इंग्लंड क्रिकेट संघाचा भारत दौरा, २०२३-२४

इंग्लंड क्रिकेट संघाने जानेवारी ते मार्च २०२४ या कालावधीत पाच कसोटी सामने खेळण्यासाठी भारताचा दौरा केला. कसोटी मालिका २०२३-२०२५ आयसीसी जागतिक कसोटी चॅम्पियनशिपचा भाग बनली. अँथनी डी मेलो ट्रॉफीसाठी संघांनी स्पर्धा केली. ही मालिका जानेवारी आणि फेब्रुवारी २०२४ मध्ये झालेल्या भारत अ आणि इंग्लंड लायन्स यांच्यातील प्रथम श्रेणी मालिकेसह ओव्हरलॅप झाली.

इंग्लंड क्रिकेट संघाचा भारत दौरा, २०२३-२४
		भारत		इंग्लंड
तारीख		२५ जानेवारी – ११ मार्च २०२४
संघनायक		रोहित शर्मा		बेन स्टोक्स
कसोटी मालिका
निकाल		भारत संघाने ५-सामन्यांची मालिका ४–१ जिंकली
सर्वाधिक धावा		यशस्वी जयस्वाल (७१२)		झॅक क्रॉली (४०७)
सर्वाधिक बळी		रविचंद्रन अश्विन (२६)		टॉम हार्टले (२२)
मालिकावीर		यशस्वी जयस्वाल (भारत)

पहिल्या कसोटीत इंग्लंडने पहिल्या डावात १९० धावांची तूट सावरली आणि २८ धावांनी विजय मिळवला. ऑली पोपने इंग्लंडच्या दुसऱ्या डावात १९६ धावा केल्या आणि त्यानंतर नवोदित टॉम हार्टलेने ७/६२ घेत विजयावर शिक्कामोर्तब केले.

दुसऱ्या कसोटीत भारताने पहिल्या डावात ३९६ धावा केल्या. तथापि, इंग्लंडकडून मजबूत काउंटरने तूट १४३ पर्यंत कमी केली. शुभमन गिलच्या शतकाच्या जोरावर भारताने ३९९ धावांची आघाडी घेतली. इंग्लंडला त्यांच्या दुसऱ्या डावात सुरुवातीचे यश मिळाले, परंतु जसप्रीत बुमराह आणि रविचंद्रन अश्विन यांच्या एकत्रित गोलंदाजीमुळे भारताने १०६ धावांनी विजय मिळवला आणि मालिकेत १-१ अशी बरोबरी साधली. यशस्वी जयस्वालने भारताच्या पहिल्या डावात २०९ धावा केल्या, ही कारकिर्दीतील सर्वोत्तम कामगिरी आहे.

तिसऱ्या कसोटीत भारताने पहिल्या डावात ४४५ धावा केल्या होत्या. बेन डकेटच्या चांगल्या स्पेलमुळे इंग्लंडची तूट १२६ पर्यंत कमी करण्यात मदत झाली. उत्कृष्ट फॉर्ममध्ये, यशस्वी जयस्वालने २१४* (करिअरमधील आणखी एक सर्वोत्तम कामगिरी) धावा करून भारताला ५५७ धावांची आघाडी मिळवून दिली. रवींद्र जडेजाने घेतलेल्या ५ बळीमुळे इंग्लंडचा संघ १२२ धावांवर सर्वबाद झाला. भारताने ४३४ धावांनी विजय मिळवला (धावांच्या बाबतीत भारताचा आतापर्यंतचा सर्वात मोठा विजय) आणि मालिकेत २-१ अशी आघाडी घेतली.

चौथ्या कसोटीत पहिल्या डावात जो रूटने शतक झळकावले, पण रवींद्र जडेजाने ४ बळी घेतल्याने इंग्लंडचा डाव ३५३ धावांवर थांबला. ध्रुव जुरेलने ९० धावा करूनही भारताला इंग्लंडने दिलेली आघाडी पूर्ण करता आली नाही आणि शोएब बशीरच्या पहिल्या ५ बळीमुळे तो रोखला गेला. रविचंद्रन अश्विनच्या ५ बळींच्या जोरावर इंग्लंडने दुसऱ्या डावात १९२ धावांची आघाडी घेतली. ध्रुव जुरेल आणि शुभमन गिल यांनी केलेल्या ७२ धावांच्या भागीदारीमुळे भारताने मालिका जिंकली.

