॅजिस्ट्रेट न्यायालय सामान्यत: दैनंदिन कायदेशीर बाबी हाताळतात. कायदा ब्रिटिश सामान्य कायद्या आणि फ्रेंच नागरी कायद्याच्या आधारावर आहे. संविधानात परंपरागत कायद्यावरील प्रश्न हाताळण्यासाठी प्रमुखांच्या अध्यक्षतेखाली गाव किंवा बेट न्यायालये स्थापन करण्याची तरतूद आहे.अवैध वसती सध्या अस्तित्वात आहे आणि वाईट हक्कांचा सिद्धांत अस्तित्वात नाही.

राष्ट्रीय अधिकाऱ्यां आणि व्यक्तीं व्यतिरिक्त, वानूआटूला गाव स्तरावर उच्च दर्जाचे लोक देखील आहेत. प्रमुखांनी गाव स्तरावर प्रमुख व्यक्ती म्हणून कार्य करणे सुरू ठेवले आहे. असे नोंदवले गेले आहे की राजकारण्यांनाही त्यांना समर्पित करणे आवश्यक आहे. उत्तरे वानूआटूमध्ये, उत्सव nimangki प्रणालीद्वारे वर्गीकृत केले जातात.

जुलै २०२४ मध्ये, मंत्री शार्लोट साल्वाईच्या नेतृत्वात चायना द्वारे तयार केलेल्या नवीन २१ दशलक्ष डॉलर्सच्या राष्ट्रपतींच्या महालाच्या उद्घाटन समारंभात भाग घेतला. हु चुनहुआने वानूआटूला "चायना एड" असा अलंकारित असलेल्या मोठया सोनेरी किल्ली दिली. ड्रॅगन नृतक आणि समारंभिक कावा काढणे या उत्सवाची पूर्णता केली.

परकीय संबंध

व्हानाटूचे पंतप्रधान साटो किल्मान ऑगस्ट 2015 मध्ये भारतीय पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्यासह.

मुख्य लेख: वानुआतुचे परकीय संबंध

वानुआतुचे पंतप्रधान साटो किलमान भारतीय पंतप्रधान नरेंद्र मोदी सोबत ऑगस्ट 2015 मध्ये

वानुआतुने आशियाई विकास बँक, जागतिक बँक, आंतरराष्ट्रीय नाणेनिधी, सांस्कृतिक आणि तांत्रिक सहकार्यासाठीची एजन्सी, ला फ्रँकोफोनी आणि राष्ट्रांच्या राष्ट्रकौन्सिलमध्ये सामील झाले आहेत. वानुआतु 1992 मध्ये ग्रुपच्या स्थापनेपासून लहान देशांच्या फोरम (FOSS)चा सदस्य आहे.

1980 पासून ऑस्ट्रेलिया, युनायटेड किंगडम, फ्रांस आणि न्यू झीलंडने वानुआतुच्या विकास सहाय्याचा मोठा भाग प्रदान केला आहे. युनायटेड किंगडमने वानुआतुला थेट सहाय्य 2005 मध्ये थांबवले, कारण युनायटेड किंगडमने अबाधित पॅसिफिकवर लक्ष न ठेवण्याचा निर्णय घेतला होता. अलीकडेच, युनाइटेड स्टेट्सचा मिलेनियम चॅलेंज अकाउंट (MCA) आणि पीपल्स रिपब्लिक ऑफ चायना यांसारख्या नवीन दात्यांनी अधिक प्रमाणात सहाय्य निधी आणि कर्ज प्रदान करणे सुरू केले आहे. 2005 मध्ये MCA ने जाहीर केले की वानुआतु जगातील पहिल्या 15 देशांपैकी एक आहे, ज्याला सहाय्य मिळवण्याची निवड करण्यात आली – सार्वजनिक पायाभूत सुविधांच्या पुरवठा आणि उन्नतीसाठी 65 लाख अमेरिकी डॉलर्सची रक्कम दिली गेली.

वानुआतू मध्ये मोफत पश्चिम पापुआ मैफिली

वानुआतुला फुकट पश्चिम पापुआ कॉन्सर्ट

मार्च 2017 मध्ये, UN मानवाधिकार परिषदेत 34 व्या नियमित सत्रात, वानुआतूने पश्चिम न्यू गिनिया किंवा पश्चिम पापुआमध्ये मानवाधिकारांचे उल्लंघन करण्याबद्दल काही अन्य पॅसिफिक देशांच्या वतीने संयुक्त विधान केले, ज्यास 1963 मध्ये इंडोनेशियाचा भाग बनवला गेला होता, आणि UN मानवाधिकार आयुक्ताकडे एक अहवाल तयार करण्याची विनंती केली, कारण 100,000 पेक्षा अधिक पापुआन गेल्या दशकांमध्ये पापुआ संघर्षात संदिग्धपणे मृत्यूमुखी पडले आहेत. इंडोनेशियाने वानुआतुच्या आरोपांना नाकारले. सप्टेंबर 2017 मध्ये, UN महासभेच्या 72 व्या सत्रात, वानुआतु, तुवालू आणि सॉलोमन बेटांचे पंतप्रधानांनी पुन्हा एकदा पश्चिम पापुआमध्ये मानवाधिकारांच्या चिंतेवर आवाज उठवला.

