ऑलिंपिक
ऑलिंपिक हा क्रीडा प्रकारांचे आयोजन असलेला जागतिक स्पर्धात्मक उपक्रम आहे.[१]या संकल्पनेचा उगम ग्रीस या देशात झाला आहे.
या लेखातील मजकूर मराठी विकिपीडियाच्या विश्वकोशीय लेखनशैलीस अनुसरून नाही. आपण हा लेख तपासून याच्या पुनर्लेखनास मदत करू शकता.
नवीन सदस्यांना मार्गदर्शन हा साचा अशुद्धलेखन, अविश्वकोशीय मजकूर अथवा मजकुरात अविश्वकोशीय लेखनशैली व विना-संदर्भ लेखन आढळल्यास वापरला जातो. |
इतिहास
संपादनग्रीस या देशात क्रीडा प्रकारांना विशेष महत्व दिले जाते.इसवी सन पूर्व आठव्या शतकात ग्रीसमध्ये या खेळांची सुरुवात झाली असा याचा इतिहास आहे. दर चार वर्षांनी तेथे होणाऱ्या स्पर्धेत विविध खेळाडू सहभाग घेत असत.[२] खेळांचा इतिहास (ग्रीसमधील) ३००० वर्षांचा आहे. आंतरराष्ट्रीय ऑलिंपिक खेळांची सुरुवात प्रथम १८९६ मधे अथेन्स येथे झाली.ग्रीस, जर्मनी, फ़्रान्स, इंग्लंड ,भारत सह १४ देशांचे खेळाडू या स्पर्धेत सामिल झाले होते. ६ एप्रिल १८९६ रोजी अमेरिकन खेळाडू जेम्स कोन्नोली याने पहिले ऑलिंपिक पदक जिंकले.
आधुनिक ऑलिंपिक खेळ (ऑलिंपिक्स; फ्रेंच: Jeux olympiques) जगातील आंतरराष्ट्रीय क्रीडा इव्हेंट्समध्ये अग्रगण्य आहेत. यामध्ये उन्हाळी आणि हिवाळी क्रीडा स्पर्धांचा समावेश आहे ज्यात जगभरातून हजारो अ‍थलिट विविध स्पर्धांमध्ये भाग घेतात. ऑलिंपिक खेळांना जगातील सर्वांत प्रमुख क्रीडा स्पर्धा मानले जाते, ज्यामध्ये 200 हून अधिक संघ, संप्रभु राज्ये आणि क्षेत्रांचे प्रतिनिधित्व करणारे, सहभागी होतात. सामान्यतः, खेळ त्या वर्षात होणाऱ्या कोणत्याही जागतिक चॅम्पियनशिप्ससाठी स्थानिकरित्या पर्यायी मानले जातात (तथापि, प्रत्येक वर्ग सामान्यत: आपल्या स्वतःच्या रेकॉर्ड्स ठेवतो). ऑलिंपिक प्रत्येक चार वर्षांनी आयोजित केले जातात. 1994 पासून, ते चार वर्षांच्या ऑलिंपियाड दरम्यान प्रत्येक दोन वर्षांनी उन्हाळी आणि हिवाळी ऑलिंपिकमध्ये बदलत आहेत.
