सायना नेहवाल

सायना नेहवाल (जन्म: १७ मार्च १९९०, हिस्सार, हरयाणा) ही एक भारतीय बॅडमिंटनपटू आहे. ऑलिंपिक खेळात उपांत्यपूर्व फेरी गाठणारी तसेच जागतिक जुनियर बॅडमिंटन स्पर्धा जिंकणारी सायना ही पहिली भारतीय महिला आहे. जून २००९ मध्ये झालेल्या इंडोनेशियन खुल्या स्पर्धांमध्ये अजिंक्यपद पटकावणारी सायना ही पहिलीच भारतीय महिला खेळाडू आहे.

साइना नेहवाल

वैयक्तिक माहिती
जन्म दिनांक	१७ मार्च, १९९० (1990-03-17)
जन्म स्थळ	हिस्सार, हरयाणा, भारत
उंची	५ फु ५ इं (१.६५ मी)
वजन	५७ किलो
देश	भारत
हात	उजवा
प्रशिक्षक	विमल कुमार
महिला एकेरी
सर्वोत्तम मानांकन	१ (२ एप्रिल २०१५)
सद्य मानांकन	९ (८ सप्टेंबर २०१६)
स्पर्धा	३५१ विजय, १४४ पराजय
बी ड्ब्लु एफ

पदक माहिती
भारत या देशासाठी खेळतांंना
कॉमनवेल्थ खेळ
सुवर्ण	२०१० नवी दिल्ली	महिला एकेरी
रौप्य	२०१० नवी दिल्ली	मिश्र संघ
२०१२ ऑलिंपिक खेळ
कांस्य	लंडन ऑलिंपिक २०१२	महिला एकेरी

३० जुलै २०१० रोजी सायनाला २००९-१० मधील राजीव गांधी खेलरत्न पुरस्कार मिळाल्याचे जाहीर करण्यात आले. मार्च २०१२ मध्ये सायनाने स्विस ओपन अजिंक्यपद स्पर्धा जिंकली आणि त्यानंतर जून २०१२ मध्ये थायलंड ओपन ग्रां प्री सुवर्ण सन्मान पटकावला. २०१२ लंडन ऑलिंपिक खेळात बॅडमिंटनमध्ये तिने कांस्यपदक जिंकले आहे. ऑलिंपिक खेळात बॅडमिंटनमध्ये कांस्य पदक जिंकणारी ती पहिली भारतीय महिला

जपान च्या फाइनलमध्ये जपानच्या अकेन यामागुचीने 21-12, 22-20 असा पराभव करून चीन ओपन सुपर सिरीज प्रीमियर जिंकणारी ती पहिली भारतीय महिला ठरली.

वैयक्तिक जीवन

डॉ. हरवीर सिंह नेहवाल आणि उषा रानी नेहवाल यांची दुसरी मुलगी सायना नेहवाल हरियाना (हिसार मध्ये) जन्मली. तिला  चंद्रशेह नावाची एक मोठी बहीण आहे कृषी क्षेत्रात  पीएचडी असलेले त्यांचे वडील, चौधरी चरण सिंह हरियाणा कृषी विद्यापीठात कार्यरत आहेत. तिने कॅम्पस स्कूल सीसीएस एचएयू, हिसार येथे प्रथम काही वर्षांचे शिक्षण पूर्ण केले. तिने हैदराबाद येथील मेहदीपत्तनम येथील सेंट ॲन कॉलेज फॉर विमेनमधून आपली बारावी केली. तिच्या वडिलांची  हरियाणा पासून हैदराबादमध्ये पदोन्नती झाली. तेव्हा  तिने आठ वर्षे वयाच्या मुलाला स्वतःसोबत बॅडमिंटन खेळण्यासाठी  घेतले कारण त्यांना इतर मुलांबरोबर समाजात सामाईक भाषा माहित नव्हती. तिच्या पालकांनी बरेच वर्ष बॅडमिंटन खेळले. तिची आई उषा रानी हरियाणातील राज्यस्तरीय बॅडमिंटन खेळाडू होती. राष्टीय पातळीवरील बॅडमिंटन खेळाडू बनण्याची आईची स्वप्ने पूर्ण करण्यासाठी सायनाने बॅडमिंटन घेतले, तर तिच्या बहिणीने व्हॉलीबॉल खेळली. विद्यापीठाच्या सर्किटमधील शीर्ष खेळाडूंपैकी एक असलेल्या तिच्या वडिलांनी त्यांच्या भविष्य निधीचा वापर तिच्या चांगल्या बॅडमिंटन प्रशिक्षणासाठी  केला. सायना कराटेमध्ये तपकिरी बेल्ट आहे. ती आणि तिचे कुटुंब अजूनही घरी हरियाणवी भाषा बोलतात. ती शाहरुख खान आणि प्रभास यांची  चाहती आहे. ती आपल्या हरियाणात बॅडमिंटन अकादमी उघडण्याच्या तयारीत आहे.14 डिसेंबर, 2018 रोजी तिचा साथीदार बॅडमिंटन खिळाडी परुपल्ली कश्यपशी विवाह केला.