पार्श्वभूमी

या मालिकेपूर्वी उभय संघांमध्ये खेळल्या गेलेल्या १३१ कसोटींमध्ये इंग्लंडने प्रत्येकी ५० कसोटी जिंकल्या होत्या आणि ५० अनिर्णित ठेवल्या होत्या, तर ३१मध्ये पराभव पत्करावा लागला होता. भारतात, त्यांनी १४ जिंकले आणि २२ गमावले, तर २८ सामने अनिर्णित राहिले. उभय संघांमध्ये भारतात खेळल्या गेलेल्या एकूण १६ मालिकांमध्ये यजमानांनी आठ जिंकले होते आणि पाच पराभव पत्करले होते. २०१२-१३ मध्ये भारतात कसोटी मालिका जिंकणारी इंग्लंड शेवटची भेट देणारा संघ होता. इंग्लंडमध्ये खेळली गेलेली आणि कोविड-१९ ने व्यत्यय आणलेली उभय पक्षांमधील शेवटची कसोटी मालिका २-२ बरोबरीत संपली होती. तथापि, मागील दशकात खेळल्या गेलेल्या ४६ पैकी ३६ कसोटी जिंकून भारताने मायदेशात खेळताना हेवा करण्याजोगा विक्रम केला. भारताचा मागील कसोटी सामना दक्षिण आफ्रिकेविरुद्ध घराबाहेर १-१ असा अनिर्णित राहिला होता, तर इंग्लंडने अखेरच्या सामन्यात घरच्या मैदानावर ॲशेसमध्ये २-२ अशी बरोबरी साधली होती. मालिकेच्या आधी, इंग्लंड आणि भारत हे आयसीसी पुरुषांच्या कसोटी संघ क्रमवारीत तिसऱ्या आणि दुसऱ्या क्रमांकावर होते.

या मालिकेत जाताना, इंग्लंड दोन वर्षांपासून बॅझबॉल शैलीचे क्रिकेट खेळत आहे. या पद्धतीने खेळल्या गेलेल्या १८ पैकी १३ कसोटी त्यांनी जिंकल्या होत्या. अवे इंडिया सीरिजला इंग्लिश मीडियाने त्याची अंतिम कसोटी मानली होती. टेलीग्राफने लिहिले: "भारत ही बॅझबॉलच्या पहिल्या नियमाची अंतिम ताण चाचणी असेल, जी अविरतपणे सकारात्मक असेल." कर्णधार बेन स्टोक्सने म्हणले होते की, भारतात "खेळ जिंकणे आणि मालिका जिंकणे सर्वात कठीण ठिकाण आहे". त्यांचा टॉप-ऑर्डर फलंदाज ऑली पोपने यापूर्वी सांगितले होते की इंग्लंड "भारतात नेहमीप्रमाणेच बॅझबॉल वापरेल". इंग्लंडचे प्रशिक्षक ब्रेंडन मॅक्युलम यांनी सांगितले की, "भारत त्यांच्या स्वतःच्या स्थितीत सर्वोत्तम आहे. हे आमच्यासाठी चांगले आव्हान असणार आहे. जर आपल्याला यश मिळाले तर कल्पित; जर आम्ही तसे केले नाही तर मला माहित आहे की आम्हाला ज्या शैलीत खाली जायचे आहे त्या शैलीत आम्ही खाली जाऊ." तथापि, माजी इंग्लिश कसोटी कर्णधार मायकेल वॉन यांनी चेतावणी दिली की, शानदार फिरकीपटू असलेल्या भारतीय संघाविरुद्ध इंग्लिश संघ "संपूर्णपणे नष्ट" होऊ शकतो. २०१२-१३ मध्ये जिंकलेल्या संघाचा एक माजी फलंदाज केविन पीटरसन म्हणाला की, इंग्लंडची कामगिरी त्यांचे फिरकीपटू कशी कामगिरी करतात यावर अवलंबून असेल. तो म्हणाला, "इंग्लंडचे फिरकी गोलंदाज अशीच गोलंदाजी करतात. बॅझबॉलची काळजी करू नका. मला खात्री आहे की ते त्यांच्या धावा करतील कारण ते फलंदाजीसाठी सर्वात सुंदर ठिकाण आहे. पहिल्या डावात फलंदाजीसाठी हे उत्तम ठिकाण आहे. जर त्यांना पुरेशा धावा मिळाल्या तर स्पिनरची गोलंदाजी कशी होईल यावरच सर्व काही आहे.”

