वर्धा-नांदेड रेल्वेमार्ग

वर्धा - यवतमाळ - नांदेड किंवा वर्धा-नांदेड रेल्वेमार्ग हा महाराष्ट्र राज्यातील निर्माणाधीन रेल्वे प्रकल्प आहे. या मार्गामुळेयवतमाळ मार्गे वर्धा आणि नांदेड दरम्यान रेल्वे वाहतूक सुविधा सुरू होईल . भारत सरकारच्या रेल्वे मंत्रालयाने या प्रकल्पाला "विशेष प्रकल्प" दर्जा दिला आहे. हा रेल्वे मार्ग २८४.६५ किलोमीटर लांबीचा असेल.सध्या वर्धा-नांदेड प्रवासाला १० तास लागतात, या मार्गाच्या पूर्णत्वानंतर ४ तासांवर हे अंतर येऊन वेळ व इंधनाची बचत होईल.

वर्धा-नांदेड रेल्वेमार्ग
Overview
सद्य स्थिती	१ टप्पा पूर्ण (कळंबपर्यंत)
प्रदेश	महाराष्ट्र
Services	यवतमाळ मार्गे
मालक	भारतीय रेल्वे
चालक	द.म.रे.
तांत्रिक माहिती
मार्गाची लांबी	२८४ किमी (१७६ मैल)
ट्रॅकची संख्या	१
गेज	१६७६ मिमी ब्रॉड गेज
विद्युतीकरण	सोबतच प्रगतीपथावर

इतिहास

• मंजूरी: २००९
• प्रत्यक्ष सुरुवात: २०१६
• पहिला टप्पा: वर्धा ते कळंब (३८.६१ किमी)

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी २८ फेब्रुवारीला २०२४ ला या मार्गाचे यवतमाळ दौऱ्यात लोकार्पण केले आहे.

सद्यस्थितीत वर्धा-कळंब पॅसेंजर आठवड्यातून ५ (रविवार व बुधवार वगळता) दिवस यांवर सुरू आहे.

या रेल्वे गाडीला एकूण दहा कोच राहणार आहेत. यामध्ये जनरलचे आठ, तर एसएलआरचे दोन कोच राहणार आहे.

कळंब ते नांदेड हा एकूण २०६ किलोमीटर लांबीचा हा मार्ग साडेतीन हजार कोटी रुपये खर्चून पूर्णत्वास जात आहे. वर्धा ते यवतमाळ या मार्गाचे नव्वद टक्के काम पूर्ण झाले आहे. मार्गावर १५ मोठे पूल, २९ बोगदे व ५ उड्डाण पुलाचे काम प्रगतीपथावर आहे.

• २०२४, फेब्रुवारी ०२: राज्याच्या अर्थसंकल्पात ७५० कोटींची तरतूद

पण अजुन ३००० कोटींची गरज

भुसंपादन

या मार्गाची लांबी २८४ किमी आहे आणि त्यासाठी ७२२ हेक्टर जमीन आवश्यक आहे. महाराष्ट्र शासनाने ७२२ हेक्टर जमीन संपादन करण्यास मान्यता दिली आहे. वर्धा-यवतमाळ-नांदेड रुंदमापी रेल्वे मार्गासाठी लागणारी जवळपास ९०% जमीन अधिग्रहित करण्यात आली असून आता महाराष्ट्र सरकारने रेल्वे मंत्रालयाला निविदा प्रक्रिया सुरू करण्यासाठी विनंती केली. भूसंपादन २०१८ मध्ये पूर्ण झाले.

बांधकाम

पूर्ण मार्गासाठी निविदा फेब्रुवारी २०१९ मध्ये देण्यात आली होती आणि बरेच बांधकाम यापूर्वीच बांधकाम चालू झाले. ७७ किमी वर्धा - यवतमाळ विभागाच्या कामाला मध्य रेल्वे क्षेत्राच्या बांधकाम संस्थेला देण्याची मंजुरी मिळाली आणि २०७ यवतमाळ - नांदेड विभागाच्या कामाला रेल्वे विकास निगमला देण्याची मंजुरी मिळाली . फेब्रुवारी २०१९ पर्यंत पृथ्वीवरील सर्व पुल (यशोदा नदी व भिंडी नदीवरील २ मोठे पूल आणि २६ छोटे पूल), आणि किमान ५४ रेल्वे अंडर ब्रिज पूर्ण झाले आहेत. ९.८ किमीचे एकूण सहा बोगदे या मार्गावर असतील, यापैकी सर्वात आव्हानात्मक २.५ किमी लांबीचायवतमाळ विमानतळामागील टेकड्यातून जाणारा बोगदा आहे. सर्व स्टेशन इमारतींचे कंत्राट फेब्रुवारी २०१९ पर्यंत देण्यात आले आहेत आणि बांधकाम सुरू झाले आहे.

