दौलत सिंग कोठारी
दौलत सिंग कोठारी (६ जुलै १९०६ - ४ फेब्रुवारी १९९३) हे भारतीय शास्त्रज्ञ आणि शिक्षणतज्ज्ञ होते.[१]
Indian physicist (1906–1993)  | |||
| माध्यमे अपभारण करा | |||
 विकिपीडिया | |||
| स्थानिक भाषेतील नाव | Daulat Singh Kothari | ||
|---|---|---|---|
| जन्म तारीख | जुलै ६, इ.स. १९०६ उदयपूर | ||
| मृत्यू तारीख | फेब्रुवारी ४, इ.स. १९९३ दिल्ली | ||
| नागरिकत्व |
| ||
| शिक्षण घेतलेली संस्था | |||
| व्यवसाय | |||
| सदस्यता |
| ||
| कार्यक्षेत्र | |||
| पुरस्कार |
| ||
| |||
 | |||
प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण संपादन
कोठारी यांचा जन्म ६ जुलै १९०६ रोजी राजपुतानातील उदयपूर संस्थानात झाला.[१] त्यांचे प्रारंभिक शिक्षण उदयपूर आणि इंदूर येथे झाले आणि मेघनाद साहा यांच्या मार्गदर्शनाखाली १९२८ मध्ये अलाहाबाद विद्यापीठातून भौतिकशास्त्रात पदव्युत्तर पदवी प्राप्त केली. त्यांच्या पीएचडीसाठी कोठारी यांनी अर्नेस्ट रदरफोर्ड यांच्या देखरेखीखाली कॅव्हेंडिश लॅबोरेटरी, केंब्रिज विद्यापीठात काम केले.
भारतात परतल्यानंतर त्यांनी १९३४ ते १९६१ या काळात दिल्ली विद्यापीठात भौतिकशास्त्र विभागाचे वाचक, प्राध्यापक आणि प्रमुख म्हणून विविध पदांवर काम केले. ते १९४८ ते १९६१ पर्यंत संरक्षण मंत्रालयाचे वैज्ञानिक सल्लागार होते आणि त्यानंतर १९६१ मध्ये त्यांची विद्यापीठ अनुदान आयोगाचे अध्यक्ष म्हणून नियुक्ती करण्यात आली जिथे त्यांनी १९७३ पर्यंत काम केले.[१] ते १९६४-६६ च्या भारतीय शिक्षण आयोगाचे अध्यक्ष होते, ज्याला कोठारी आयोग म्हणून ओळखले जाते, जो भारतातील शिक्षणाचे आधुनिकीकरण आणि मानकीकरणासाठी भारतात स्थापन करण्यात आलेला पहिला तदर्थ आयोग होता. [२] [३]
१९६३ मध्ये भारतीय विज्ञान काँग्रेसच्या सुवर्ण महोत्सवी अधिवेशनात कोठारी अध्यक्ष होते. १९७३ मध्ये त्यांची भारतीय राष्ट्रीय विज्ञान अकादमीचे अध्यक्ष म्हणून निवड झाली. सांख्यिकीय थर्मोडायनामिक्सवरील त्यांचे संशोधन आणि व्हाईट ड्वार्फ स्टार्सच्या सिद्धांतामुळे त्यांना आंतरराष्ट्रीय प्रतिष्ठा मिळाली.[१]
१९६२ मध्ये त्यांना पद्मभूषण आणि १९७३ मध्ये पद्मविभूषणने सन्मानित करण्यात आले.[४] [५] २०११ मध्ये, पोस्ट विभागाने त्यांच्या सन्मानार्थ एक स्मरणीय तिकीट जारी केले. त्यांना १९९० मध्ये केंद्रीय हिंदी संचालनालय, मनुष्यबळ विकास मंत्रालयाने आत्माराम पुरस्कार प्रदान केला होता. [६] दिल्ली विद्यापीठ (उत्तर कॅम्पस) मधील पदव्युत्तर पुरुषांच्या वसतिगृहांपैकी एक त्यांच्या नावाने प्रसिद्ध आहे.
संदर्भ संपादन
- ^ a b c d Kothari, D S. "Kothari Daulat Singh: The Architect of Defence Science in India".
- ^ J C Aggarwal (2009). Landmarks In The History Of Modern Indian Education, 6E. Vikas Publishing House. p. 626. ISBN 9788125924029.
- ^ "Indian Education Commission 1964-66". PB Works. 2015. 20 June 2015 रोजी पाहिले.
- ^ "Padma Awards" (PDF). Ministry of Home Affairs, Government of India. 2015. Archived from the original (PDF) on 15 October 2015. 21 July 2015 रोजी पाहिले.
- ^ "Allahbad University Alumni Association : Our Proud Past". 7 July 2012. Archived from the original on 7 July 2012.
- ^ "List of Awardees". Khsindia. Archived from the original on 2016-07-30. 26 January 2019 रोजी पाहिले.