2018 मध्ये, ऑस्ट्रेलियातील वृत्तपत्रांनी वानुआतुमधील चिनी गुंतवणुकीच्या पातळीबद्दल वाढत्या चिंतेचे संकेत दिले आहेत, देशाच्या $440 दशलक्ष कर्जापैकी 50% पेक्षा जास्त कर्ज चीनकडे आहे.[132] चीन वानुआतुच्या कर्जाची परतफेड करण्याच्या संभाव्य अक्षमतेचा उपयोग लुगानव्हिल वार्फ येथील पीपल्स लिबरेशन आर्मीच्या नियंत्रणासाठी किंवा पीपल्स लिबरेशन आर्मीच्या उपस्थितीसाठी फायदा म्हणून करेल या शक्यतेवर लक्ष केंद्रित केले होते. चीनने घाटाच्या पुनर्विकासासाठी $114 दशलक्ष कर्ज दिले आणि निधी दिला, जो नौदलाच्या जहाजांना डॉक करण्याच्या क्षमतेसह आधीच बांधला गेला आहे.[133] जुलै 2024 मध्ये, चीनने तीन सरकारी इमारती बांधल्या, ज्यात नवीन राष्ट्रपती राजवाड्याचा समावेश आहे, असे मानले जाते की वानुआतुला मोफत देणगी म्हणून; यामुळे वानुआतु आणि इतर पॅसिफिक देशांवरील चिनी अधिकाऱ्यांच्या संभाव्य अतिरेकाविषयी आंतरराष्ट्रीय चिंता पुन्हा निर्माण झाल्या आहेत.[134]

वनुआतुने ऑस्ट्रेलिया, युरोपियन युनियन (विशेषतः फ्रांस), यूके आणि न्यू झीलंड यांच्याशी मजबूत आर्थिक आणि सांस्कृतिक संबंध कायम ठेवले आहेत. ऑस्ट्रेलिया आता निमलष्करी शाखा असलेल्या पोलिस दलासह मोठ्या प्रमाणात बाह्य सहाय्य पुरवते.

कॅरेन बेल या वानुआतुमधील नवीन ब्रिटिश उच्चायुक्त आहेत. यूके सरकारच्या 'पॅसिफिक अपलिफ्ट' धोरणाचा एक भाग म्हणून पोर्ट विला येथे असलेले ब्रिटीश उच्चायुक्त वानुअतु २०१९ च्या उन्हाळ्यात पुन्हा उघडण्यात आले. " द ब्रिटीश फ्रेंड्स ऑफ व्हानुआतू " लंडनमध्ये स्थित, वानुआतुला यूकेमध्ये येणाऱ्या अभ्यागतांना मदत पुरवते आणि अनेकदा वानुआतुबद्दल माहिती शोधणाऱ्या किंवा भेट देऊ इच्छिणाऱ्या व्यक्तींना सल्ला आणि संपर्क देऊ शकतात आणि नवीन सदस्यांचे स्वागत करतात (त्यामध्ये रहिवासी असणे आवश्यक नाही). यूके असोसिएशनचे चॅरिटेबल ट्रस्ट शिक्षण आणि प्रशिक्षण क्षेत्रात अल्प प्रमाणात मदत करते.

पर्यावरण धोरण

२०१८ मध्ये, वानुआतुने प्लास्टिकच्या पिशव्या आणि प्लॅस्टिक स्ट्रॉच्या सर्व वापरावर बंदी घातली, २०२० मध्ये आणखी प्लास्टिकच्या वस्तूंवर बंदी घातली जाईल. २०१९ मध्ये, वानुआतुचा प्लास्टिक कचरा विल्हेवाटीचा दर दरवर्षी अंदाजे २,००० टन होता, ज्यामध्ये सर्वात सामान्य वस्तू एकल-वापर सॉफ्ट प्लास्टिक पॅकेजिंग, पॉलीथिलीन टेरेफ्थालेट पाण्याच्या बाटल्या आणि स्टायरोफोम पॅकेजिंग आहेत. २०२० मध्ये, सरकारने आणखी सात 'प्रकार' वस्तूंवर बंदी घातली, कव्हरिंग कटलरी, सिंगल-यूज प्लेट्स आणि कृत्रिम फुले.

२०२३ मध्ये, वानुआतू आणि हवामान बदलास असुरक्षित असलेल्या इतर बेटांच्या सरकारांनी (फिजी, नियू, सोलोमन बेटे, टोंगा आणि तुवालु) " पोर्ट विला कॉल फॉर ए जस्ट ट्रांझिशन टू अ फॉसिल फ्युएल फ्री पॅसिफिक" लाँच केले. - जीवाश्म इंधनामधून आणि अक्षय उर्जेकडे 'जलद आणि न्याय्य संक्रमण' आणि पर्यावरण कायदा मजबूत करणे, यासह इकोसाइडचे गुन्हेगारीकरण सादर करणे.

