तिरुमला
तिरुमला हे भारताच्या आंध्र प्रदेश राज्यातील तिरुपती जिल्ह्यातील एक आध्यात्मिक शहर आहे. हे तिरुपती शहरी समूहाच्या उपनगरांपैकी एक आहे. हे शहर तिरुपती शहरी विकास प्राधिकरणाचा एक भाग आहे. याचा समावेश तिरुपती महसूल विभागाच्या तिरुपती (शहरी) मंडलामध्ये होतो. हे एक डोंगरावर वसलेले शहर आहे. येथे तिरुमला व्यंकटेश्वर मंदिर आहे. हे विष्णूचे लोकप्रिय मंदिर आहे. हे शहर नियमांनुसार फक्त शाकाहारी आहे.
तिरुमला
| |
|---|---|
|
डोंगरावरचे शहर | |
 व्यंकटेश्वर मंदिर च्या महाद्वारम् आणि आनंद निलयम गर्भगृह चे दृश्य | |
|
Nickname(s): कलियुग वैकुंठा[४] | |
.svg)  तिरुमला आंध्र प्रदेश, भारत मधील स्थान  तिरुमला तिरुमला (भारत) | |
| गुणक: 13°40′51″N 79°21′02″E / 13.680916°N 79.350600°E | |
| देश |
 भारत |
| राज्य | आंध्र_प्रदेश |
| जिल्हा | तिरुपती जिल्हा |
| मंडल | तिरुपती (शहरी) मंडल |
| सरकार | |
| • प्रकार | तिरुपती महानगरपालिका |
| क्षेत्रफळ | |
| • एकूण | ३२.२१ km२ (१२.४४ sq mi) |
| Elevation | ९७६ m (३,२०२ ft) |
| लोकसंख्या (२०११) | |
| • एकूण | ७,७४१ |
| • लोकसंख्येची घनता | २४०/km२ (६२०/sq mi) |
| Languages | |
| वेळ क्षेत्र | UTC+5:30 (IST) |
| PIN |
५१७ ५०४ |
| Telephone code | +९१–८७७ |
| वाहन नोंदणी | AP-03 |
भूगोल
संपादन
तिरुमला शहर समुद्रसपाटीपासून ९८० मीटर (३,२०० फूट) उंचीवर आहे. याचे अंदाजे क्षेत्रफळ २६.८ चौरस किमी (१०.३३ चौ. मैल) आहे . टेकड्यांभोवती शेषाचलम रांगेची सात शिखरे आहेत. यात पूर्व घाट म्हणजे शेषाद्री, नीलाद्री, गरुडाद्री, अंजनाद्री, वृषबद्री, नारायणद्री आणि व्यंकटाद्री शिखरे येतात. वेंकटेश्वराचे मंदिर [६] सातव्या शिखरावर (वेंकटद्री) आहे.
तिरुपती - तिरुमला घाट रस्त्यावरील २१ किलोमीटर (१३ मैल) अंतरावर पृथ्वीच्या गर्भात (खडकांमध्ये) एक मोठी विसंगती आहे. तो भाग पृथ्वीच्या भूगर्भीय इतिहासातील उल्लेखनीय शांततेचा काळ दर्शविणारा स्ट्रॅटिग्राफिक महत्त्वाचा एक मोठा खंड आहे. याला इपार्चियन असंबद्धता असे संबोधले जाते. ही विसंगती प्रोटेरोझोइकच्या नागरी क्वार्टझाइटला आर्कियनच्या ग्रॅनाइटपासून वेगळी करते.[७] २००१ मध्ये, भारतीय भूगर्भीय सर्वेक्षण ने इपार्चियन असंबद्धतेला भारतातील भूगर्भीय स्मारकांपैकी एक म्हणून घोषित केले. भारतात असे २६ भूगर्भीय स्मारके आहेत.
सिलाथोरनम ही एक नैसर्गिक कमान आहे. हे विशिष्ट भूवैज्ञानिक आश्चर्य तिरुमाला हिल्समध्ये तिरुमाला व्यंकटेश्वर मंदिरापासून १ किलोमीटर अंतरावर आहे. ही कमान ८ मीटर (२६ फूट) रुंद आणि ३ मीटर (९.८ फूट) उंच आहे. ही कमान प्रोटेरोझोइक (१६०० ते ५७० दशलक्ष वर्ष आधी) मध्ये कडपाह सुपरग्रुपच्या क्वार्टीझाईटमधून पाणी आणि वारा यांसारख्या हवामानाच्या घटकांद्वारे बनवली गेली असावी.[८]
हवामान
संपादन
तिरुमला येथे उष्णकटिबंधीय ओले आणि कोरडे हवामान कोपेन हवामान वर्गीकरण अंतर्गत एडब्ल्यु नियुक्त केले आहे. टेकड्यांमध्ये हे मंदिर वसलेले असल्याने हिवाळ्यात तापमान १० अंशांच्या खाली जाते. विशेषतः तिरुपतीच्या तुलनेत येथे उन्हाळा फारसा गरम नसतो. नैऋत्य मान्सूनचा हंगाम जूनपासून सुरू होतो, परंतु पाऊस फारसा पडत नाही. कधीकधी गडगडाटी वादळे होतात. मुसळधार पाऊस काही तास चालू राहू शकतो. ओरोग्राफिक रिलीफशी संबंधित, ईशान्य मान्सून प्रदेशात २ महिने सक्रिय राहतो. त्यामुळे कधीकधी पूर येतो. 23 नोव्हेंबर 2005 रोजी २४ तासांत सर्वाधिक पाऊस ४५९मीमी पडला होता. त्यानंतर ३०७ मिमी ९ नोव्हेंबर २०१५ रोजी पडल्याची नोंद आहे.