कारकीर्द

२००६-२०१०

२००६ मध्ये सायना १९ वर्षांखालील वयोगटातील सर्वोत्कृष्ट राष्ट्रीय खेळाडू झाली.२००६ मध्ये प्रतिष्ठित आशियाई उपग्रह बॅडमिंटन टूर्नामेंट जिंकून तिने नवा विक्रम केला व असे करणारी ती पहिली खेळाडू बनली. तिने आपल्या १६व्या वर्षी फिलिपिन्स ओपनमधील ४-स्टार स्पर्धा जिंकली व  हे करणारी ती पहिली भारतीय महिला बनली, व आशियातील सर्वात तरुण खेळाडू ठरली. २००८ मध्ये जागतिक जुनियर बॅडमिंटन चॅम्पियनशिप जिंकणारी पहिली भारतीय बनली, ओलंपिक गेम्समध्ये क्वार्टर फाइनलपर्यंत पोहचणारी ती पहिली भारतीय महिला ठरली. 2008 मध्ये नेहवाल यांना "द प्रॉस्टीझिंग प्लेयर" असे नाव देण्यात आले.जून २००९ मध्ये बीडब्ल्यूएफ सुपर सिरीज शीर्षक जिंकणारी ती पहिली भारतीय होती, डोनेशिया ओपन जिंकून जगातील सर्वात प्रमुख बॅडमिंटन मालिका जिंकली. 2010च्या उबेर कप फाइनलमध्ये नेहवालने भारतीय महिला संघाचे क्वार्टर-फाइनल टप्प्यात यशस्वीरित्या नेतृत्व केले, अंतिम चॅम्पियन टेन रास्मुसेनच्या पराभूत होण्याआधी 2010 ऑल-इंग्लंड सुपर सिरीजच्या उपांत्य फेरीपर्यंत पोहोचणारी ती पहिली भारतीय महिला ठरली.नेहवालने 2010 मधील इंडियन ओपन ग्रां प्री गोल्ड जिंकले आणि मलेशियाच्या वोंग मेयू छूला फाइनलमध्ये पराभूत केले आणि या स्पर्धेत तिने सर्वोत्तम बील म्हणून आपली बॅलींग निश्चित केली.

२०११

चौथ्या मानांकित नेहवालला 27 जानेवारी 2011 रोजी दुसऱ्या फेरीत 2011 कोरिया ओपन सुपर सिरीज प्रीमियरमधून जपानच्या सयाका सतो  हिने पराभूत केले. जपानच्या सयाका सतो हिने  तीन-सेट सामन्यात 17-21, 21-19 आणि 21-11 अशी मात केली 11 मार्च 2011 रोजी ऑल इंग्लंड सुपर सीरीझ प्रीमियरमध्ये जपानच्या एरिको हिरोजने पराभूत झाल्यानंतर पाचव्या मानांकित नेहवाल निराश झाली. 21-11 आणि 22-20च्या बरोबरीने सरळ सेटमध्ये तिला पराभूत करण्यात आले. जानेवारीच्या सुरुवातीला कोरीयन प्रीमियम सुपर सिरीसमध्ये पराभूत झाल्यानंतर परत  दुसऱ्यांदा  पराभूत झाली एक आठवड्यानंतर, 17 मार्च 2011 रोजी ती पुन्हा एरिको हिरोसशी भेटली (विल्सन बॅडमिंटन स्विस ओपनच्या दुसऱ्या फेरीत), परंतु यावेळी तिने 21-15, 17-21 आणि 21-11 अशा तीन गेममध्ये विजय मिळविला तिच्या  वाढदिवशी .  सायना  नेहवालला  दिल्लीच्या इंडियन ओपन सुपर सिरीजमधून लवकर बाहेर पडावे लागले कारण जपानच्या ए गोटो याने सरळ गेममध्ये 21-17 आणि 21-19 अशी मात केली. ८मे  २०११ रोजी  मलेशियाई ओपन ग्रॅन्ड प्री  गोल्ड स्पर्धेत विजेतेपद पटकावण्याच्या प्रयत्नात फाइनलमध्ये जागतिक क्रमवारीतील तिसऱ्या स्थानी असलेल्या चीनच्या वांग झिन हिने तिला हरवले. नेहवालने 2011 मधील बीडब्ल्यूएफ डबल स्टार सुदिरमनमध्ये भाग घेतला, एकञ संघ पद्धतीने . तिने चायनीज तैपेईच्या त्सु यिंग ताई विरुद्ध तिचा पहिला सामना जिंकला जो 21-10, 12-21, 21-17 असा तीन सेट जिंकत होता परंतु भारताने 3-2 अशी बरोबरी साधली.