सशस्त्र बल[संपादित करा]

अधिक माहिती: वानुतूतील कायदा अंमलबजावणी

वानुतूमध्ये दोन पोलिस विभाग आहेत: वानूतू पोलिस बल (VPF) आणि अर्धसैनिक विभाग, वानूतू मोबाइल फोर्स (VMF). एकूण 547 पोलिस अधिकारी दोन मुख्य पोलिस कमांडमध्ये आयोजित केले होते: एक पोर्ट व्हिलामध्ये आणि एक लुगानविलमध्ये. दोन कमांड स्थानकांव्यतिरिक्त चार दुय्यम पोलिस स्थानकं आणि आठ पोलिस पोस्ट आहेत. याचा अर्थ असा की अनेक बेटांमध्ये पोलिसांची उपस्थिती नाही आणि बेटांच्या अनेक भागांमध्ये पोलिस पोस्टपर्यंत पोहोचण्यासाठी अनेक दिवस लागू शकतात. कोणतेही शुद्ध लष्करी खर्च नाही. 2017 मध्ये, वानुतूने आण्विक शस्त्रांवर बंदी घालणाऱ्या युनेशकोच्या करारावर स्वाक्षरी केली.

प्रशासनिक विभाग[संपादित करा]

मुख्य लेख: वान्वातूचे प्रांत

वान्वातूचे प्रांत

वान्वातू 1994 पासून सहा प्रांतांमध्ये विभाजीत करण्यात आले आहेत. सर्व प्रांतांची इंग्रजीतील नावे त्यांच्या घटक बेटांच्या प्रारंभिक अक्षरांवरून घेतली गेली आहेत:

मलांपा (मालाकुला, अंब्रिम, पाम)

पेना­ma (पेनटेकोस्ट, आमबाई, माएवो – फ्रेंचमध्ये: पेनामा)

सन्मा (सांटो, मालो)

शेफा (शेफर्ड्स समूह, एफाते – फ्रेंचमध्ये: शेफा)

ताफेआ (तान्ना, अनीवा, फ्यूतूना, एरोमांगो, एनइटियम – फ्रेंचमध्ये: ताफेआ)

टोरबा (टोररेस बेट, बँक्स बेट)

प्रांत स्वायत्त युनिट आहेत ज्यांचे स्वतःचे लोकप्रियपणे निवडलेले स्थानिक संसद आहे ज्याला अधिकृतपणे प्रांतीय परिषद म्हटले जाते.

प्रांत पुन्हा नगरपालिका (सामान्यतः एकटा बेट असलेले) मध्ये विभागले जातात, ज्यांचे नेतृत्व एक परिषद आणि परिषदातील सदस्यांमधून निवडलेला महापौर करतो.

आर्थिक वर्ष[संपादित करा]

मुख्य लेख: वानूआतूची अर्थव्यवस्था

मार्च 2011 मध्ये युरोमनी देशाच्या धोका क्रमवारीत वानूआतूला जगातील 173व्या क्रमांकाचा सर्वात सुरक्षित गुंतवणूक स्थळ म्हणून स्थान मिळाले. 2015 मध्ये, वानूआतूला हेरिटेज फाउंडेशन आणि वॉल स्ट्रीट जर्नल यांनी 84व्या क्रमांकाचा सर्वात आर्थिकदृष्ट्या मुक्त देश म्हणून स्थान दिले. 2000 च्या दशकात अर्थव्यवस्था सुमारे 6% वाढली. 1990 च्या दशकांच्या तुलनेत हे अधिक आहे, जेव्हा GDP सरासरी 3% पेक्षा कमी वाढला. वानूआतूच्या अर्थव्यवस्थेबद्दल मनीला आधारित आशियाई विकास बँकेच्या एका अहवालाने मिश्रित प्रतिक्रिया दिल्या आणि 2003 ते 2007 पर्यंत अर्थव्यवस्था 5.9% दराने वाढत असल्याचे नमूद केले.

वानूआतूने डिसेंबर 2011 मध्ये जागतिक बौद्धिक संपदा संघटनेचे (WIPO) 185वे सदस्य बनले.

कृषी[संपादित करा]

पोर्ट विलामध्ये एक बाजारपेठ

निर्यातीत कोप्रा, कावा, गोमांस, कोकोआ आणि लाकूड यांचा समावेश आहे; आयातीत यांत्रिकी आणि उपकरणे, अन्नपदार्थ, आणि इंधन यांचा समावेश आहे. याउलट, खाणकामाची क्रियाकलाप खूप कमी आहे. कृषी 65% लोकसंख्येच्या जीवनासाठी योगदान देते. विशेष म्हणजे, कोप्रा आणि कावाच्या उत्पादनामुळे मोठा महसूल निर्माण होतो. अनेक शेतकऱ्यांनी अन्नपदार्थांच्या पिकांची लागवड बंद केली आहे आणि कावा उत्पादनातून मिळालेल्या कमाईचा वापर अन्न खरेदी करण्यासाठी करतात. कावा कुटुंबे आणि गावांमधील समारंभातही वापरला जातो. कोकोआसुद्धा विदेशी विनिमयासाठी पिकवला जातो.

