भारतीय राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोग

**National Human Rights Commission**
	National human rights institutions of India
	माध्यमे अपभारण करा
	विकिपीडिया
प्रकार	सरकारी संस्था,; statutory authority,; national human rights institution,; human rights commission
स्थान	भारत
मुख्यालयाचे स्थान	नवी दिल्ली;
स्थापना	ऑक्टोबर १२, इ.स. १९९३;
	अधिकृत संकेतस्थळ
अधिकार नियंत्रण
	Q3521738;
	रिसोनेंटेर; पेटस्केन; सखोलीया; ओपनस्ट्रीट मॅप; शोधक साधन; चित्रित शोध;

भारतीय राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोग ही २८ सप्टेंबर १९९३ च्या मानवाधिकार संरक्षण अध्यादेशानुसार १२ ऑक्टोबर १९९३ रोजी स्थापन करण्यात आलेली एक वैधानिक संस्था आहे. त्याला मानवी हक्क संरक्षण कायदा, १९९३ द्वारे वैधानिक आधार दिला गेला. हे मानवी हक्कांच्या संरक्षणासाठी आणि संवर्धनासाठी जबाबदार आहे, ज्याची व्याख्या आहे की हे "व्यक्तीचे जीवन, स्वातंत्र्य, समानता आणि प्रतिष्ठेशी संबंधित अधिकार आहे जे राज्यघटनेद्वारे हमी दिलेले किंवा आंतरराष्ट्रीय करारांमध्ये मूर्त स्वरूप असलेले आणि भारतातील न्यायालयांद्वारे लागू करण्यायोग्य" असे आहे.^[१]

राज्य मानवाधिकार आयोग

राज्य सरकार त्या राज्याचा मानवाधिकार आयोग म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या एका संस्थेची स्थापना करू शकते, ज्याला दिलेले अधिकार वापरावेत आणि राज्य आयोगाला दिलेली कार्ये पार पाडावीत. १९९३ मध्ये आणलेल्या दुरुस्तीच्या अनुषंगाने खाली राज्य मानवी हक्क आयोगांची यादी आहे.^[२]^[३] सध्या, २५ राज्यांनी राज्य मानवी हक्क आयोगांची स्थापना केली आहे.^[४]

राज्य आयोग	शहर	स्थापना दिवस
पश्चीम बंगाल मानवाधिकार आयोग	कोलकाता	८ जानेवारी १९९४
मध्य प्रदेश राज्य मानवाधिकार आयोग	भोपाळ	१ सप्टेंबर १९९५
आसाम मानवाधिकार आयोग	गुवाहाटी	१९ जानेवारी १९९६
जम्मू आणि काश्मिर मानवाधिकार आयोग	श्रीनगर	जानेवारी १९९७
पंजाब राज्य मानवाधिकार आयोग	चंदिगढ	१७ मार्च १९९७
तमिळनाडू राज्य मानवाधिकार आयोग	चेन्नई	१७ एप्रिल १९९७
केरळ राज्य मानवाधिकार आयोग	तिरुवनंतपुरम	११ डिसेंबर १९९८
राजस्थान राज्य मानवाधिकार आयोग	जयपूर	१८ जानेवारी १९९९
बिहार मानवाधिकार आयोग	पाटणा	३ जानेवारी २०००
ओडिशा मानवाधिकार आयोग	भुवनेश्वर	२७ जानेवारी २०००
महाराष्ट्र राज्य मानवाधिकार आयोग	मुंबई	६ मार्च २००१
छत्तीसगढ मानवाधिकार आयोग	रायपूर	१६ एप्रिल २००१
उत्तर प्रदेश मानवाधिकार आयोग	लखनौ	७ ऑक्टोबर २००२
मणिपूर राज्य मानवाधिकार आयोग	इंफाळ	२००३
कर्नाटक राज्य मानवाधिकार आयोग	बंगळूर	२८ जून २००५
आंध्र प्रदेश राज्य मानवाधिकार आयोग	कुर्नूल	२ ऑगस्ट २००६
गुजरात राज्य मानवाधिकार आयोग^[५]	गांधीनगर	१२ सप्टेंबर २००६
सिक्कीम राज्य मानवाधिकार आयोग	गंगटोक	१८ ऑक्टोबर २००८
झारखंड राज्य मानवाधिकार आयोग	रांची	२०१०
गोवा मानवाधिकार आयोग	पणजी	२०११
हरियाणा मानवाधिकार आयोग	चंदिगढ	२०१२
उत्तराखंड मानवाधिकार आयोग	डेहराडून	१३ मे २०१३
त्रिपूरा मानवाधिकार आयोग	आगरताळा	२०१५
मेघालय राज्य मानवाधिकार आयोग	शिलाँग	जुलै २०१६
हिमाचल प्रदेश राज्य मानवाधिकार आयोग	शिमला	२०२०
तेलंगणा राज्य मानवाधिकार आयोग	हैदराबाद	२०१९^[६]