त्यांचे निर्माण प्राचीन ऑलिंपिक खेळांपासून प्रेरित होते, जे ग्रीसच्या ओलिम्पियामध्ये 8 व्या शतक BC पासून 4 व्या शतक AD पर्यंत आयोजित केले जात होते. बॅरॉन पिअर डे क्यूबर्टिनने 1894 मध्ये आंतरराष्ट्रीय ऑलिंपिक समिती (IOC) स्थापना केली, ज्यामुळे 1896 मध्ये एथन्समध्ये पहिल्या आधुनिक खेळांचे आयोजन झाले. IOC हा ऑलिंपिक चळवळीचा शासक संस्थान आहे, ज्यात ऑलिंपिक खेळांमध्ये सहभागी सर्व घटक आणि व्यक्तींचा समावेश आहे. ऑलिंपिक चार्टर त्यांच्या संरचना आणि अधिकारांची व्याख्या करते.[३]
"प्राचीन ऑलिंपिक खेळ" (प्राचीन ग्रीक: τὰ Ὀλύμπια, ta Olympia) हे प्रत्येक चार वर्षांनी ग्रीसच्या ओलंपियामध्ये झ्यूसच्या तीर्थक्षेत्रात आयोजित धार्मिक आणि शारीरिक महोत्सव होते. या महोत्सवाची तारीख एका जटिल सूत्रानुसार निश्चित केली जात असे, ज्याद्वारे महोत्सवाचा मध्य दुसऱ्या पूर्ण चंद्राच्या वेळी येत असे, जो सहसा ऑगस्टच्या शेवटी किंवा सप्टेंबरच्या सुरुवातीला असे. "हा वार्षिक कापणीच्या नंतर येत असे, परंतु ऑलिव्हचे तोडण्यापूर्वी." एलिसमधील हेराल्ड तारखा घोषित करण्यासाठी पाठवले जात असे. पहिल्यांदा स्पर्धा फक्त "स्वातंत्र्यप्राप्त ग्रीक पालकांच्या वैध पुत्रांमध्ये" होत असे. तथापि, मॅसेडोनिया आणि नंतर रोमने ग्रीसचे विजय केले, तेव्हा दहा ऑलिंपिक न्यायाधीशांनी पूर्वीच्या मानकात ढिलाई केली आणि जो कुण ग्रीक बोलत असे, त्याला सहभागी होण्याची परवानगी दिली. दहात हजारों ग्रीक या महोत्सवात सहभागी होण्यासाठी कठीण प्रवास करीत असत. काही स्रोतांचा म्हणा येतो की 40,000 स्त्रियांना यामध्ये उपस्थित राहिले. या खेळांमध्ये मुख्यतः शारीरिक स्पर्धा होती, पण कुस्ती आणि पंक्रेशन, घोडेस्वार आणि रथ दौड यांसारखे युद्धाच्या खेळांचा समावेश होता. महोत्सवाच्या दरम्यान, सहभागी शहर-राज्यांमधील सर्व संघर्ष थांबले असल्याचे सर्वत्र लिहिलेलं आहे. या युद्धाची स्थगना "ऑलिंपिक शांती" किंवा समतात म्हणून ओळखली जात असे. हा विचार एक आधुनिक मिथ आहे कारण ग्रीकांनी त्यांच्या युद्धांना कधी थांबवले नाही. परंतु, या समत्त्वामुळे धर्मपरायण तीर्थयात्री जे ओलंपियाकडे जात होते, त्यांना युद्धरत प्रदेशातून सुरक्षितपणे जाण्याची परवानगी होती कारण त्यांचे संरक्षण झ्यूसने केले. फिनले आणि प्लेकेट देखील पहा.
ओलंपिकांचा उगम रहस्यमय आणि किंवदंतीमय आहे; एक अत्यंत लोकप्रिय पौराणिक कथा हरक्युलिस आणि त्याचे वडील झिउस यांना खेळांच्या निर्माते म्हणून ओळखते. या किंवदंतीनुसार, हरक्युलिसने पहिल्यांदा या खेळांना "ओलंपिक" असे नाव दिले आणि प्रत्येक चार वर्षांनी त्यांचे आयोजन करण्याची पद्धत सुरू केली. किंवदंती पुढे सांगते की हरक्युलिसने त्याच्या बाराच्या श्रमांचा समारंभ पूर्ण केल्यानंतर झिउसच्या मानासाठी ओलंपिक स्टेडियम निर्माण केले. त्याच्या पूर्ण झाल्यानंतर, त्याने 200 पावले सरळ चालत जात "स्टेडियन" (प्राचीन ग्रीक: στάδιον, लॅटिन: stadium, "चरण") या अंतराचे नाव ठेवले, जे नंतर म्हणजे