2007 मध्ये, मासेमारीत व्यस्त कुटुंबांची संख्या 15,758 होती, मुख्यत्वे उपभोगासाठी (99%), आणि मासेमारीच्या सरासरी सहलींची संख्या दर आठवड्यात 3 होती. उष्णकटिबंधीय हवामानामुळे विविध फळे, भाज्या आणि मसाले उगवण्यास मदत होते, ज्यामध्ये केळी, लसूण, गाजर, मूळ, अननस, साखरीकांदा, तुरी, यांब, तरबूज, पान मसाले, गाजर, मूळ, बारीक गाजर, वाणिल (दोन्ही हिरव्या आणि शिजवलेल्या), मिरी, काकडी आणि अनेक इतरांचा समावेश आहे. 2007 मध्ये, कृषी उत्पादनांसाठी किमती (मिलियन वतुच्या मूल्यांमध्ये - वानूआतूची अधिकृत चलन) विविध उत्पादनांसाठी अंदाजे मूल्यांकन करण्यात आले: कावा (341 मिलियन वतु), कोप्रा (195), जनावरें (135), पिकांचे बाग (93), कोकोआ (59), वने (56), मासेमारी (24), आणि कॉफी (12).

पशुपालनामुळे निर्यातासाठी गोमांस उत्पादन होते. 2007 मध्ये विक्रीसाठी एकूण गोठलेले जनावरांच्या मुल्याचे अंदाज 135 दशलक्ष वातू होते; ब्रिटिश पांढरे जमिनीतील जेम्स पॅडन यांनी ऑस्ट्रेलियामधून या भागात गोश्तींचा आढळ घेतला. सरासरी, प्रत्येक कुटुंबाकडे 5 डुकर आणि 16 कोंबडी असतात, आणि जरी गाय "सर्वात महत्त्वाचे पशुधन" असले तरी, डुकर आणि कोंबड्या उपजीविकेच्या शेतीसाठी महत्त्वपूर्ण आहेत तसेच समारंभ आणि परंपरांमध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावतात (विशेषतः डुकर). 2007 मध्ये 30 व्यावसायिक शेतकऱ्यांचे (एकल मालकी (37%), भागीदारी (23%), निगम (17%)) असून, 533 दशलक्ष वातूच्या महसुलासह 329 दशलक्ष वातू खर्च झाला.

वानुअतु राष्ट्रीय आकडेवारी कार्यालयाने (VNSO) 2007 ची कृषी जनगणना 2008 मध्ये जाहीर केली. या अभ्यासानुसार, कृषी निर्यात एकूण निर्यातीच्या साधारण तिहेरी (73%) आकाराचे आहेत; 80% लोकसंख्या ग्रामीण भागात राहते जिथे "कृषी त्यांच्या उपजीविकेचा मुख्य स्रोत आहे"; आणि या कुटुंबांमध्ये जवळजवळ सर्व (99%) कृषी, मत्स्य आणि जंगल व्यवस्थापनामध्ये गुंतलेले आहेत. एकूण वार्षिक घरगुती उत्पन्न 1,803 दशलक्ष वातू होते. या उत्पन्नामध्ये, स्वतःच्या कुटुंबाच्या वापरासाठी उगवलेली कृषी 683 दशलक्ष वातूची किंमत होती, विक्रीसाठी कृषी 561, भेट मिळालेल्या वस्तू 38, हस्तकले 33, आणि मत्स्य (विक्रीसाठी) 18.

खनन[संपादना]

सुमारे 1980 मध्ये मँगनीज खनन थांबले,[167] तथापि 2006 मध्ये आधीच काढलेले, पण अद्याप निर्यात न केलेले मँगनीज निर्यात करण्याबाबत एक करार करण्यात आला.[168] देशात ज्ञात पेट्रोलियम साठे नाहीत. एक लहान हलकी उद्योग क्षेत्र स्थानिक बाजाराला सेवा देते. कर महसूल मुख्यतः आयात शुल्क आणि वस्त्र व सेवांवर 15% जीएसटीवरून येतो.[169] देशाच्या आर्थिक विकासावर तुलनात्मकपणे कमी वस्त्र निर्यातींवर अवलंबित्व, नैसर्गिक आपत्तींमुळे होणारी असुरक्षा, आणि घटक बेटांमधील व मुख्य बाजारांमध्ये मोठी अंतर असण्याचं संशय व्यक्त करण्यात आला आहे.[170]

पर्यटन[संपादना]

वनुआतु शुद्ध पाण्यातील प्रवाशांसाठी द. पॅसिफिक क्षेत्रातील कोरल रीफ्सचा शोध घेणारे एक प्रमुख पर्यटन स्थळ आहे.[171] आणखी एक आकर्षण म्हणजे एस्पिरिटू सेंटोच्या आयलंदील यूएस महासागरीय जहाज आणि परिवर्तित सैन्य वाहक एसएस प्रेझिडेंट कूलिजचा वेड. हे द्वितीय जागतिक युद्धादरम्यान बुडाले, आणि हे जगातील सर्वात मोठे जहाज बुडण्याचे ठिकाण आहे जे मनोरंजक डायविंगसाठी सुलभ आहेत. 2007 ते 2008 मध्ये पर्यटन 17% वाढले आणि एक अंदाजानुसार 196,134 आगमन झाले.[172] 2008 मधील एकूण संख्या 2000 पासून मोठ्या प्रमाणात वाढ झाली, त्यावेळी फक्त 57,000 पर्यटक होते (यापैकी, 37,000 ऑस्ट्रेलियाएवढे, 8,000 न्यू झीलंडमधून, 6,000 न्यू कॅलेडोनियामधून, 3,000 युरोपातून, 1,000 उत्तर अमेरिकेतून, आणि 1,000 जपानमधून होते).[173]

