शांता आपटे
शांता आपटे (१९१६, दुधनी, सोलापूर जिल्हा - २४ फेब्रुवारी १९६४, अंधेरी, मुंबई) या प्रभात फिल्म कंपनीच्या एक गायक नटी होत्या ज्यांनी मराठी आणि हिंदी चित्रपटात काम केले.[१] प्रभात फिल्म्स सोबत अमर ज्योती (१९३६) आणि कुंकू (१९३७; हिंदीमध्ये दुनिया ना माने) यांसारख्या चित्रपटांमधील तिच्या भूमिकांसाठी प्रसिद्ध, ती १९३२ ते १९५८ पर्यंत भारतीय चित्रपटसृष्टीत सक्रिय होती. आपटे यांचा मराठी चित्रपटसृष्टीवरचा प्रभाव बंगाली चित्रपटातील कानन देवीच्या "समांतर" मानला आहे.[२] कानन देवींसोबत, आपटे यांना पार्श्वगायन युगापूर्वीचे "उत्कृष्ट गायक नट" म्हणून उद्धृत केले जाते.[३] आपटे यांनी श्यामसुंदर (१९३२) या मराठी चित्रपटात तरुण राधाची भूमिका साकारून चित्रपटांतून आपल्या कारकिर्दीला सुरुवात केली. तिने प्रभात फिल्म्समध्ये तिच्या पहिल्या हिंदी भाषेतील अमृत मंथन (१९३४) चित्रपटात अभिनय केला.[४]
भारतीय अभिनेत्री, गायिका  | |||
| माध्यमे अपभारण करा | |||
 विकिपीडिया | |||
| उच्चारणाचा श्राव्य | |||
|---|---|---|---|
| जन्म तारीख | इ.स. १९१६ | ||
| मृत्यू तारीख | फेब्रुवारी २४, इ.स. १९६४ अंधेरी | ||
| कार्य कालावधी (प्रारंभ) |
| ||
| नागरिकत्व |
| ||
| व्यवसाय | |||
| |||
 | |||
तिने तिच्या "उत्स्फूर्त हावभाव आणि डोळ्यांच्या हालचाली" सह चित्रपटांमधील गाण्याच्या सादरीकरणाच्या स्थिर शैलीत बदल घडवून आणला. एक "दुर्मिळ बुद्धिमत्ता असलेली स्त्री", तिने १९३९ मध्ये प्रभात स्टुडिओच्या गेटवर तिच्या करारातील एका कलमाबाबत मतभेद झाल्यानंतर उपोषण केले.[५] ती महाविद्यालयीन विद्यार्थ्यांच्या पिढीसाठी एक प्रेरणादायी आदर्श बनली. त्या मराठी भाषेतील चित्रपटसृष्टीतील सर्वात जास्त मानधन घेणाऱ्या महिला स्टार होत्या.[६] मराठीत तिचे आत्मचरित्र जाऊ मी सिनेमात लिहिणाऱ्या सुरुवातीच्या भारतीय चित्रपट अभिनेत्यांपैकी ती एक होती. अभिनेत्री नयना आपटे यांच्या त्या आई होत्या.
जीवन संपादन
१९१६ मध्ये दुधनी, येथे एका महाराष्ट्रीयन ब्राह्मण कुटुंबात जन्मलेल्या आपटे एका स्टेशन मास्टरची मुलगी होती.[७] तिच्या वडिलांचा गाण्याकडे कल असल्याने, तरुण आपटेने पूणे येथील स्थानिक गणेश उत्सवांमध्ये भजने सादर कली.[८] तिने पंढरपूरच्या महाराष्ट्र संगीत विद्यालयात संगीताचे शिक्षण घेतले.[९]
कारकीर्द संपादन
अभिनेते-दिग्दर्शक बाबूराव पेंढारकर यांनी वयाच्या नऊव्या वर्षी बालकलाकार म्हणून तिची ओळख चित्रपटांमध्ये घडवली. तिच्या पहिल्या चित्रपटात (श्यामसुंदर मध्ये) राधाच्या नवऱ्याच्या भूमिकेत काम करणारा तिचा मोठा भाऊ बाबूराव आपटे यांचे "मार्गदर्शन" तिच्या स्टारडममध्ये वाढ होण्यास मदत करणारे होते असे म्हटले आहे.[१०] एकाच थिएटरमध्ये "रौप्य महोत्सवी" (२५ आठवडे) साजरा करणारा हा चित्रपट पहिला मराठी चित्रपट असल्याचे सांगितले जाते.[११]
१९३६ मध्ये आपटे यांनी व्ही. शांताराम दिग्दर्शित अमर ज्योती चित्रपटामध्ये अभिनय केला. यात दुर्गा खोटे, वासंती आणि चंद्र मोहन सह-अभिनेते होते आणि प्रभात फिल्म बॅनरचा पार्श्वगायन असलेला हा पहिला चित्रपट होता.[१२]