अंतराची एक युनिट बनले. प्राचीन ओलंपिकसाठी सर्वाधिक मान्यताप्राप्त सुरुवातीची तारीख 776 BC आहे; हे ओलंपियामध्ये आढळलेल्या शिलालेखांवर आधारित आहे, ज्यात 776 BC पासून प्रत्येक चार वर्षांनी आयोजित केलेल्या पायी रेसच्या विजेत्यांची यादी आहे. पहिल्या तेरा ओलंपिकमध्ये, स्टेडियन पायी शर्यत ही एकटीच स्पर्धा होती, आणि त्या धावणाऱ्याच्या विजयाची इतकी महत्त्व होती की पुढील ओलंपियाद त्याच्या नावावर ठेवली जात असे, जसे की "अर्जंटच्या लाडासने स्टेडियन जिंकताना अठराव्या ओलंपियादाचा तिसरा वर्ष." प्राचीन खेळ वेळेनुसार बदलत गेले, परंतु त्यात धावण्याच्या घटनांसह, पेन्टाथलॉन (जंपिंग इव्हेंट, चकमक आणि भाला फेक, पायी रेस आणि कुस्ती यांचा समावेश), बॉक्सिंग, कुस्ती, पंकरेशन आणि अश्वशाळा यांचा समावेश झाला. परंपरा सांगते की, एलीस शहरातील एक शिजाड्या कुक, कोरोबाउस, पहिला ओलंपिक चॅम्पियन होता, ज्यामुळे दर्शविते की ही स्पर्धा केवळ आभिजात वर्गापुरती मर्यादित नव्हती.[१]
आधुनिक खेळ
संपादनपूर्वपार्श्वभूमी
पियरे डी काउबर्टिन, आंतरराष्ट्रीय ओलंपिक समितीचा सह-संस्थापक आणि तिचा दुसरा अध्यक्ष
आधुनिक युगात "ओलंपिक" हा शब्द अ‍ॅथलेटिक इव्हेंट्सच्या वर्णनासाठी 17व्या शतकापासून वापरला जात आहे. या प्रकारचा पहिला कार्यक्रम चॉटस्वोल्ड गेम्स किंवा "चॉटस्वोल्ड ओलंपिक गेम्स" होता, जो चिप्पिंग कॅम्प्डन, इंग्लंडजवळ प्रत्येक वर्षी आयोजित केला जातो, ज्या कार्यक्रमात विविध खेळांचा समावेश होता. हा कार्यक्रम 1612 ते 1642 दरम्यान वकिल रॉबर्ट डोव्हरने पहिले आयोजन केले, आणि नंतरच्या काही उत्सवांनी आजच्या काळापर्यंत चालू ठेवले. ब्रीटिश ओलंपिक असोसिएशनने लंडनमध्ये 2012 च्या ओलंपिक खेळांसाठीच्या आपल्या याज्ञेमध्ये या गेम्सचा उल्लेख "ब्रिटनच्या ओलंपिक सुरुवातीच्या पहिल्या हलचालींमध्ये" केला.
ल'Olympiade de la République, एक राष्ट्रीय ओलंपिक महोत्सव जो 1796 ते 1798 दरम्यान क्रांतिकारी फ्रान्समध्ये दरवर्षी आयोजित केला जात होता, त्याने प्राचीन ओलंपिक खेळांची अनुकरण करण्याचा प्रयत्न केला. या स्पर्धेत प्राचीन ग्रीक ओलंपिकमधील अनेक शिस्तांचा समावेश होता. 1796 च्या खेळांनी क्रीडेत मेट्रिक सिस्टमची ओळख देखील सुरू केली.[28]
1834 चा हँडबिल, वाचनास सुलभ अशा स्वरूपात तयार केलेला, "हो-लिंपिक गेम्स" चा प्रचार करणारा, ओसवेस्ट्राय, श्रोपशायर, इंग्लंडमध्ये आहे.
1834 आणि 1836 मध्ये, ओलंपिक खेळ रॅम्लोसा, स्वीडनमध्ये आणि 1843 मध्ये स्टॉकहोममध्ये आयोजित केले गेले, ज्याचे आयोजन गुस्ताफ जोहान शार्टॉ आणि इतरांनी केले. या खेळांना 25,000 पर्यंत प्रेक्षकांनी उपस्थित राहत पाहिले.
1850 मध्ये, विल्यम पेनी ब्रुक्सने श्रोपशायर, इंग्लंडमधील मच वेलनॉक येथे एक ओलंपियन वर्ग सुरू केला. 1859 मध्ये, ब्रुक्सने याचे नाव वेलनॉक ओलंपियन गेम्स असे बदलले. हा वार्षिक क्रीडा महोत्सव आजपर्यंत चालू आहे.वेलनॉक ओलंपियन सोसायटीची स्थापना ब्रुक्सने 15 नोव्हेंबर 1860 रोजी केली.