वनुआतु नागरिकत्व सुमारे $150,000 मध्ये विकत घेतो. चिनी बाजारातून मागणी वाढल्यामुळे, पासपोर्ट विक्री आता देशाच्या महसुलाचा 30% पेक्षा अधिक असू शकते.[174] अशा योजनांनी नैतिक समस्यांना जन्म दिला आहे,[175] आणि काही राजकीय घोटाळ्यांमध्ये गुंतले आहेत.[68][176] 19 जुलै 2023 रोजी, वनुआतुने गुंतवणूक योजनांविषयी चिंता दर्शविल्यामुळे यूकेच्या व्हिसा-मुक्त प्रवेशाचा गमावला.[177]

कर प्रणाली

आर्थिक सेवाएं अर्थव्यवस्थेचा एक महत्त्वाचा भाग आहेत. वानुआतु एक कर आश्रय आहे जो 2008 पर्यंत इतर सरकारे किंवा कायदा अंमलबजावणी एजन्सींना खाती माहिती जारी करत नव्हता. आंतरराष्ट्रीय दबाव, मुख्यतः ऑस्ट्रेलियाकडून, वानुआतु सरकाराला आंतरराष्ट्रीय मानकांचे पालन करण्यास प्रवृत्त केले ज्यामुळे पारदर्शकता सुधारली जाईल. वानुआतूमध्ये कोणताही उत्पन्न कर, रोखून ठेवलेला कर, भांडवली नफा कर, वारसा कर किंवा विनिमय नियंत्रण नाही. अनेक आंतरराष्ट्रीय जहाज-व्यवस्थापन कंपन्या वानुआतु ध्वजाखाली त्यांच्या जहाजांना ध्वजांकित करण्याचा निर्णय घेतात, कारण कर लाभ आणि अनुकूल कामगार कायदे आहेत (वानुआतु आंतरराष्ट्रीय समुद्री संघटनेचा पूर्ण सदस्य आहे आणि त्याच्या आंतरराष्ट्रीय करारांची अंमलबजावणी करतो). वानुआतु "सुविधेचा ध्वज" देश म्हणून ओळखला जातो. अनेक फाइल-शेअरिंग गट, जसे की शार्मन नेटवर्क्सच्या काझा नेटवर्कचे प्रदाते आणि विनएमएक्सचे विकासक, नियमन आणि कायदेशीर आव्हानांपासून वाचण्यासाठी वानुआतूमध्ये समाविष्ट होण्याचा निर्णय घेतला आहे. परकीय चिंतेच्या प्रतिसादात, सरकारने आपल्या ऑफशोर आर्थिक केंद्राचे नियमन कडक करण्याचे आश्वासन दिले आहे. वानुआतुला मुख्यतः ऑस्ट्रेलिया आणि न्यू झीलंडकडून परकीय मदत मिळते.

व्यावसायिक शेती, उत्तर एफेट

खर्च

टस्कर हा वानुआतूमध्ये बनवला जाणारा स्थानिक बिअर आहे.

कुटुंबांचा सर्वात मोठा खर्च अन्न (300 दशलक्ष वतु) होता, त्यानंतर घरगुती उपकरणे आणि इतर आवश्यक वस्तू (79 दशलक्ष वतु), वाहतूक (59), शिक्षण आणि सेवा (56), घर (50), मद्यपान आणि तंबाखू (39), कपडे आणि पादत्राणे (17) होते. निर्यात 3,038 दशलक्ष वतु मूल्यांकन केली गेली, ज्यामध्ये कोप्रा (485), कावा (442), कोको (221), गोमांस (ताजे आणि थंड) (180), लाकूड (80) आणि मासे (जिवंत मासे, एक्वेरियम, शेल, बटण) (28) समाविष्ट होते.

20,472 दशलक्ष वतुच्या एकूण आयातांमध्ये औद्योगिक साहित्य (4,261), अन्न आणि पेय (3,984), यांत्रिकी (3,087), उपभोक्ता वस्तू (2,767), वाहतूक उपकरणे (2,125), इंधन आणि स्नेहक (187) आणि इतर आयात (4,060) समाविष्ट होते. 2007 मध्ये 97,888 पिक बागांचे मोठे प्रमाण होते - बहुतेक सपाट जमिनीवर (62%), किंचित डोंगराळ उतारावर (31%), आणि अगदी तीव्र उतारावर (7%); किमान एक पिक बाग असलेल्या 33,570 कुटुंबे होती, आणि यापैकी 10,788 कुटुंबांनी या पिकांपैकी काही पिके दहा महिन्यांच्या कालावधीत विकली.