भारतीय माध्यमांनीही भारतीय भूमीवर बॅझबॉलच्या व्यवहार्यता आणि संभाव्य यशाचा अंदाज लावला. द हिंदूने लिहिले आहे की, भारतात बॅझबॉलला काम करण्यासाठी "झटपट रिफ्लेक्सेसऐवजी ध्वनी तंत्र आवश्यक आहे. इंग्लंडचे फलंदाज या दोन भारतीय फिरकीपटूंना (रविचंद्रन अश्विन आणि रवींद्र जडेजा) त्यांच्या डोक्यात किती जागा घेऊ देतात यावर सर्व काही अवलंबून असेल. भारतावर दडपण आणण्यासाठी इंग्लंडला लांब आणि सकारात्मक फलंदाजी करावी लागेल. ही त्यांची सर्वोत्तम संधी आहे."

माजी इंग्लिश कर्णधार मायकेल आथरटन यांना भारत मालिका जिंकण्यासाठी फेव्हरेट असल्याचे वाटले, तर माजी वेगवान गोलंदाज स्टीव्ह हार्मिसन यांना "अपूर्ण तयारी" इंग्लिश संघ "५-० ने हरवण्यास पात्र आहे" असे वाटले. संघाने अबू धाबी येथे ११ दिवसांचे प्रशिक्षण शिबिर घेण्याऐवजी भारतात दौरा खेळण्याचा निर्णय घेतल्याने इंग्लिश तयारीवर टीका झाली.

खेळाडू

भारत	इंग्लंड
रोहित शर्मा (कर्णधार) जसप्रीत बुमराह (उपकर्णधार) रविचंद्रन अश्विन के.एस. भरत (यष्टिरक्षक) आकाश दीप शुभमन गिल श्रेयस अय्यर रवींद्र जडेजा यशस्वी जयस्वाल ध्रुव जुरेल (यष्टिरक्षक) अवेश खान सरफराज खान विराट कोहली मुकेश कुमार सौरभ कुमार देवदत्त पडिक्कल अक्षर पटेल रजत पाटीदार लोकेश राहुल मोहम्मद सिराज वॉशिंग्टन सुंदर कुलदीप यादव	बेन स्टोक्स (कर्णधार) ऑली पोप (उपकर्णधार) रेहान अहमद जेम्स अँडरसन गस ॲटकिन्सन जॉनी बेअरस्टो (यष्टिरक्षक) शोएब बशीर हॅरी ब्रूक झॅक क्रॉली बेन डकेट बेन फोक्स (यष्टिरक्षक) टॉम हार्टले डॅन लॉरेन्स जॅक लीच ऑली रॉबिन्सन जो रूट मार्क वूड

इंग्लंड क्रिकेट बोर्डाने ११ डिसेंबर २०२३ रोजी या दौऱ्यासाठी इंग्लंड संघाची घोषणा केली. तीन अनकॅप्ड खेळाडूंनी संघ बनवला — सरेचा वेगवान गोलंदाज गस ॲटकिन्सन आणि ऑफ स्पिनर टॉम हार्टले (लँकेशायर) आणि शोएब बशीर (सॉमरसेट). २१ जानेवारी २०२४ रोजी, हॅरी ब्रूकने वैयक्तिक कारणांमुळे दौऱ्यातून माघार घेतली आणि त्याच्या जागी डॅन लॉरेन्सने संघात स्थान घेतले. अबू धाबी येथे प्रशिक्षण शिबिर घेतल्यानंतर दुसऱ्या दिवशी हे पथक भारतात आले. व्हिसा विलंबाचे निराकरण करण्यासाठी बशीर अबू धाबीहून घरी परतला होता ज्यामुळे त्याला उर्वरित पथकासह भारतात जाण्यापासून रोखले गेले होते. तथापि, काही दिवसांनी उशीराने व्हिसा मिळाल्यानंतर तो हैद्राबाद येथे संघात सामील झाला.