१८६२ ते १८६७ दरम्यान, लिव्हरपूलने वार्षिक ग्रँड ओलंपिक महोत्सव आयोजित केला. जॉन हुल्ली आणि चार्ल्स पियरे मेल्ली यांनी तयार केलेले, हे खेळ पूर्णपणे शौकिया स्वरूपाचे आणि आंतरराष्ट्रीय दृष्टिकोनाचे होते, परंतु फक्त 'जेन्टलमेन शौकिय' स्पर्धकच सामील होऊ शकत होते. १८९६ मध्ये अथेन्समध्ये झालेल्या पहिल्या आधुनिक ऑलंपियाडचा कार्यक्रम लिव्हरपूल ऑलंपिक्सच्या कार्यक्रमासारखाच होता. १८६५ मध्ये हुल्ली, ब्रूक्‍स आणि ई.जी. रेवेनस्टाइन यांनी लिव्हरपूलमध्ये नॅशनल ओलंपियन असोसिएशनची स्थापना केली, जी ब्रिटिश ओलंपिक असोसिएशनची पूर्वपीठिका आहे. याच्या स्थापनेच्या लेखांनी आंतरराष्ट्रीय ओलंपिक चार्टरसाठी रूपरेषा प्रदान केली. १८६६ मध्ये, लंडनच्या क्रिस्टल पॅलेस येथे ग्रेट ब्रिटनमध्ये एक राष्ट्रीय ऑलंपिक स्पर्धा आयोजित करण्यात आली.[२]
पुनरुत्थान[संपादन]
संपादनआंतरराष्ट्रीय ऑलंपिक समितीचे सहसंस्थापक इव्हॅंगलोस झप्पास
ऑलंपिक खेळ पुन्हा सुरू करण्याबाबतचा ग्रीकांचा रस १८२१ मध्ये ओटोमन साम्राज्यापासूनच्या ग्रीक स्वतंत्रतेच्या युद्धा पासून सुरू झाला. हे पहिले प्रस्तावित केले होते कवी आणि वृत्तपत्र संपादक पानाजियोटीस सुत्सोस याने १८३३ मध्ये प्रकाशित झालेल्या "Dialog of the Dead" या कवितेत. इव्हॅंगलोस झप्पास, एक श्रीमंत ग्रीक-रोमानी दानशूर, १८५६ मध्ये ग्रीसच्या राजा ओटोकडे एक पत्र लिहिले, ज्यात त्यांनी ऑलंपिक खेळांचा कायमचा पुनरुत्थान करण्यासाठी आर्थिक सहाय्याची ऑफर दिली. झप्पासने १८५९ मध्ये अथेन्सच्या एक शहर चौकात होणारे पहिले ऑलंपिक खेळ प्रायोजित केले. ग्रीस आणि ओटोमन साम्राज्यातून खेळाडूंनी भाग घेतला. झप्पासने प्राचीन पन्नाथेनिक स्टेडियमचे पुनरुत्थान करण्यासाठी आर्थिक सहाय्य केले, जेणेकरून ते भविष्यातील सर्व ऑलंपिक खेळांचे आयोजन करू शकेल.
