चर्चा:गुलामगिरी
इतरत्र सापडलेला मजकूर संपादन
इतरत्र सापडलेला मजकूर योग्य ते बदल करुन लेखात समाविष्ट करावा. -- अभय नातू (चर्चा) ०८:१७, २५ एप्रिल २०२४ (IST)
परतंत्र्य हे एखाद्या व्यक्तीची संपत्ती म्हणून मालकी असते, विशेषत: त्यांच्या श्रमाच्या संदर्भात. [१] परतंत्र्यात विशेषत: बंधनकारक कामाचा सामावेश असतो, ज्यामध्ये परतंत्रीचे कार्यस्थान आणि रहिवासस्थान हे त्यांना बंधनात ठेवणाऱ्या पक्षाने ठरवलेले असते. परतंत्र्य म्हणजे एखाद्या व्यक्तीला परतंत्र बनवणे आणि त्या व्यक्तीला परतंत्री किंवा परतंत्र व्यक्ती म्हणतात ( चर्चा:गुलामगिरी § Notes पहाचर्चा:गुलामगिरी § Notes ).
परतंत्र्याचे अनेक ऐतिहासिक प्रकरणे कायदा मोडणे, लोनबाजारी होणे, सैनिकी पराभव सहन करणे किंवा स्वस्त श्रमासाठी शोषण झाल्यामुळे घडले; इतर प्रकारचे परतंत्र्य वंश किंवा लिंग यासारख्या लोकसंख्याशास्त्रीय रेषेवर स्थापित केली गेली. परतंत्रींना आयुष्यभर परतंत्र्यात ठेवले जाऊ शकते, किंवा ठराविक काळमर्यादेसाठी ज्यानंतर त्यांना स्वातंत्र्य दिले जाईल. [२] जरी परतंत्र्य सहसा अनैच्छिक असते आणि त्यात बळजोरी सामाविष्ट असते, अशी काही प्रकरणे देखील आहेत जेव्हा लोक स्वेच्छेने लोन फेडण्यासाठी किंवा निर्धनतेमुळे पैसे कमविण्यासाठी परतंत्र्यात प्रवेश करतात . मानवी इतिहासाच्या ओघात, परतंत्र्य हे सभ्यतेचे एक वैशिष्ट्यपूर्ण वैशिष्ट्य होते, [३] आणि बहुतेक समाजांमध्ये ते कायदेशीर होते, पण आता अपकर्मासाठी शिक्षा वगळता जगातील बहुतेक देशांमध्ये ते बेकायदेशीर आहे. [४] [५]
व्युत्पत्ती संपादन
विनायक दामोदर सावरकर यांच्याद्वारे चालविण्यात आलेल्या भाषाशुद्धी चळवळीत संस्कृत शब्द "परतंत्र" शी प्रेरणा घेतली आणि अरबी शब्द "गुलाम" चे देशी प्रतिशब्द म्हणून "परतंत्र्य" आणि "परतंत्री" हे संस्कृतोत्पन्न शब्द प्रस्तावित केले.
इतिहास संपादन
परतंत्र्य लेखी नोंदणीच्या आधीपासून आहे आणि अनेक संस्कृतींमध्ये अस्तित्वात आहे. [३] शिकारी लोकसंख्येमध्ये परतंत्र्य दुर्मिळ आहे कारण त्यासाठी आर्थिक अधिशेष आणि लक्षणीय लोकसंख्येची घनता आवश्यक आहे. अशाप्रकारे, पॅसिफिक वायव्य तटावरील सॅल्मन -समृद्ध नद्यांच्या अमेरिकी भारतीय लोकांसारख्या विलक्षण संसाधन-समृद्ध शिकारी गोळा करणाऱ्यांमध्ये ते अस्तित्वात असले तरी, जवळपास ११,००० वर्षांपूर्वी नवपाषाण क्रांतीदरम्यान शेतीच्या शोधामुळे परतंत्र्य व्यापक झाले. जवळजवळ प्रत्येक प्राचीन संस्कृतीत परतंत्र्य प्रचलित होते. [३] अशा संस्थांमध्ये लोनचे बंधन, अपकर्मासाठी शिक्षा, युद्धबंदिस्थांना परतंत्री बनवणे, मुलांचा त्याग करणे आणि परतंत्रींच्या संततीचे परतंत्री बनवणे यांचा सामावेश होतो. [६]
भारतातील परतंत्र्य इ.स.पूर्व ६ व्या शतकापर्यंत आणि कदाचित वेदिक काळापर्यंतही पसरली होती. [७] ११व्या शतकानंतर उत्तर भारतातील मुस्लिम वर्चस्वात परतंत्र्य तीव्र झाले. [८] पोर्तुगी भारतात १६व्या शतकानंतर परतंत्र्य अस्तित्वात होते. डच लोक देखील मोठ्या प्रमाणावर अबिसीय परतंत्रींचा व्यवहार करतात, ज्यांना भारतात हबशीस किंवा शीड म्हणून ओळखले जाते. [९] १६६० च्या दशकापर्यंत अरकान/बंगाल, मलबार आणि कोरोमंडळ हे सक्तीच्या श्रमाचे सर्वात मोठे स्त्रोत राहिले.