संचार==

मुख्य लेख: वानुआतूतील दूरसंचार

आयलँडमधील मोबाइल फोन सेवा Vodafone (पूर्वी TVL) आणि Digicel द्वारे प्रदान केली जाते. इंटरनेट प्रवेश Vodafone, Telsat Broadband, Digicel आणि Wantok द्वारे विविध कनेक्शन तंत्रज्ञानाचा वापर करून प्रदान केला जातो. एक पाणबुडी ऑप्टिकल फायबर केबल आता वानुआतूला फिजीशी जोडते.

लोकसंख्या==

मुख्य लेख: वानुआतूची लोकसंख्या

वानुआतूची लोकसंख्या हजारांमध्ये (1961–2003)

परंपरागत नंबा घालणारे पुरुष

2020 च्या जनगणनेनुसार, वानुआतूची लोकसंख्या 300,019 होती. पुरुषांची संख्या महिलांपेक्षा जास्त आहे, 2020 मध्ये लोकसंख्येमध्ये 151,597 पुरुष आणि 148,422 महिला समाविष्ट आहेत. लोकसंख्या मुख्यतः ग्रामीण आहे, परंतु पोर्ट व्हिला आणि लुगानविलमध्ये हजारो रहिवासी आहेत. इंग्रजीत वानुआतूच्या रहिवाशांना Ni-Vanuatu असे संबोधले जाते. Ni-Vanuatu मुख्यतः मेलानीशियन वंशाचे आहेत, उर्वरित युरोपीय, आशियाई आणि इतर पॅसिफिक बेटवासी यांचा मिश्रण आहे. वानुआतूमधील व्हिएतनामी समुदाय देशाच्या आशियाई लोकसंख्येचा मोठा भाग आहे. 1929 मध्ये वानुआतूच्या लोकसंख्येच्या 10% पासून व्हिएतनामी समुदाय 2017 मध्ये सुमारे 0.3% (किंवा 1,000 व्यक्ती) पर्यंत कमी झाला आहे.

2006 आणि 2024 मध्ये, न्यू इकॉनॉमिक्स फाउंडेशन आणि फ्रेंड्स ऑफ द अर्थ पर्यावरणवादी गटाने हॅपी प्लॅनेट इंडेक्स प्रकाशित केला, ज्याने अहवालित आनंद, आयुष्याची अपेक्षित आयु, आणि पारिस्थितिकी पायाच्या पातळीवरील डेटा विश्लेषित केला, आणि त्यांनी वानुआतूला दुसऱ्या वेळेस जागतिक स्तरावर पहिल्या स्थानावर स्थान दिले.

नागिरिकतेसाठी गुंतवणूक यानुसार व्यापार हा हल्लीच्या वर्षांत व्हानुआतूसाठी महसूलाचा एक महत्त्वाचा स्रोत बनला आहे. व्हानुआतूमध्ये "आदरपत्र नागरिकता" म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या वस्तूंची विक्री अनेक वर्षांपासून भांडवल गुंतवणूक आप्रवास योजना अंतर्गत उपलब्ध आहे आणि अलीकडे विकास समर्थन योजना अंतर्गतही उपलब्ध आहे. मुख्यभूमी चीनमधील लोक हे आदरपत्र नागरिकता खरेदी करणाऱ्यांचे प्रमुख आहेत, ज्यामुळे त्यांना वानुअतुचा पासपोर्ट मिळतो.

भाषा

व्हानुआतूच्या गणराज्याची राष्ट्रीय भाषा बिस्लामा आहे. अधिकृत भाषा बिस्लामा, इंग्रजी आणि फ्रेंच आहेत. शिक्षणाची मुख्य भाषा इंग्रजी आणि फ्रेंच आहे. औपचारिक भाषेच्या वापरात इंग्रजी किंवा फ्रेंच राजकीय रेषांवर विभागले गेले आहे.

बिस्लामा ही शहरी भागात नैसर्गिकरित्या बोलली जाणारी क्रिओल भाषा आहे. एक सामान्य मेलेनिशियन व्याकरण आणि ध्वनिशास्त्राचे मिश्रण करून, बिस्लामा जवळजवळ संपूर्णपणे इंग्रजीवर अवलंबून असलेल्या शब्दसंग्रहासह, या द्वीपसमूहाची lingua franca आहे, जी बहुतेक लोकसंख्येद्वारे दुसऱ्या भाषेसारखी वापरली जाते. बिस्लामाचे प्रथम भाषेमध्ये रूपांतर indigenous भाषांच्या वापरावर मोठा परिणाम झाला आहे, ज्यामुळे 1999 ते 2009 दरम्यान लोकसंख्येचा वापर 73.1% वरून 63.2% पर्यंत कमी झाला आहे.

याशिवाय, व्हानुआतूमध्ये 113 आदिवासी भाषांचा वापर होतो, ज्यामध्ये तीन अद्याप पोलिनेशियन भाषा वगळता सर्व दक्षिण समुद्रातील भाषांचा समावेश आहे. प्रत्येक व्यक्तीप्रमाणे भाषांची घनता जगातील कोणत्याही देशातील सर्वाधिक आहे, प्रत्येक भाषेसाठी सरासरी फक्त 2,000 बोलणारे लोक आहेत. व्हानुआतूतील सर्व बोलीभाषा (म्हणजेच, बिस्लामाला वगळता) ऑशियनिकल शाखेच्या ऑस्ट्रेलिझियन कुटुंबात येतात.