या स्टेडियमने १८७० आणि १८७५ मध्ये ऑलंपिक खेळांचे आयोजन केले. १८७० मध्ये त्या खेळांना तीस हजार प्रेक्षक उपस्थित होते, जरी १८७५ च्या खेळांसाठी कोणतेही अधिकृत उपस्थिती रेकॉर्ड उपलब्ध नाही. १८९० मध्ये, वेनलॉक ओलंपियन सोसायटीच्या ओलंपियन खेळांना उपस्थित राहिल्यानंतर, बारोन पिअरे डि क्यूबर्टिन, जो क्रीडा मार्फत आंतरराष्ट्रीय शांती आणि मैत्रीला प्रोत्साहित करण्याचा प्रयत्न करत होता,आंतरराष्ट्रीय ऑलंपिक समिती (IOC) स्थापन करण्याची प्रेरणा घेतली. क्यूबर्टिनने ब्रुक्स आणि झप्पास यांच्या कल्पनांवर आणि कामावर बेतून आंतरराष्ट्रीय स्तरावर फिरणारे ऑलंपिक खेळ स्थापन करण्याचा उद्धेश ठेवला, जे दर चार वर्षांनी होईल.[36] त्याने या कल्पनांची मांडणी नव्याने स्थापन केलेल्या आंतरराष्ट्रीय ऑलंपिक समितीच्या पहिल्या ऑलंपिक कॉंग्रेसमध्ये केली. ही बैठक १८९४ च्या १६ ते २३ जूनदरम्यान पॅरिस विद्यापीठात आयोजित केली गेली. कॉंग्रेसच्या शेवटच्या दिवशी, IOC च्या देखरेखीखालील पहिले ऑलंपिक खेळ १८९६ मध्ये अथेन्समध्ये होणार असल्याचे ठरविण्यात आले. IOC ने ग्रीक लेखक डेमेट्रिअस विकेलास यांना त्याचा पहिला अध्यक्ष म्हणून निवडले.–105
1896 उन्हाळी ऑलिम्पिक
संपादनआथन्समधील पानाथेनायको स्टेडियममध्ये 1896 च्या उन्हाळी ऑलिम्पिकचा उद्घाटन समारंभ आयओसीच्या देखरेखीत झालेल्या पहिल्या खेळांचे आयोजन 1896 मध्ये आथन्समधील पानाथेनायको स्टेडियममध्ये करण्यात आले. या खेळांना 14 देश आणि 241 खेळाडू सहभागी झाले होते, जे 43 स्पर्धांमध्ये सहभागी झाले.[38] झप्पास आणि त्याचा चुलत भाऊ कॉन्स्टंटिनोस झप्पास यांनी भविष्याच्या ऑलिम्पिक स्पर्धांच्या निधीसाठी ग्रीक सरकाराला एक ट्रस्ट ठेवलं होतं. या ट्रस्टचा वापर 1896 च्या खेळांचे वित्तपुरवठा करण्यासाठी करण्यात आला.जॉर्ज अवेरॉफने खेळांच्या तयारीसाठी स्टेडियमच्या पुनरुत्पादनासाठी उदारतेने योगदान दिलं. ग्रीक सरकाराने देखील निधी प्रदान केला, जो तिकिटांच्या विक्रीतून आणि पहिल्या ऑलिम्पिक स्मरणिका डाक तिकिटांच्या सेटच्या विक्रीतून पुनर्प्राप्त केला जाईल असे अपेक्षित होते.
ग्रीक अधिकाऱ्यांचे आणि जनतेचे ऑलिम्पिक खेळांचे आयोजन करण्याबाबत उत्साह होता.[41] हा अनुभव अनेक खेळाडूंनीही शेअर केला, ज्यांनी आणखी आथन्सला शाश्वत ऑलिम्पिक मेज़बान शहर म्हणून घोषित करण्याची मागणी केली. आयओसीने पुढील खेळांसाठी जगभरातील विविध मेज़बान शहरांमध्ये हलविण्याचा विचार केला होता. दुसरे ऑलिम्पिक पॅरिसमध्ये झाले.[३]
बदल व अनुकूलन[संपादित करा]
संपादनमुख्य लेख: उन्हाळी ऑलंपिक खेळ
सेंट लूइसमधील वॉशिंगटन युनिव्हर्सिटीमधील फ्रँसिस फील्ड 1904 च्या उन्हाळी ऑलंपिक दरम्यान