यवतमाळ नवीन रेल्वे स्थानकाचे प्रारंभिक काम सुरू झाले आहे. हे काम जिल्हा परिषद शाळेच्या परिसरात(आर्णी मार्ग) हे स्थानक उभारण्यात येत आहे.

किंमत

२८४ किमी लांबीच्या या प्रकल्पाची एकूण सुधारित किंमत ₹३१६८.२९ कोटी आहे. या प्रकल्पासाठी२०१९-२० च्या पिंक बुकनुसार त्या आर्थिक वर्षासाठी ₹३५० कोटीचे वाटप करण्यात आले होते, कारण बांधकाम आधीच चालूझाले होते आणि यामुळे काही भाग जलदगतीने पूर्ण करण्यात मदत होईल.

स्थानके

मार्गावर खालील स्थानकांचे नियोजन केले गेले आहे (आंशिक यादी, कृपया यवतमाळ ते नांदेड दरम्यान विस्तारण्यास मदत करा):

• वर्धा जंक्शन, शहरातील विद्यमान स्थानक
• देवळी जंक्शन
• भिंडी, (हॉल्ट स्थानक)
• कळंब (कामठवाडा)
• तळेगाव, (हॉल्ट स्थानक)
• दारव्हा जंक्शन
• यवतमाळ जंक्शन,
• लसीना, तपोना
• दिग्रस
• पुसद
• उमरखेड
• हदगाव
• अर्धापूर
• हुजूर साहेब नांदेड रेल्वे स्थानक

व्याप्ती

या रेल्वे मार्गाचे महाराष्ट्रातील वर्धा, यवतमाळ, वाशिम, हिंगोली आणि नांदेड जिल्ह्यातील सहा तालुक्यांमध्ये आणि ९० गावात काम होईल. हा मार्ग कार्यान्वित झाल्यावर नागपूर व विदर्भ आणि मराठवाडा भागातील इतर जिल्ह्यांमधील थेट संपर्क साधला जाईल.

वर्धा-यवतमाळ-नांदेड या २७० किमी रेल्वे मार्गाकरीता केंद्राच्या अर्थसंकल्पात नुकतीच ७५० कोटींची तरतूद करण्यात आली आहे. सध्या कळंब-यवतमाळ-दारव्हा या मार्गाचे काम प्रगतीपथावर आहे. या रेल्वेमुळे विदर्भ-मराठवाड्यातील दळणवळणाची गती वाढणार आहे. नागपूरहून थेट नांदेड येथे जाण्यासाठी रेल्वे सुविधा मिळण्यासोबतच यवतमाळची उत्त्र, दक्षिण अशी कनेक्टिव्हीटी होणार आहे. या रेल्वेमार्गामुळे यवतमाळ जिल्ह्यात उद्योग, व्यवसायांना चालना मिळणार आहे. दुसऱ्या टप्याळचत कळंब-यवतमाळ हा मार्ग पूर्ण होताच नागपूर-वर्धा-यवतमाळ अशी रेल्वे सुरू होण्याची आशा पल्लवीत झाली आहे. यवतमाळहून दररोज हजारो नागरिक नागपूरला ये-जा करतात. रेल्वे सुविधा सुरू झाल्यास नागरिकांची मोठी सोय होणार आहे. रेल्वेमार्ग पूर्ण झाल्यावर नागपूर-यवतमाळ ही ब्रॉडगेज मेट्रोसेवा सुरू करण्याची मागणीही नागरिकांनी केली आहे.

मार्गाचे फायदे

या नवीन मार्गाच्या पूर्ततेमुळे विदर्भ आणि मराठवाड्यातील प्रामुख्याने वर्धा, यवतमाळ, वाशिम, हिंगोली, नांदेड या 5 जिल्ह्यांमधील रेल्वे संपर्क सुधारेल आणि या प्रदेशांच्या सामाजिक-आर्थिक विकासात लक्षणीय योगदान मिळेल.

हे देखील पहा

• भारतीय रेल्वे
• शकुंतला रेल्वे

 

बाह्य दुवे

• Wardha – Nanded (via Yavatmal – Pusad) 3. Name of Project Archived 2022-07-05 at the Wayback Machine.