१२ जानेवारी २०२४ रोजी मालिकेतील पहिल्या दोन कसोटी सामन्यांसाठी भारताचा संघ जाहीर करण्यात आला. के.एस. भरत आणि ध्रुव जुरेल यांना यष्टिरक्षक-फलंदाज म्हणून संघात स्थान देण्यात आले. मागील वर्षी विश्वचषकादरम्यान झालेल्या दुखापतीतून सावरत असलेल्या मोहम्मद शमीचे नाव घेतले गेले नाही. विराट कोहलीने २२ जानेवारीला वैयक्तिक कारणांमुळे पहिल्या दोन कसोटींमधून माघार घेतली; त्यांच्या जागी रजत पाटीदार यांचे नाव देण्यात आले.

२९ जानेवारी रोजी, पहिल्या कसोटीनंतर, जखमी लोकेश राहुल आणि रवींद्र जडेजा यांना दुसऱ्या संघातून बाहेर काढण्यात आले आणि सरफराज खान, सौरभ कुमार आणि वॉशिंग्टन सुंदर यांना भारताच्या संघात समाविष्ट करण्यात आले. दोन दिवसांनंतर, इंग्लंडचा जॅक लीच गुडघ्याला दुखापत झाल्याने दुसऱ्या कसोटीतून बाहेर पडला. नंतर तो या मालिकेतून बाहेर पडला. राहुल आणि जडेजा यांना वैद्यकीय मंजुरीच्या अधीन राहून अंतिम तीन सामन्यांसाठी संघात स्थान देण्यात आले. श्रेयस अय्यर आणि अवेश खान यांना वगळण्यात आले, कोहली निवडीसाठी अनुपलब्ध राहिला आणि आकाश दीपने पहिला कसोटी कॉल-अप मिळवला. राहुलच्या जागी अनफिट देवदत्त पडिक्कलला भारताच्या संघात स्थान देण्यात आले. खान आणि जुरेल यांनी तिसऱ्या कसोटीत पदार्पण केले. चौथ्या कसोटीसाठी जसप्रीत बुमराहला विश्रांती देण्यात आली होती, तर राहुल अजूनही निवडीसाठी अनुपलब्ध होता.

२३ फेब्रुवारी २०२४ रोजी, इंग्लंडचा रेहान अहमद वैयक्तिक कारणांमुळे शेवटच्या दोन कसोटींमधून बाहेर पडला.

कसोटी मालिका

पहिली कसोटी

२५-२९ जानेवारी २०२४ धावफलक

इंग्लंड	वि	भारत
२४६ (६४.३ षटके) बेन स्टोक्स ७० (८८) रविचंद्रन अश्विन ३/६८ (२१ षटके)		४३६ (१२१ षटके) रवींद्र जडेजा ८७ (१८०) जो रूट ४/७९ (२९ षटके)
४२० (१०२.१ षटके) ऑली पोप १९६ (२७८) जसप्रीत बुमराह ४/४१ (१६.१ षटके)		२०२ (६९.२ षटके) रोहित शर्मा ३९ (५८) टॉम हार्टले ७/६२ (२६.२ षटके)

इंग्लंडने २८ धावांनी विजय मिळवला राजीव गांधी आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट स्टेडियम, हैदराबाद पंच: क्रिस गॅफने (न्यू झीलंड) आणि पॉल रायफेल (ऑस्ट्रेलिया) सामनावीर: ऑली पोप (इंग्लंड)

• इंग्लंडने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला.
• टॉम हार्टले (इंग्लंड) यांनी कसोटी पदार्पण केले आणि कसोटीत पहिले पाच बळी घेतले.
• या मैदानावर भारताचा हा पहिलाच कसोटी पराभव ठरला.
• जागतिक कसोटी चॅम्पियनशिप गुण: इंग्लंड १२, भारत ०