अध्यक्षांची यादी

क्र	नाव	कार्यकाळ
१	न्यायमूर्ती रंगनाथ मिश्रा	१२ ऑक्टोबर १९९३	२४ नोव्हेंबर १९९६	&0000000000000003.000000३ वर्षे, &0000000000000043.000000४३ दिवस
२	न्यायमूर्ती मनेपल्ली नारायणराव वेंकटचलैया	२६ नोव्हेंबर १९९६	२४ ऑक्टोबर १९९९	&0000000000000002.000000२ वर्षे, &0000000000000332.000000३३२ दिवस
३	न्यायमूर्ती जगदीश वर्मा	४ नोव्हेंबर १९९९	१७ जानेवारी २००३	&0000000000000003.000000३ वर्षे, &0000000000000074.000000७४ दिवस
४	न्यायमूर्ती आदर्श सेन आनंद	१७ फेब्रुवारी २००३	३१ ऑक्टोबर २००६	&0000000000000003.000000३ वर्षे, &0000000000000256.000000२५६ दिवस
-	न्यायमूर्ती शिवराज पाटील (कार्यवाहू)^[७]	१ नोव्हेंबर २००६	१ एप्रिल २००७	० वर्षे, &0000000000000151.000000१५१ दिवस
५	न्यायमूर्ती एस. राजेन्द्र बाबू	२ एप्रिल २००७	३१ मे २००९	&0000000000000002.000000२ वर्षे, &0000000000000059.000000५९ दिवस
-	न्यायमूर्ती जी.पी. माथूर (कार्यवाहू)	१ जून २००९	६ जून २०१०	&0000000000000001.000000१ वर्ष, &0000000000000005.000000५ दिवस
६	न्यायमूर्ती के.जी. बालकृष्णन	७ जून २०१०	११ मे २०१५	&0000000000000004.000000४ वर्षे, &0000000000000338.000000३३८ दिवस
-	न्यायमूर्ती सिरीयक जोसेफ (कार्यवाहू)	११ मे २०१५	२८ फेब्रुवारी २०१६	० वर्षे, &0000000000000293.000000२९३ दिवस
७	न्यायमूर्ती एच.एल. दत्तू	२९ फेब्रुवारी २०१६	२ डिसेंबर २०२०	&0000000000000004.000000४ वर्षे, &0000000000000277.000000२७७ दिवस
–	न्यायमूर्ती प्रफूल चंद्र पंत (कार्यवाहू)	२५ एप्रिल २०२१^[८]	१ जून २०२१	० वर्षे, &0000000000000037.000000३७ दिवस
८	न्यायमूर्ती अरुण कुमार मिश्रा	२ जून २०२१	१ जून २०२४	&0000000000000002.000000२ वर्षे, &0000000000000365.000000३६५ दिवस
_	विजया भारती सयानी (कार्यवाहू)	२ जून २०२४	पदस्थ	० वर्षे, &0000000000000209.000000२०९ दिवस

संदर्भ

^ Nath, Damini. "NHRC issues notice to T.N." The Hindu (इंग्रजी भाषेत). 2017-02-23 रोजी पाहिले.
^ "Documents | National Human Rights Commission India" (PDF). Nhrc.nic.in. 2018-11-14 रोजी पाहिले.
^ "SHRC, NHRC, India". 8 December 2015 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 4 December 2015 रोजी पाहिले.
^ "SHRC, NHRC, India". 20 September 2016 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 17 September 2016 रोजी पाहिले.
^ "Gujarat Orders". 8 July 2018 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 26 December 2015 रोजी पाहिले.
^ Bandari, Pavan Kumar (2019-12-24). "Telangana state Human Rights Commission gets new chairman and members". www.thehansindia.com (इंग्रजी भाषेत). 2020-10-13 रोजी पाहिले.
^ "Dr. Justice Shivaraj V. Patil appointed Acting Chairperson of NHRC | National Human Rights Commission India". nhrc.nic.in. 2023-10-06 रोजी पाहिले.
^ "Justice Pant appointed NHRC acting chairperson". The Hindu (इंग्रजी भाषेत). 3 May 2021. 4 May 2021 रोजी पाहिले.

[1] Nath, Damini. "NHRC issues notice to T.N." The Hindu (इंग्रजी भाषेत). 2017-02-23 रोजी पाहिले.

[nhrc.nic.in-2] "Documents | National Human Rights Commission India" (PDF). Nhrc.nic.in. 2018-11-14 रोजी पाहिले.

[3] "SHRC, NHRC, India". 8 December 2015 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 4 December 2015 रोजी पाहिले.

[4] "SHRC, NHRC, India". 20 September 2016 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 17 September 2016 रोजी पाहिले.

[5] "Gujarat Orders". 8 July 2018 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 26 December 2015 रोजी पाहिले.

[6] Bandari, Pavan Kumar (2019-12-24). "Telangana state Human Rights Commission gets new chairman and members". www.thehansindia.com (इंग्रजी भाषेत). 2020-10-13 रोजी पाहिले.

[7] "Dr. Justice Shivaraj V. Patil appointed Acting Chairperson of NHRC | National Human Rights Commission India". nhrc.nic.in. 2023-10-06 रोजी पाहिले.

[8] "Justice Pant appointed NHRC acting chairperson". The Hindu (इंग्रजी भाषेत). 3 May 2021. 4 May 2021 रोजी पाहिले.

[१]

[२]

[३]

[४]

[५]

[६]

[७]

[८]