1896 च्या खेळांच्या यशानंतर, ऑलंपिक एक स्थिरतेच्या काळात प्रवेश केला ज्यामुळे त्याच्या अस्तित्वाला धोका निर्माण झाला. 1900 मध्ये पॅरिस एक्सपोजिशनमध्ये आणि 1904 मध्ये सेंट लूइसमधील लुइसियाना खरेदी प्रदर्शनीत झालेल्या ऑलंपिक खेळांनी कमी सहभाग किंवा नोटीस मिळवली. 1904 च्या ऑलंपिकमध्ये 650 खेळाडूंमध्ये 580 अमेरिकन होते; मॅरेथॉनचा विजेता नंतर त्या शर्यात कारमध्ये बसलेला एक छायाचित्र सापडल्यामुळे अयोग्य ठरविण्यात आला. 1906 च्या इंटरकॅलेटेड गेम्ससह खेळांना पुनरुत्थान झाले (त्यांना असे म्हटले जाते कारण ते तिसऱ्या ऑलिंपियाडमधील दुसरे ऑलंपिक होते), जे अथेन्समध्ये आयोजित केले गेले. या खेळांनी व्यापक आंतरराष्ट्रीय सहभागींचा समावेश केला आणि प्रचंड सार्वजनिक उत्सुकता निर्माण केली, ज्यामुळे ऑलंपिकांच्या लोकप्रियतेसह त्याचा आकार वाढण्यास प्रारंभ झाला. 1906 च्या खेळांना त्या वेळी आयओसीने अधिकृत मान्यता दिली होती (तथापि आता नाही), आणि त्यानंतर कोणतीही इंटरकॅलेटेड गेम्स आयोजित केली गेली नाहीत.[४]
हिवाळी क्रीडा[संपादित करा] मुख्य लेख: हिवाळी ऑलंपिक खेळ
संपादनस्ट. मोरित्झमधील 1928 च्या हिवाळी ऑलंपिक दरम्यान एक आइस हॉकी सामना हिवाळी ऑलंपिक खेळांची निर्मिती बर्फ आणि बर्फाच्या खेळांना समाविष्ट करण्यासाठी करण्यात आली होती, जे उष्णकटिबंधीय खेळांदरम्यान आयोजित करणे लॉजिस्टिक दृष्ट्या अशक्य होते. शालेय गती (1908 आणि 1920 मध्ये) आणि आइस हॉकी (1920 मध्ये) हे उष्णकटिबंधीय ऑलंपिक स्पर्धामध्ये समाविष्ट केले गेले होते. आयओसीने या खेळांच्या यादीत इतर हिवाळी क्रियाकलाप समाविष्ट करण्याची इच्छा व्यक्त केली. 1921 च्या ऑलंपिक काँग्रेसमध्ये लोसाने, हिवाळी ऑलंपिक खेळांचे आयोजन करण्याचा निर्णय घेण्यात आला. 1924 मध्ये फ्रान्सच्या शॅमोनिक्समध्ये एक हिवाळी क्रीडा आठवडा आयोजित करण्यात आला (तो प्रत्यक्षात 11 दिवसांचा होता), जो तीन महिन्यांनंतर पार झालेल्या पॅरिस गेम्सशी संबंधित होता; हा कार्यक्रम पहिला हिवाळी ऑलंपिक खेळ बनला. जरी, एकाच वर्षात हिवाळी आणि उष्णकटिबंधीय खेळांचे आयोजन एकाच देशाने करावे असे उद्दिष्ट असले तरी, या कल्पनेला लवकरच सोडण्यात आले. आयओसीने हिवाळी खेळ प्रत्येक चार वर्षांनी त्यांच्या समर समकक्षाच्या वर्षात साजरे करण्याचे आदेश दिले. हा परंपरा 1992 च्या गेम्सपर्यंत अल्बर्टव्हिल, फ्रान्समध्ये टिकविल्या गेलेल्या; त्या नंतर, 1994 च्या गेम्सपासून, हिवाळी ऑलंपिक खेळ प्रत्येक चार वर्षांनी, प्रत्येक उष्णकटिबंधीय ऑलंपिक नंतर दोन वर्षांनी आयोजित करण्यात आले.[५]
पॅरालिम्पिक्स[संपादन]
संपादनमुख्य लेख: पॅरालिम्पिक गेम्स
१९६४ summers पॅरालिम्पिक टोकिओमध्ये
१९४८ मध्ये, सर लुडविग गुट्टमन, दुसऱ्या जागतिक युद्धानंतर सैनिकांच्या पुनर्वसनास प्रोत्साहन देण्यासाठी निर्धारित करून, १९४८ च्या लंडन ऑलंपिक्ससह एकाधिक हॉस्पिटलमध्ये एक बहु-क्रीडा कार्यक्रम आयोजित केला. प्रारंभात स्टोक मॅंडव्हिल गेम्स म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या गुट्टमनच्या कार्यक्रमाने वार्षिक क्रीडा महोत्सवात रूपांतरित केले. पुढील १२ वर्षांत, गुट्टमन आणि इतरांनी क्रीडांना उपचाराच्या मार्गासाठी वापरण्याच्या संशोधकांना अनवरतपणे पुढे नेले.