१६२६ ते १६६२ दरम्यान, डच अरकान-बंगाल तटपट्टीवरून दरवर्षी सरासरी १५०-४०० परतंत्रींची निर्यात करत होते. बटाव्हियाच्या अस्तित्वाच्या पहिल्या ३० वर्षांमध्ये, भारतीय आणि अराकानी परतंत्रींना डच ईस्ट इंडिया कंपनी, आशियाई मुख्यालयाची मुख्य कामगार शक्ती प्रदान केली. दक्षिण भारतातील नायक भारतीय राज्यकर्त्यांनी (तंजावर, सेंजी आणि मदुराई) विजापूरच्या अधिपत्याविरुद्ध (१६४५) केलेल्या बंडानंतर कोरोमंडल परतंत्रींच्या संख्येत वाढ झाली आणि त्यानंतर विजापूरच्या सैन्याने तंजावर ग्रामीण भागाचा विध्वंस केला. दख्खनी मुस्लिम सैन्याने १५०,००० हून अधिक लोकांना विजापूर आणि गोलकोंडा येथे नेले. १६४६ मध्ये, २,११८ परतंत्र्यांची बटाव्हियाला निर्यात करण्यात आली, दक्षिणेकडील कोरोमँडेलमधील बहुसंख्य. पुढे दक्षिणेला टोंडी, आदिरामपट्टणम आणि कायलपट्टणम येथेही काही परतंत्री मिळवले गेले. परतंत्र्यात आणखी एक वाढ १६५९ ते १६६१ च्या दरम्यान तंजावरपासून सलग विजापुरी हल्ल्यांच्या मालिकेमुळे झाली. नागापट्टणम, पुलिकट आणि इतर ठिकाणी, कंपनीने ८,०००-१०,००० परतंत्री खरेदी केले, त्यापैकी बहुतेक सिलोनला पाठवले गेले, तर थोडेसे भाग बटाव्हिया आणि मलाक्का येथे निर्यात केले गेले. शेवटी, १६७३ मध्ये मदुराई आणि दक्षिणी कोरोमंडेलमधील दीर्घ दुष्काळानंतर, ज्याने तंजावर आणि दंडात्मक आर्थिक व्यवहारांवर दीर्घकाळ चाललेला मदुराई-मराठा संघर्ष तीव्र केला, तंजावरमधील हजारो लोकांना, बहुतेक मुले, परतंत्री म्हणून विकले गेले आणि नागापट्टिनममधील आशियाई व्यापाऱ्यांनी त्यांची निर्यात केली. आचे, जोहोर आणि इतर परतंत्रांच्या बाजारपेठेत.