दुसरी कसोटी

२-६ फेब्रुवारी २०२४ धावफलक

भारत	वि	इंग्लंड
३९६ (११२ षटके) यशस्वी जयस्वाल २०९ (२९०) जेम्स अँडरसन ३/४७ (२५ षटके)		२५३ (५५.५ षटके) झॅक क्रॉली ७६ (७८) जसप्रीत बुमराह ६/४५ (१५.५ षटके)
२५५ (७८.३ षटके) शुभमन गिल १०४ (१४७) टॉम हार्टले ४/७७ (२७ षटके)		२९२ (६९.२ षटके) झॅक क्रॉली ७३ (१३२) जसप्रीत बुमराह ३/४६ (१७.२ षटके)

भारताने १०६ धावांनी विजय मिळवला डॉ. वाय. एस. राजशेखर रेड्डी एसीए-व्हीडीसीए क्रिकेट स्टेडियम, विशाखापट्टणम पंच: मराईस इरास्मुस (दक्षिण आफ्रिका) आणि क्रिस गॅफने (न्यू झीलंड) सामनावीर: जसप्रीत बुमराह (भारत)

• भारताने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला.
• रजत पाटीदार (भारत) आणि शोएब बशीर (इंग्लंड) या दोघांनीही कसोटी पदार्पण केले.
• यशस्वी जयस्वाल (भारत) यांनी कसोटीतील पहिले द्विशतक झळकावले.
• जसप्रीत बुमराहने (भारत) कसोटीत १५०वी विकेट घेतली.
• जागतिक कसोटी चॅम्पियनशिप गुण: भारत १२, इंग्लंड ०

तिसरी कसोटी

१५-१९ फेब्रुवारी २०२४ धावफलक

भारत	वि	इंग्लंड
४४५ (१३०.५ षटके) रोहित शर्मा १३१ (१९६) मार्क वूड ४/११४ (२७.५ षटके)		३१९ (७१.१ षटके) बेन डकेट १५३ (१५१) मोहम्मद सिराज ४/८४ (२१.१ षटके)
४३०/४घोषित (९८ षटके) यशस्वी जयस्वाल २१४* (२३६) टॉम हार्टले १/७८ (२३ षटके)		१२२ (३९.४ षटके) मार्क वूड ३३ (१५) रवींद्र जडेजा ५/४१ (१२.४ षटके)

भारताने ४३४ धावांनी विजय मिळवला निरंजन शाह स्टेडियम, राजकोट पंच: कुमार धर्मसेना (श्रीलंका) आणि जोएल विल्सन (वेस्ट इंडीझ) सामनावीर: रवींद्र जडेजा (भारत)

• भारताने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला.
• ध्रुव जुरेल आणि सरफराज खान (भारत) या दोघांनीही कसोटी पदार्पण केले.
• बेन स्टोक्स (इंग्लंड) त्याची १००वी कसोटी खेळला.
• रवींद्र जडेजाने (भारत) कसोटीत ३,००० धावा पूर्ण केल्या.
• रविचंद्रन अश्विनने अनिल कुंबळेला मागे टाकून कसोटीत सर्वात वेगवान ५०० बळी घेणारा भारताचा गोलंदाज बनला आहे. चौथ्या दिवशी खेळाच्या तिसऱ्या सत्राच्या सुरुवातीला पुन्हा सामील होण्यापूर्वी, कौटुंबिक आणीबाणीमुळे त्याने दुसऱ्या दिवसानंतर सामन्यातून माघार घेतली.
• यशस्वी जयस्वाल (भारत) यांनी वसीम अक्रमच्या एका कसोटी डावात सर्वाधिक षटकार मारण्याच्या विक्रमाची (१२) बरोबरी केली.
• २०२१ मधील न्यू झीलंडविरुद्धचा ३७२ धावांचा विजय मागे टाकत हा भारताचा धावांच्या बाबतीत कसोटीतील सर्वात मोठा विजय होता. १९३४ नंतरचा हा इंग्लंडचा कसोटीतील सर्वात मोठा पराभव होता.
• जागतिक कसोटी चॅम्पियनशिप गुण: भारत १२, इंग्लंड ०.