२०१२

१८ मार्च २०१२ रोजी सानियाने चीनच्या वांग शिक्सियनचा पराभव करून स्विस ओपन टायटल यशस्विरीत्या जिंकला. 10 जून 2012 रोजी थायलंड ओपन ग्रांप्रि गोल्ड सुवर्ण पदक जिंकण्यासाठी त्यांनी थायलंडच्या रत्चानोक इथनॅनने इचा पराभव केला. १७जून २०१२ नेहवालने चीनच्या झुरुई यांना 13-21, 22-20, 21-19 ने हरवून इंडोनेशिया ओपन सुपर सीरीस जिंकले. २१ऑक्टोबर २०१२रोजी उपांत्य फेरीत वांग यिहानला पराभूत झाल्यानंतर तिने डेन्मार्क ओपन सुपर सिरीज प्रीमियर जिंकली. अंतिम फेरीत नेहवालने जर्मनीच्या ज्युलियन शेंकला दोन सरळ सेटमध्ये पराभूत केले.

कारकिर्दीतील नोंदी

स्पर्धा	वर्ष	निकाल
झेकोस्लोव्हाकिया कनिष्ठगट खुली स्पर्धा	2003	विजेती	gi na	२००४ राष्ट्रकुल युवा क्रिडास्पर्धा	2004	२ रजत
एशियन सॅटेलाईट बॅडमिंटन टूर्नामेंट	2005	विजेती
align="center"|Runner Up
२००६ राष्ट्रकुल स्पर्धा	2006	३ कांस्य
फीलिपीन्स ओपन (बॅडमिंटन)	2006	विजेती
एशियन सॅटेलाईट बॅडमिंटन टूर्नामेंट	2006	विजेती
भारतीय राष्ट्रीय बॅडमिंटन विजेतेपद	2007	विजेती
भारताची राष्ट्रीय क्रिडास्पर्धा	2007	१ सुवर्ण
योनेक्स चायनीज तैपेई ओपन	2008	विजेती
चायना मास्टर्स सुपर सिरीज	2008	उपांत्यपूर्वफेरी
भारतीय राष्ट्रीय बॅडमिंटन विजेतेपद	2008	विजेती
२००८ राष्ट्रकुल युवा क्रिडास्पर्धा	२००८	१ सुवर्ण
जागतिक कनिष्ठगट बॅडमिंटन विजेतेपद	२००८	विजेती
बीडब्ल्यूएफ सुपरसिरीज मास्टर्स फायनल्स	२००८	उपांत्यपूर्वफेरी
इंडोनेशिया ओपन	२००९	विजेती
२००९बीडब्ल्यूएफ जागतिक विजेतेपद	2009	उपांत्यपूर्व फेरी
२००९ सुपर सिरीज फायनल्स	२००९	उपांत्यपूर्व फेरी
जेपी करंडक सईद मोदी मेमोरियल इंटरनॅशनल इंडिया ग्रांप्री	२००९	विजेती
ऑल इंग्लंड सुपर सिरीज	२०१२	उपांत्यपूर्वफेरी
बॅडमिंटन आशियाई विजेतेपद	२०१०	कांस्य पदक
इंडियन ओपन ग्रां प्री	२०१०	विजेती
२०१० सिंगापूर सुपर सिरीज	2010	विजेती
इंडोनेशिया ओपन	२०१०	विजेती
स्वीस ओपन	२०१२	विजेती
थायलंड ओपन ग्रांप्री	२०१२	विजेती
लंडन ऑलिंपिक २०१२	२०१२	३ कांस्य
डेन्मार्क ओपन	२०१२	विजेती
फ्रेंच ओपन	२०१२	उपविजेती

लंडन ऑलिंपिक २०१२

Stage	Opponent	Result	Games	Points
Group Stage	स्वित्झर्लंड Jaquet (SUI)	Won	२ – ०	२१ –९ , २१ –४
Group Stage	बेल्जियम L Tan (BEL)	Won	२ –०	२१ -४ , २१ -१४
Pre-Quarter-finals	नेदरलँड्स Yao Jie (NED)	Won	२ –०	२१ -१४ , २१ -१६
Quarter-finals	डेन्मार्क Tine Baun (DEN)	Won	२ –०	२१ -१५ , २२ -२०
Semi-finals	चीन Wang Yihan (CHN)	Lost	० –२	२१ -१३ , २१ -१३
Bronze Medal Match	चीन Wang Xin (CHN)	Won

पुरस्कार

सायना नेहवाल यांना भारत सरकारकडून 4 पुरस्कार मिळाले आहेत. 2009 मध्ये त्यांनी बॅडमिंटनसाठी अर्जुन पुरस्कार जिंकला. एक वर्षानंतर 2010 मध्ये त्यांनी पद्मश्री आणि राजीव गांधी खेल रत्न जिंकले, जे भारतातील सर्वात मोठे क्रीडा सन्मान आहे. खेळात उल्लेखनीय कामगिरीसाठी तिला 2016 मध्ये पद्मभूषण पुरस्काराने गौरविण्यात आले.