१९६० मध्ये, गुट्टमनने रोममध्ये ४०० अथेलेट्स आणले जे "पॅरॅलल ऑलंपिक्स"मध्ये स्पर्धा करण्यासाठी होते, जे समर ऑलंपिक्ससह समांतरपणे चालले आणि पहिल्या पॅरालिम्पिक्स म्हणून ओळखले जाते. तब्बल तेव्हापासून, पॅरालिम्पिक्स प्रत्येक ऑलंपिक वर्षी आयोजित केल्या गेल्या आहेत आणि १९८८ च्या सोल समर गेम्सपासून, ऑलंपिक्सचे यजमान शहर पॅरालिम्पिक्सचेही यजमान झाले आहे. आंतरराष्ट्रीय ऑलंपिक समिती (IOC) आणि आंतरराष्ट्रीय पॅरालिम्पिक समिती (IPC) यांच्यात २००१ मध्ये एक करार झाला ज्याने हे सुनिश्चित केले की यजमान शहरांना ऑलंपिक आणि पॅरालिम्पिक खेळांचे व्यवस्थापन करण्याचा करार दिला जाईल. हा करार २००८ च्या बीजिंग समर गेम्स आणि २०१० च्या वॅन्कूवर विंटर गेम्समध्ये लागू झाला.
२०१२ च्या गेम्सच्या दोन वर्षे अगोदर, LOCOG चे अध्यक्ष लॉर्ड को यांनी लंडनमधील पॅरालिम्पिक्स आणि ऑलंपिक्सबद्दल खालील विधान केले:
"आपण अपंगत्वाविषयी जनतेची मानसिकता बदलण्यास, पॅरालिम्पिक क्रीडांसाठी उत्कृष्टतेचा उत्सव साजरा करण्यास आणि सुरुवातीपासूनच हे स्थापित करण्यास इच्छुक आहोत की या दोन गेम्स एकत्रित एक संपूर्ण आहेत."
युवक खेळ (Youth Olympic)
संपादनयुवा ओलंपिक खेळ २०१० मध्ये, ओलंपिक खेळांमध्ये युवक खेळांचा समावेश करण्यात आला, जे १४ ते १८ वर्षे वयाच्या खेळाडूंना स्पर्धा करण्याची संधी देतात. युवा ओलंपिक खेळांचा विचार आयओसीचे अध्यक्ष जॅक्स रॉgge यांनी २००१ मध्ये केला आणि तो आयओसीच्या ११९ व्या अधिवेशनात मंजूर झाला.[५३][५४] पहिल्या उन्हाळी युवा खेळांचे आयोजन सिंगापूरमध्ये १४ ते २६ ऑगस्ट २०१० दरम्यान झाले, तर पहिल्या हिवाळी खेळांचे आयोजन दोन वर्षांनी ऑस्ट्रियातील इन्सब्रुकमध्ये झाले. हे खेळ वरिष्ठ खेळांपेक्षा कमी काळाचे असतील; उन्हाळी आवृत्ती बारा दिवस तर हिवाळी आवृत्ती नऊ दिवस चालेल.आयओसी ३,५०० खेळाडू आणि ८७५ अधिकारी उन्हाळी युवा खेळात सहभागी होण्याची परवानगी देते, तर हिवाळी युवा खेळात ९७० खेळाडू आणि ५८० अधिकारी सहभागी होऊ शकतात. स्पर्धा होणाऱ्या खेळांचे श्रेणी वरिष्ठ खेळांसोबत जुळतील, तथापि त्या खेळांमध्ये मिश्र एनओसी आणि मिश्र लिंगाच्या संघांचा समावेश असेल व विशेषतः कमीत कमी शिस्ती आणि इव्हेंट्स असतील.[५९][६]
21व्या शतकातील खेळ
संपादन2020 च्या उन्हाळी ऑलिंपिक आणि 2022 च्या हिवाळी ऑलिंपिकमध्ये एकत्रितपणे 14,000 हून अधिक खेळाडूंनी 40 भिन्न खेळ आणि 448 स्पर्धांमध्ये भाग घेतला.1896 मध्ये 14 राष्ट्रांचे प्रतिनिधित्व करणारे 241 सहभागी असलेले उन्हाळी ऑलिंपिक 2020 मध्ये 206 राष्ट्रांचे प्रतिनिधित्व करणाऱ्या 11,300 हून अधिक स्पर्धकांपर्यंत वाढले आहेत. हिवाळी ऑलिंपिकचे प्रमाण आणि प्रमाण कमी आहेत; उदाहरणार्थ, बीजिंगने 2022 मध्ये 91 राष्ट्रांतील 2,971 खेळाडूंना आयोजित केले. बहुतेक खेळाडू आणि अधिकाऱ्यांना खेळांच्या कालावधीसाठी ऑलिंपिक गावात राहण्याची व्यवस्था करण्यात आलेली आहे. या निवास केंद्राचे उद्दिष्ट सर्व ऑलिंपिक सहभागींसाठी एक स्वयंपूर्ण घर तयार करणे आहे, आणि यामध्ये कॅफेटेरिया, आरोग्य क्लिनिक आणि धार्मिक अभिव्यक्तीसाठी स्थान आहेत.