| Tirumala (1987–2010) साठी हवामान तपशील | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| महिना | जाने | फेब्रु | मार्च | एप्रिल | मे | जून | जुलै | ऑगस्ट | सप्टें | ऑक्टो | नोव्हें | डिसें | वर्ष |
| विक्रमी कमाल °से (°फॅ) | 31.1 (88) |
33.4 (92.1) |
35.8 (96.4) |
37.0 (98.6) |
37.6 (99.7) |
36.8 (98.2) |
34.0 (93.2) |
34.0 (93.2) |
35.4 (95.7) |
30.4 (86.7) |
29.8 (85.6) |
27.4 (81.3) |
37.6 (99.7) |
| सरासरी कमाल °से (°फॅ) | 23.9 (75) |
27.0 (80.6) |
30.3 (86.5) |
32.2 (90) |
33.0 (91.4) |
30.6 (87.1) |
28.9 (84) |
27.9 (82.2) |
28.2 (82.8) |
26.4 (79.5) |
24.2 (75.6) |
22.7 (72.9) |
27.94 (82.3) |
| सरासरी किमान °से (°फॅ) | 14.2 (57.6) |
15.0 (59) |
17.3 (63.1) |
20.7 (69.3) |
22.3 (72.1) |
21.9 (71.4) |
21.0 (69.8) |
20.6 (69.1) |
20.3 (68.5) |
19.0 (66.2) |
17.6 (63.7) |
15.9 (60.6) |
18.82 (65.87) |
| विक्रमी किमान °से (°फॅ) | 8.3 (46.9) |
9.0 (48.2) |
9.6 (49.3) |
15.0 (59) |
15.8 (60.4) |
13.6 (56.5) |
15.2 (59.4) |
13.0 (55.4) |
17.2 (63) |
12.4 (54.3) |
11.6 (52.9) |
9.0 (48.2) |
8.3 (46.9) |
| सरासरी पर्जन्य मिमी (इंच) | 7.2 (0.283) |
2.4 (0.094) |
8.1 (0.319) |
14.8 (0.583) |
82.0 (3.228) |
93.4 (3.677) |
120.0 (4.724) |
170.4 (6.709) |
140.6 (5.535) |
240.4 (9.465) |
295.1 (11.618) |
162.5 (6.398) |
१,३३६.९ (५२.६३३) |
| सरासरी पावसाळी दिवस | 0.5 | 0.2 | 0.8 | 1.2 | 3.5 | 5.4 | 8.3 | 7.7 | 7.8 | 10.4 | 10.8 | 5.5 | 62.1 |
| सरासरी सापेक्ष आर्द्रता (%) (at 17:30 IST) | 74 | 63 | 54 | 58 | 58 | 66 | 69 | 70 | 72 | 79 | 84 | 85 | 69.3 |
| स्रोत: India Meteorological Department[९] | |||||||||||||
दंतकथा
संपादनप्राचीन साहित्यात तिरुपतीचा उल्लेख आदि वराह क्षेत्र असा आहे. पुराणात या जागेचा संबंध विष्णूच्या दशावतारांपैकी एक असलेल्या वराहशी संबंधित आहे. वराह पुराणात, व्यंकटाद्री हा मेरू पर्वताचा एक भाग असल्याचे मानले जाते. विष्णूच्या निवासस्थान वैकुंठम येथून त्याच्या गरुड पर्वताने पृथ्वीवर आणले होते. सात शिखरे आदिशाची सात मस्तकी दर्शवतात.[१०]
हे सुद्धा पहा
संपादन- तिरुपतीमधील हिंदू मंदिरे
- तिरुमाला तिरुपती देवस्थानम
- तिरुपती जिल्हा
संदर्भ
संपादन- ^ "Vaishnava Divya Desha Darshana Kaipidi". 2000. 2019-09-19 रोजी पाहिले.
- ^ "Astabandhanam to be held from April 22". द टाइम्स ऑफ इंडिया. 2019-09-19 रोजी पाहिले.
- ^ Krishna, Nanditha (2000). Balaji-Venkateshwara, Lord of Tirumala-Tirupati: An Introduction. ISBN 9788187111467. 2019-09-19 रोजी पाहिले.
- ^ Vasumathi, V. (19 April 2018). Purandaradasa'S (And Others') 108 Verses, Transliterated, Translated and Interpreted. ISBN 9781546282815. 2019-09-19 रोजी पाहिले.
- ^ "District Census Handbook - Chittoor" (PDF). Census of India. p. 14,226. 20 November 2015 रोजी पाहिले.
- ^ "AP bars propagating other faiths near shrines".
- ^ "Geological Survey of India - Monuments of Stratigraphic Significance". 21 July 2011 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 2015-07-22 रोजी पाहिले.
- ^ "Geological Survey of India - Monuments of Stratigraphic Significance". 2015-07-22 रोजी पाहिले.
- ^ "Station: Tirmalai (Tirumala) Climatological Table 1981–2010" (PDF). Climatological Normals 1981–2010. India Meteorological Department. January 2015. pp. 743–744. 5 February 2020 रोजी मूळ पान (PDF) पासून संग्रहित. 19 February 2020 रोजी पाहिले.
- ^ "Archived copy". 19 July 2011 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 2011-07-04 रोजी पाहिले.CS1 maint: archived copy as title (link)