धर्म[संपादित करणे]  

मुख्य लेख: व्हानुआतूतील धर्म  

रोमन काथोलिक कॅथेड्रल  

ख्रिश्चन धर्म व्हानुआतूमध्ये प्रमुख धर्म आहे, जो विविध संप्रदायांमध्ये विभागलेला आहे. लोकसंख्येचा सुमारे एक-तृतीयांश लोक व्हानुआतूतील प्रेस्बिटेरियन चर्चचा भाग आहे,[196] रोमन काथोलिक आणि आंग्लिकन इतर सामान्य संप्रदाय आहेत, प्रत्येक स्वतंत्रपणे लोकसंख्येच्या सुमारे 15% चे दावे करतात. 2022 च्या तथ्ये आणि आकडेवारीनुसार, 3.6% लोकसंख्येचा भाग जिझस ख्रिस्ताच्या अंतिम दिवसांचे संत चर्चचा आहे, ज्यामध्ये देशभरात 11,000 पेक्षा जास्त सदस्य आहेत.[197] 2010 च्या आकडेवारीनुसार, व्हानुआतूतील 1.4% लोक बहाई विश्वासाचे सदस्य आहेत, ज्यामुळे व्हानुआतू जगातील 6व्या क्रमांकाचा बहाई देश बनतो.[198] कमी महत्त्वाच्या गटांमध्ये सातव्या दिवसभराच्या अॅडव्हेंटिस्ट चर्च, ख्रिस्त चर्च,[199] नील थॉमस मंत्री (NTM), यहोवा साक्षीदार आणि इतरांचा समावेश आहे. 2007 मध्ये, व्हानुआतूमध्ये इस्लामच्या सुमारे 200 धर्मांतरितांचा समावेश असल्याचा अंदाज आहे.[200][201]  

दुसऱ्या जागतिक युद्धात लष्कराने ज्या आधुनिक वस्तू आ Isle आणल्या, त्यामुळे अनेक कार्गो कुल्ट विकसित झाले. अनेकांचा लोप झाला, परंतु तन्ना येथील जॉन फ्रूम कुल्ट अजूनही मोठा आहे आणि त्यास संसदेत अनुयायी आहेत.[202] तन्नामध्ये प्रिन्स फिलिप मूव्हमेंट देखील आहे, जो युनायटेड किंगडमचे प्रिन्स फिलिप यांचा आदर करतो.[203] याओहनन जनतेच्या गावकऱ्यांना एक प्राचीन कहाणीवर विश्वास होता ज्यात एक पर्वतात्म्याचा उजळ रंगाचा पुत्र समुद्रावर प्रबळ स्त्री शोधण्यासाठी जात आहे. प्रिन्स फिलिप, त्याची नवीन पत्नी क्वीन एलिझाबेथ द्वितीयसह बेटाला भेट दिल्यामुळे, त्याच्या वर्णनात खूप बरोबर बसतो आणि म्हणून तन्नाच्या बेटाभोवती भगवान म्हणून विश्वास केला जातो.[204] फिलिपच्या मृत्यूनंतर, समूहाबद्दल माहिती असलेल्या मानवशास्त्रज्ञाने सांगितले की, शोकाच्या कालाव्यानंतर, समूह कदाचित त्यांचे पूज्यपद किंग चार्ल्स तिसऱ्याकडे हस्तांतरित करेल, जो 2018 मध्ये व्हानुआतूमध्ये भेट दिला होता आणि काही आदिवासी नेत्यांशी भेटला होता.[205]

शिक्षण==

युनेस्कोच्या आकडेवारीनुसार 15-24 वर्षे वयोगटातील लोकांची अंदाजे साक्षरता दर 74% आहे.[206] प्राथमिक शाळेच्या दाखल्याची दर 1989 मध्ये 74.5% वरून 1999 मध्ये 78.2% आणि नंतर 2004 मध्ये 93.0% वर वाढली, परंतु 2007 मध्ये ती 85.4% वर कमी झाली. प्राथमिक शिक्षण पूर्ण करणाऱ्या विद्यार्थ्यांचा अनुपात 1991 मध्ये 90% वरून 2004 मध्ये 72% आणि 2012 मध्ये 78% वर गाठला.

पोर्ट विला आणि इतर तीन केंद्रांमध्ये दक्षिण समुंदराची विद्यापीठाची परिसर आहेत, जी एक शैक्षणिक संस्था आहे जी बारा पॅसिफिक देशांनी सामायिक केलेली आहे. पोर्ट विला येथील परिसर, ज्याला एमालस परिसर म्हटले जाते, तिथे विद्यापीठाचा कायदा महाविद्यालय आहे.