चौथी कसोटी

२३-२७ फेब्रुवारी २०२४ धावफलक

इंग्लंड	वि	भारत
३५३ (१०४.५ षटके) जो रूट १२२* (२७४) रवींद्र जडेजा ४/६७ (३२.५ षटके)		३०७ (१०३.२ षटके) ध्रुव जुरेल ९० (१४९) शोएब बशीर ५/११९ (४४ षटके)
१४५ (५३.५ षटके) झॅक क्रॉली ६० (९१) रविचंद्रन अश्विन ५/५१ (१५.५ षटके)		१९२/५ (६१ षटके) रोहित शर्मा ५५ (८१) शोएब बशीर ३/७९ (२६ षटके)

भारताने ५ गडी राखून विजय मिळवला जेएससीए आंतरराष्ट्रीय स्टेडियम कॉम्प्लेक्स, रांची पंच: कुमार धर्मसेना (श्रीलंका) आणि रॉड टकर (ऑस्ट्रेलिया) सामनावीर: ध्रुव जुरेल (भारत)

• इंग्लंडने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला.
• आकाश दीपने (भारत) कसोटी पदार्पण केले.
• शोएब बशीर (इंग्लंड) यांनी कसोटीत प्रथमच पाच बळी घेतले.
• रविचंद्रन अश्विनने अनिल कुंबळेच्या कसोटीमध्ये भारतीय गोलंदाजाकडून सर्वाधिक पाच बळी घेण्याच्या विक्रमाची बरोबरी केली (३५).
• रोहित शर्माने (भारत) कसोटीत ४,००० धावा पूर्ण केल्या.
• जागतिक कसोटी चॅम्पियनशिप गुण: भारत १२, इंग्लंड ०.

पाचवी कसोटी

७-११ मार्च २०२४ धावफलक

इंग्लंड	वि	भारत
२१८ (५७.४ षटके) झॅक क्रॉली ७९ (१०८) कुलदीप यादव ५/७२ (१५ षटके)		४७७ (१२४.१ षटके) शुभमन गिल ११० (१५०) शोएब बशीर ५/१७३ (४६.१ षटके)
१९५ (४८.१ षटके) जो रूट ८४ (१२८) रविचंद्रन अश्विन ५/७७ (१४ षटके)

भारताने एक डाव आणि ६४ धावांनी विजय मिळवला हिमाचल प्रदेश क्रिकेट असोसिएशन स्टेडियम, धर्मशाला पंच: रॉड टकर (ऑस्ट्रेलिया) आणि जोएल विल्सन (वेस्ट इंडीझ) सामनावीर: कुलदीप यादव (भारत)

• इंग्लंडने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला.
• देवदत्त पडिक्कल (भारत) यांनी कसोटी पदार्पण केले.
• रविचंद्रन अश्विन (भारत) आणि जॉनी बेरस्टो (इंग्लंड) दोघेही त्यांच्या १००व्या कसोटीत खेळले.
• कुलदीप यादवने (भारत) कसोटीत ५०वी विकेट घेतली.
• जॉनी बेअरस्टो (इंग्लंड) यांनी कसोटीत ६,००० धावा पूर्ण केल्या.
• यशस्वी जयस्वाल (भारत) ने चेतेश्वर पुजाराचा सर्वात जलद १,००० कसोटी धावा करण्याचा विक्रम मोडीत काढला (९).
• जेम्स अँडरसन (इंग्लंड) कसोटीत ७०० बळी घेणारा पहिला वेगवान आणि एकूण तिसरा गोलंदाज ठरला.
• रविचंद्रन अश्विनने ३६व्यांदा पाच बळी घेतले. हे भारताकडून कसोटीतील सर्वाधिक आहेत.
• जागतिक कसोटी चॅम्पियनशिप गुण: भारत १२, इंग्लंड ०.

बाह्य दुवे

• ईएसपीएन क्रिकइन्फोवर मालिका मुख्यपृष्ठ