१९३७ मध्ये, तिने व्ही. शांताराम यांच्या दुनिया ना माने / कुंकू या चित्रपटात अभिनय केला, जिथे तिने केशवराव दाते यांनी साकारलेल्या एका श्रीमंत वृद्ध विधुराशी लग्न केलेल्या निर्मला या तरुण मुलीची भूमिका केली होती.[१३] शांता यांनी चित्रपटात एक इंग्रजी गाणे गायले, जे हेन्री वर्ड्‌स्वर्थ लाँगफेलोच्या साल्म ऑफ लाइफ मधील होते. हा चित्रपट तिच्या कारकिर्दीतील सर्वात मोठा यश ठरला आणि अजूनही समीक्षकांनी त्याची प्रशंसा केली आहे.[४]
१९३८ मध्ये आपटे यांनी प्रभात फिल्म्सच्या व्ही. शांताराम दिग्दर्शित गोपाळ कृष्ण नावाच्या आणखी एका प्रसिद्ध चित्रपटात काम केले. १९४१ मध्ये, त्यांनी सावित्री या तमिळ चित्रपटात अभिनय केला, ज्यात एम.एस. सुब्बुलक्ष्मी यांनीही नारदांची भूमिका केली होती.[१४] आपटे यांनी १९४३ मध्ये दुहाई मध्ये नूरजहान सोबत अभिनय केला, हा एक सामाजिक चित्रपट होता ज्यामध्ये नूरजहानने सहाय्यक भूमिका केली होती.[१५] १९४६ मध्ये, आपटे यांनी सुभद्रा चित्रपटांमध्ये अभिनय केला, ज्याची निर्मिती आणि दिग्दर्शन मास्टर विनायक यांनी केले होते. वसंत देसाई यांच्या संगीत दिग्दर्शनाखाली "मैं खिली खिली फुलवारी" या गाण्यात आपटे आणि लता मंगेशकर यांनी एकत्र गायले होते.[१६][१७] भारतीय चित्रपटसृष्टीतील तीन "प्रतिष्ठित महिला गायिका" सोबत गायन आणि अभिनय करण्याचा दुर्मिळ प्रकार शांता आपटे यांना मिळाला: सावित्री (१९४१) मध्ये एम.एस. सुब्बुलक्ष्मी, दुहाई (१९४३) मध्ये नूरजहाँ आणि सुभद्रा (१९४६) मध्ये लता मंगेशकर यांच्यासोबत.[१८]
१९५० च्या दशकात आपटे यांचे कमी चित्रपट दिसले. तिने १९५० मध्ये राजा परांजपे यांच्या जरा जपून मध्ये, केशवराव दाते आणि लीला चिटणीस यांच्यासोबत, दत्ता धर्माधिकारी दिग्दर्शित कुंकवाचा धनी (१९५१), के. पी. भावे दिग्दर्शित ताई तेलीन (१९५३) यांसारख्या मराठी चित्रपटांमध्ये काम केले. तिचे शेवटचे दोन चित्रपट हिंदीत होते, निरूपा रॉय, मनहर देसाई आणि प्रेम आदिब अभिनीत आणि रमण बी. देसाई दिग्दर्शित चंडी पूजा आणि १९५८ मध्ये शेवटचा प्रदर्शित झालेला राम भक्त विभीषण चित्रपट.[४]
चित्रपट संपादन
- अपना घर (हिंदी)
- अमर ज्योती (हिंदी-मराठी)
- अमृतमंथन
- उत्तरा अभिमन्यू
- कादंबरी
- कुंकू (हिंदीत दुनियाना माने)
- गोपाळकृष्ण (हिंदी-मराठी)
- चंडीपूजा (हिंदी)
- जमीनदार (हिंदी)
- ताई तेलीण
- दुहाई (हिंदी)
- पनिहारी (हिंदी)
- भाग्यरेखा
- भाग्यलक्ष्मी
- मंदिर (हिंदी)
- मॊहॊब्बत (हिंदी)
- रजपूत रमणी (हिंदी)
- वहान (हिंदी)
- वाल्मीकी
- विधिविलास (हिंदी)
- शिलंगणाचे सोने
- श्यामसुंदर (हिंदी)
- सावन (हिंदी)
- सुभद्रा
शांता आपटे यांनी गायलेली गीते संपादन
- अहा भारत विराजे (चित्रगीत, कवी शांताराम आठवले; संगीत केशवराव भोळे, चित्रपट - कुंकू)
- एक होता राजा (चित्रगीत, कवी शांताराम आठवले; संगीत केशवराव भोळे, चित्रपट - कुंकू)
- घेई रे सोनुल्या घास (चित्रगीत, कवी शांताराम आठवले; संगीत मास्टर कृष्णराव, चित्रपट - गोपाळकृष्ण)
- झर झर धार झरे (चित्रगीत, कवी शांताराम आठवले; संगीत मास्टर कृष्णराव, चित्रपट - गोपाळकृष्ण)
- प्रभुराया रे हो संकट (चित्रगीत, कवी शांताराम आठवले; संगीत केशवराव भोळे, चित्रपट - कुंकू)