आयओसीने व्यक्तीगत राष्ट्रांचे प्रतिनिधित्व करण्यासाठी राष्ट्रीय ऑलिंपिक समित्यांच्या (NOCs) स्थापनेला मान्यता दिली आहे. या समित्यांना इतर आंतरराष्ट्रीय संस्थांनी मागणीनुसार कठोर político सार्वभौमत्वाच्या आवश्यकता पूर्ण कराव्या लागतात. परिणामी, उपनिवेश आणि स्वायत्त प्रदेशांना ऑलिंपिक खेळात भाग घेण्याची अनुमति आहे, जसे की प्यूर्टो रिको, बर्मूडा आणि हाँगकाँग यांसारख्या क्षेत्रांचा समावेश आहे, जी आपल्या देशाचा कायदेशीर भाग असतानाही स्वतंत्र राष्ट्र म्हणून स्पर्धा करतात. सध्याच्या ऑलिंपिक चार्टरच्या आवृत्तीत "आंतरराष्ट्रीय सामुदाय्याने मान्यता प्राप्त स्वतंत्र राज्य" म्हणून पात्र असलेल्या राष्ट्रांचे प्रतिनिधित्व करण्यासाठी नवीन NOCs ची स्थापना करण्याची परवानगी आहे.[65] म्हणूनच, आयओसीने 2010 मध्ये सेंट मार्टिन आणि क्युरासाओसाठी NOCs ची स्थापना करण्यास परवानगी दिली नाही, जेव्हा त्यांनी अरूबाशी समान संवैधानिक दर्जा प्राप्त केला, जरी आयओसीने 1986 मध्ये अरूबाच्या ऑलिंपिक समितीला मान्यता दिली होती.[66][67] 2012 नंतर, पूर्व नेदरलँड अँटीलीजचे खेळाडू नेदरलँड्स किंवा अरूबाचे प्रतिनिधित्व करण्याचा पर्याय ठेवतात.[68][७]
ध्वज
संपादन.svg)
या स्पर्धेचे वैशिष्ट्य सांगणारे पाच वर्तुळे एकमेकात गुंतलेले असे प्रतीक आहे. यामध्ये आशिया, आफ्रिका, अमेरिका, ऑस्ट्रेलिया आणि युरोप या देशांचा समावेश दाखविणारी ही पाच वर्तुळे आहेत.निळा, पिवळा, काळा, हिरवा आणि लाल रंगांची ही वर्तुळे विविध देशांचे प्रतिनिधित्व करतात असे मानले जाते.[४]
आफ्रिकापिक खेळांचे यजमान देश==
संदर्भ
संपादन- ^ "ऑलिंपिक क्रीडासामने". मराठी विश्वकोश प्रथमावृत्ती. 2019-07-04. 2024-08-04 रोजी पाहिले.[permanent dead link]
- ^ "Paris Olympic 2024: ऑलिंपिक किती वर्षांनी होतं? आधुनिक ऑलिंपिकला सुरुवात कधी झाली?". BBC News मराठी. 2024-07-23. 2024-08-04 रोजी पाहिले.
- ^ "Olympic Games". Wikipedia (इंग्रजी भाषेत). 2025-04-21.
- ^ "ऑलिम्पिकच्या लोगोमध्ये पाच वर्तुळ का असतात? काय आहे याचा अर्थ; जाणून घ्या". Loksatta. 2024-07-23. 2024-08-04 रोजी पाहिले.
- ^ "ऑलिंपिक खेळ" (registration required). 2009-04-02 रोजी पाहिले.
बाह्य दुवे
संपादन- ऑलिंपिक अधिकृत संकेतस्थळ [८]