जवाहरलाल नेहरूंचे निधन आणि अंत्यसंस्कार
भारताचे पहिले पंतप्रधान पंडित जवाहरलाल नेहरू यांचे २७ मे १९६४ रोजी दुपारी हृदयविकाराच्या झटक्याने वयाच्या ७४ व्या वर्षी निधन झाले. त्यांनी १६ वर्षे, २८६ दिवस - आजपर्यंतचा भारतातील सर्वात मोठा पंतप्रधानकाळ भूषवला.
मृत्यू संपादन
नेहरूंची प्रकृती काही काळापासून ढासळली होती. 1964 च्या सुरुवातीला त्यांना पक्षाघाताचा गंभीर झटका आला. 23 ते 26 मे या कालावधीत ते डेहराडूनला थोड्या विश्रांतीसाठी गेले आणि नवी दिल्लीतील तीन मूर्ती भवन येथील त्यांच्या शासकीय निवासस्थानी परतले. ते दुसऱ्या दिवशी सकाळी लवकर उठले तेव्हा त्यांच्या पाठीत दुखत होते. त्यांना 6:25 वाजता पक्षाघाताचा झटका येऊन ते बेशुद्ध पडले. 13:44 वाजता ते शुद्धीवर न आल्याने त्यांचा मृत्यू झाला. [१] [२]
अंत्यसंस्कार संपादन
नेहरूंवर पूर्ण लष्करी सन्मानाने शासकीय इतमामात अंत्यसंस्कार करण्यात आले. तीन प्रमुख पदाधिकारी हे भारतीय सशस्त्र दलाच्या प्रत्येक शाखेचे प्रमुख होते: जनरल जयंतो नाथ चौधरी ( भारतीय लष्कर ), व्हाइस अॅडमिरल भास्कर सदाशिव सोमण ( भारतीय नौदल ) आणि एर मार्शल एस्पी इंजिनियर ( भारतीय वायुसेना ). [३]
२८ मे रोजी सकाळी, राष्ट्रध्वजाने मढवलेले नेहरूंचे पार्थिव, भारतीय सशस्त्र दलाचे प्रतिनिधित्व करणाऱ्या सहा पॅलबियर्सने, प्रत्येक सशस्त्र दलातील दोन अधिकाऱ्यांसह एका औपचारिक तोफा गाडीवर ठेवले. ते सहा अधिकारी होते : [३]
- लेफ्टनंट जनरल एसी अयप्पा
- लेफ्टनंट जनरल एमएस पठानिया
- रिअर अॅडमिरल बीएन लेले
- एर व्हाईस मार्शल एसएन गोयल
- एर व्हाइस मार्शल बी.व्ही
- कमोडोर सौरेंद्र नाथ कोहली
नेहरूंचा मृतदेह गन कॅरेजवर ठेवण्यासाठी लष्करी अधिकाऱ्यांना बिअरच्या पुढच्या बाजूला ठेवण्यात आले, [३] जे नंतर दिल्लीच्या रस्त्यांवरून प्रत्येक सशस्त्र सेवेतील एका सेवेतील तीन गटांनी काढले.
हे त्यांच्या व्यक्त इच्छेच्या विरुद्ध असूनही, [४] नेहरूंवर हिंदू संस्कारांनी अंत्यसंस्कार करण्यात आले. शांतीवन येथे त्यांचे अंत्यसंस्कार करण्यात आले. हिरवळीने झाकलेल्या मोठ्या तळाच्या रूपातील समाधी राज घाटाच्या उत्तरेला, जिथे यमुनेच्या तीरावर महात्मा गांधींची समाधी आहे. १.५ दशलक्ष शोककर्ते दिल्लीच्या रस्त्यावर आणि स्मशानभूमीत जमा झाले होते. [५] स्मशानभूमीत, सात वरिष्ठ लष्करी अधिकारी ( सेनेचे मेजर जनरल डीबी चोप्रा, एसपी वोहरा आणि आरएन बत्रा, नौदलाचे कॅप्टन केके संजना आणि व्हीए कामथ आणि हवाई दलातील एर कमोडोर हरिचंद दिवाण आणि हृषिकेश मूळगावकर ) यांनी बंदुकींच्या ताफ्यात नेहरूंचा मृतदेह खांद्यावर घेऊन शव उचलला. वाहकांनी बियर स्मशानभूमीच्या आत नेले, नेहरूंचा मृतदेह अंत्यसंस्काराच्या चितेवर ठेवला आणि निघण्यापूर्वी बियरला सलाम केला. त्यानंतर चिता पेटवण्याआधी सहा शववाहकांनी नेहरूंच्या शरीरातून कफन काढून टाकले. [३]
मान्यवर संपादन
नेहरूंच्या शासकीय अंत्यसंस्काराला खालील मान्यवर उपस्थित होते: [६]
| देश | मान्यवर |
|---|---|
| जपान | मासायोशी ओहिरा (परराष्ट्र व्यवहार मंत्री) [६] |