- भारती सृष्टीचे सौंदर्य खेळे (चित्रगीत, कवी शांताराम आठवले; संगीत केशवराव भोळे, चित्रपट - कुंकू). (सहगायिका वासंती)
- 'Psalm of Life' साम ऑफ लाईफ (कवी - Longfellow लाँगफेलो) (संगीतकार एक अँग्ली-इंडियन संगीततज्ज्ञ) (चित्रपट - कुंकू)
चरित्र संपादन
शांता आपटे यांचे 'एक होती बाय' नावाचे चरित्र सुरेन आपटे यांनी लिहिले आहे. या मूळ इंग्रजी चरित्राचा विनया खडपेकर यांनी मराठी अनुवाद केला आहे.
संदर्भ संपादन
- ^ Yves Thoraval (1 February 2000). The cinemas of India. Macmillan India. p. 27. ISBN 978-0-333-93410-4. 27 June 2015 रोजी पाहिले.
- ^ Ashish Rajadhyaksha; Paul Willemen; Professor of Critical Studies Paul Willemen (10 July 2014). "Devi, Kanan". Encyclopedia of Indian Cinema. Routledge. pp. 88–. ISBN 978-1-135-94318-9. 26 June 2015 रोजी पाहिले.
- ^ "Shanta Apte". wiki.indiancine.ma. Indiancine.ma. 24 June 2015 रोजी पाहिले.
- ^ a b c "Shanta Apte". streeshakti.com. Streeshakti.com. 26 June 2015 रोजी पाहिले.
- ^ Lalit Mohan Joshi (2002). Bollywood: Popular Indian Cinema. Lucky Dissanayake. pp. 163–. ISBN 978-0-9537032-2-7. 24 June 2015 रोजी पाहिले.
- ^ Patel, Baburao (December 1937). "India Has No Star". Filmindia. 3 (8). 26 June 2015 रोजी पाहिले.
- ^ Careers Digest. 1. 1964. p. 383. 26 June 2015 रोजी पाहिले.
- ^ Patel, Baburao (December 1938). "Questions And Answers". Filmindia. 4 (12): 23. 26 June 2015 रोजी पाहिले.
- ^ Sathe, V. P. "Article-Profile Shanta Apte (1977)". cineplot.com. 24 June 2015 रोजी पाहिले.
- ^ G. N. Joshi (1984). Down melody lane. Orient Longman. p. 29. ISBN 978-0-86131-175-0. 24 June 2015 रोजी पाहिले.
- ^ Ashok Raj (1 November 2009). "2-The Formative Phase of Indian Cinema". Hero Vol.1. Hay House, Inc. pp. 13–. ISBN 978-93-81398-02-9. 26 June 2015 रोजी पाहिले.
- ^ "Amrit Manthan". prabhatfilm.com. Prabhatfilm.com. Archived from the original on 2012-07-22. 26 June 2015 रोजी पाहिले.
- ^ Crow, Jonathan (2016). "Duniya Na Mane". Movies & TV Dept. The New York Times. Archived from the original on 6 March 2016. 26 June 2015 रोजी पाहिले.
- ^ Manish Kumar 'Santosh' (10 January 2001). M.S Subbalakshmi. Prabhat Prakashan Children books, Biography. pp. 8–. ISBN 978-93-5186-330-4. 26 June 2015 रोजी पाहिले.
- ^ Datta, V. S. "Heroine SHANTA APTE whipped top journalist in his chamber". activeindiatv.com. Active India. Archived from the original on 19 May 2018. 26 June 2015 रोजी पाहिले.
- ^ Patel, Baburao (September 1946). "Review-Subhadra". Filmindia. 12 (9): 57. 26 June 2015 रोजी पाहिले.
- ^ ch. Subhadra (1946)
- ^ Vijay Ranchan (2 January 2014). "The Rebel Commoner". Story of a Bollywood Song. Abhinav Publications. pp. 23–. GGKEY:9E306RZQTQ7. 27 June 2015 रोजी पाहिले.