संस्कृती==

मुख्य लेख: व्हानुआतूची संस्कृती

व्हानुआतूमधील लाकडी स्लिट ड्रम, बर्निस पी. बिशप संग्रहालय

व्हानुआतूची संस्कृती तीन प्रमुख सांस्कृतिक क्षेत्रांमध्ये विभागली जाऊ शकते. उत्तरात, धनाची स्थापना एका ग्रेड-घेणाऱ्या प्रणालीद्वारे किती देऊ शकतो यावर असते. सुईंयुक्त डुकरं, विशेषतः गोलट सुईंवाले, व्हानुआतूमध्ये धनाचे प्रतीक मानले जातात. मध्यभागी, अधिक पारंपरिक मेलानेशियन सांस्कृतिक प्रणालींचा सर्वाधिकार आहे. दक्षिण भागात, टायटल्सच्या अधिकारांसह गुठ्ठे दिले जाणारे एक प्रणाली विकसित झाली आहे. तरुण पुरुष विविध समारंभांना सामोरे जातात, ज्यामध्ये सामान्यतः खतनाबंदी समाविष्ट असते.

अधिकांश गावांमध्ये नकमाल किंवा गावातील क्लबहाऊस आहे, जो पुरुषांसाठी एक बैठक ठिकाण म्हणून कार्य करतो आणि कावा पिण्याचे ठिकाण आहे. गावांमध्ये पुरुष आणि महिलांसाठी वेगवेगळ्या भागदेखील आहेत. हे भाग गावभर पसरलेले आहेत; नकमालमध्ये, महिलांना त्यांच्या मासिक पाळीच्या काळात विशेष जागा उपलब्ध असते.

थोडेसे प्रसिद्ध नी-व्हानुआतू लेखक आहेत. महिला अधिकार कार्यकर्ता ग्रेस मेरा मोलिसा, जिने 2002 मध्ये मृत्यू गाठला, ती एक वर्णनात्मक कवी होती.

संगीत==

मुख्य लेख: व्हानुआतूचे संगीत

व्हानुआतूतील महिलांचा नृत्य; यात बांबूच्या stamping tubes चा वापर केला जातो.

व्हानुआतूचे पारंपरिक संगीत व्हानुआतूच्या ग्रामीण भागात अजूनही उपस्थित आहे. संगीत वाद्यांमध्ये मुख्यत्वे आयडिओफोन्सचा समावेश आहे: विविध आकारांचे आणि आकारांचे ड्रम, फाटलेले गोंग, stamping tubes आणि rattles, इत्यादी. 20 व्या शतकात व्हानुआतूच्या सर्व भागांमध्ये प्रसिद्ध झालेल्या आणखी एक संगीत प्रकार म्हणजे स्ट्रिंग बँड संगीत. यात गिटारे, युकुलेले आणि लोकप्रिय गाणी एकत्र केली जातात.

अलीकडे व्हानुआतूचे संगीत, एक उद्योग म्हणून, 1990 च्या दशकात वेगाने वाढले आणि अनेक बैंड Ni-Vanuatu ओळखीत उभे राहिले. आधुनिक व्यावसायिक संगीताचे लोकप्रिय प्रकार म्हणजे झुक संगीत आणि रेगेटॉन.

भोजन==

मुख्य लेख: व्हानुआतूचे भोजन

लपलप, व्हानुआतूचे राष्ट्रीय भोजन

व्हानुआतूची खानपान (अेलन काका) माशांना, कंदमुळांना जसे की तेरो आणि याम, फळे आणि भाज्या यांचा समावेश करते. बऱ्याच बेटांच्या कुटुंबांनी त्यांच्या बागेत अन्न उगवले आहे, आणि अन्नाची कमतरता दुर्मिळ आहे. पपई, अननस, आंबे, प्लांटेन आणि गोड बटाटे वर्षाच्या बऱ्याच काळात प्रचुर प्रमाणात आहेत. नारळाचे दूध आणि नारळाचे क्रीम अनेक पदार्थांना चव मिळवण्यासाठी वापरले जाते. बहुतेक अन्न गरम दगडांचा वापर करून किंवा उकळून आणि वाफवून बनवले जाते; खूप कमी अन्न तळले जाते.

व्हानुआतूचे राष्ट्रीय भोजन म्हणजे लपलप.

क्रीडा==

मुख्य लेख: व्हानुआतू मधील क्रीडा

व्हानुआतू मधील सर्वाधिक खेळला जाणारा क्रीडा हा फुटबॉल आहे. उच्च स्तराची लीग VFF राष्ट्रीय सुपर लीग आहे. पोर्ट विलाची फुटबॉल लीग ही दुसरी स्पर्धा आहे.

उत्सव==

पेंटेकोस्ट बेट भूमि कमी करणे, स्थानिक भाषेत गोल म्हणून ओळखले जाते, याच्या परंपेसाठी प्रसिद्ध आहे. या rit खेळीमध्ये पुरुष 98 फुट उंच लाकडी टेहळणीवरून मातीवर उडी घेतात, आपल्या तोट्याला वेलीने बांधलेले आहे, वार्षिक याम कुकू उत्सवाचा भाग म्हणून.[212][213] ही स्थानिक परंपरा अनेकदा 1980 च्या दशकात न्यू झीलंडमध्ये विकसित झालेल्या बंजी उडीच्या आधुनिक सरावाला प्रेरित मानली जाते.