 Soviet Union
|
अलेक्सी कोसिगिन (सोव्हिएत युनियनचे पहिले उपप्रधानमंत्री) [६] |
 United States
|
डीन रस्क (राज्य सचिव) [६] |
 France
|
लुई जोक्स (राष्ट्रपतींचे वैयक्तिक प्रतिनिधी, प्रशासकीय सुधारणा मंत्री) [७] |
.svg){kind=small} United Kingdom
|
अॅलेक डग्लस-होम (पंतप्रधान) [६] जॉर्ज ब्राऊन (लेबर पार्टीचे उपनेते) [६] अॅडमिरल ऑफ द फ्लीट द अर्ल माउंटबॅटन (संरक्षण स्टाफचे प्रमुख, भारताचे शेवटचे व्हाईसरॉय) |
 South Korea
|
टोंग-वॉन यी [७] |
 United Arab Republic
|
हुसेन अल-शफेई (उपाध्यक्ष) [६] |
 Morocco
|
अहमद बालाफ्रेज (मोरोक्कोच्या राजाचे वैयक्तिक प्रतिनिधी) [६] |
 Algeria
|
लखदर ब्राहिमी (राष्ट्रपतींचे वैयक्तिक प्रतिनिधी) [६] |
 Uganda
|
लॉरेन्स कालुले सेटला (काम आणि दळणवळण मंत्री) [६] |
 Nigeria
|
जाजा वाचुकू (परराष्ट्र व्यवहार मंत्री) [६] |
 Ghana
|
कोफी असांते ओफोरी-अट्टा (न्यायमंत्री) [६] |
.svg){kind=small} Yugoslavia
|
पेटार स्टॅम्बोलिक (पंतप्रधान) [६] |
 Romania
|
घेओर्गे अपोस्टोल (प्रथम उपाध्यक्ष) [६] |
.svg){kind=small} Ceylon
|
सिरिमावो बंदरनायके (पंतप्रधान) [७] |
 Pakistan
|
झुल्फिकार अली भुट्टो (परराष्ट्र व्यवहार मंत्री) [८] |
 Tunisia
|
हबीब बुर्गिबा (अध्यक्ष) [९] मुंगी स्लिम (परराष्ट्र मंत्री) [६] |
संदर्भ संपादन
- ^ Victor Anant (28 May 1964). "The death of Nehru". The Guardian. 12 April 2020 रोजी पाहिले.
- ^ Kanwar Raj. "The evening 58 years ago when I saw off Nehru on his last flight". Deccan Herald. 2022-05-27 रोजी पाहिले.
- ^ a b c d "Chief Pall Bearers, Pall Bearers and Bearers" (PDF). Press Information Bureau of India - Archive. 30 May 1964. 12 April 2020 रोजी पाहिले. चुका उधृत करा: अवैध
<ref>tag; नाव "pallbearers" वेगवेगळ्या मजकूराशी अनेकदा जोडलेले आहे - ^ "Jawaharlal Nehru's Will and Testament on Religion and Disposal of Ashes" (PDF). Press Information Bureau of India - Archive. 3 June 1964. 12 April 2020 रोजी पाहिले.
- ^ Brady, Thomas F. (29 May 1964). "1.5 MILLION VIEW RITES FOR NEHRU". The New York Times. ISSN 0362-4331. Archived from the original on 2 August 2017. 12 April 2020 रोजी पाहिले.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o "MEA Annual Report". Press Information Bureau of India - Archive. 1965. 7 December 2020 रोजी पाहिले. चुका उधृत करा: अवैध
<ref>tag; नाव "report" वेगवेगळ्या मजकूराशी अनेकदा जोडलेले आहे - ^ a b c "Tributes to Nehru" (PDF). Press Information Bureau of India - Archive. 30 May 1964. 7 December 2020 रोजी पाहिले.
- ^ "Rashtrapati Bhavan Circular" (PDF). Press Information Bureau of India - Archive. 29 May 1964. 7 December 2020 रोजी पाहिले.
- ^ "Rashtrapati Bhavan Circular" (PDF). Press Information Bureau of India - Archive. 30 May 1964. 7 December 2020 रोजी पाहिले.