सप्टेंबर १६८७ मध्ये, सेंट जॉर्ज, मद्रासच्या किल्ल्यातून इंग्रजांनी ६६५ परतंत्र्यांची निर्यात केली. आणि, १६९४-९६ मध्ये, जेव्हा युद्धाने पुन्हा एकदा दक्षिण भारताला उद्ध्वस्त केले, तेव्हा खाजगी व्यक्तींनी कोरोमंडळ येथून सिलोनमध्ये एकूण ३,८५९ परतंत्री आयात केले. [१०] [११] [१२] एकूण डच हिंद महासागरातील परतंत्रींच्या व्यापाराचे प्रमाण अटलांटिक परतंत्रांच्या व्यापाराच्या १५-३०%, ट्रान्स-सहारा परतंत्रांच्या व्यापारापेक्षा किंचित लहान आणि आकारमानाच्या दीड ते तीन पट असल्याचा अनुमान आहे. स्वाहिली, लाल समुद्रकाठ आणि डच वेस्ट इंडिया कंपनी परतंत्रींचा व्यापार. [१३]
सर हेन्री बार्टल फ्रेरे (जे व्हाईसरॉयच्या कौन्सिलवर बसले होते) यांच्या मते, अनुमानी ८ किंवा ९ होते. १८४१ मध्ये भारतात दशलक्ष परतंत्री होते. मलबारच्या लोकसंख्येपैकी जवळजवळ १५% लोक परतंत्री होते. भारतीय परतंत्र्य कायदा, १८४३ द्वारे ईस्ट इंडिया कंपनीच्या ताब्यातील परतंत्र्य कायदेशीररित्या संपुष्टात आले. [३]
अभय नातू (चर्चा) ०८:१७, २५ एप्रिल २०२४ (IST)
- ^ Allain, Jean (2012). "The Legal Definition of Slavery into the Twenty-First Century". In Allain, Jean (ed.). The Legal Understanding of Slavery: From the Historical to the Contemporary. Oxford: Oxford University Press. pp. 199–219. ISBN 978-0-19-164535-8.
- ^ Baker-Kimmons, Leslie C. (2008). "Slavery". In Schaefer, Richard T. (ed.). Encyclopedia of Race, Ethnicity, and Society. 3. SAGE Publishing. p. 1234. ISBN 9781412926942.
- ^ a b c d "Historical survey: Slave-owning societies". Encyclopædia Britannica. Archived from the original on February 23, 2007. चुका उधृत करा: अवैध
<ref>tag; नाव "Slavery" वेगवेगळ्या मजकूराशी अनेकदा जोडलेले आहे - ^ Bales 2004.
- ^ White, Shelley K.; White, Jonathan M.; Korgen, Kathleen Odell (2014). Sociologists in Action on Inequalities: Race, Class, Gender, and Sexuality. SAGE Publishing. p. 43. ISBN 978-1-4833-1147-0.
- ^ Harris, W. V. (February 3, 2011). Demography, Geography, and the Sources of Roman Slaves. Rome's Imperial Economy. Oxford University Press. pp. 88–110. doi:10.1093/acprof:osobl/9780199595167.003.0005. ISBN 978-0-19-959516-7.
- ^ footnote 2: (...) While it is likely that the institution of slavery existed in India during the Vedic period, the association of the Vedic 'Dasa' with 'slaves' is problematic and likely to have been a later development.
- ^ Levi, Scott C. (November 2002). "Hindus Beyond the Hindu Kush: Indians in the Central Asian Slave Trade". Journal of the Royal Asiatic Society. 12 (3): 277–288. doi:10.1017/S1356186302000329. JSTOR 25188289.
Sources such as the Arthasastra, the Manusmriti and the Mahabharata demonstrate that institutionalized slavery was well established in India by beginning of the common era
- ^ "Windows – Slice of history". The Tribune.
- ^ V.B. Lieberman, Burmese Administrative Cycles: Anarchy and Conquest, c. 1580–1760 (Princeton, N.J., 1984); G.D. Winius, "The 'Shadow Empire' of Goa in the Bay of Bengal," Itinerario 7, no. 2 (1983); D.G.E. Hall, "Studies in Dutch relations with Arakan," Journal of the Burma Research Society 26, no. 1 (1936):; D.G.E. Hall, "The Daghregister of Batavia and Dutch Trade with Burma in the Seventeenth Century," Journal of the Burma Research Society 29, no. 2 (1939)
- ^ VOC 1479, OBP 1691, fls. 611r–627v, Specificatie van Allerhande Koopmansz. tot Tuticurin, Manaapar en Alvatt.rij Ingekocht, 1670/71–1689/90; W. Ph. Coolhaas and J.van Goor, eds, Generale Missiven van Gouverneurs-Generaal en Raden van Indiaan Heren Zeventien der Verenigde Oostindische Compagnie (The Hague, 1960–present), passim; T. Raychaudhuri, Jan Company in Coromandel, 1605–1690: A Study on the Interrelations of European Commerce and Traditional Economies (The Hague, 1962)
- ^ For exports of Malabar slaves to Ceylon, Batavia, see Generale Missiven VI; H.K. s'Jacob ed., De Nederlanders in Kerala, 1663–1701: De Memories en Instructies Betreffende het Commandement Malabar van de Verenigde Oostindische Compagnie, Rijks Geschiedkundige Publication, Kleine serie 43 (The Hague, 1976); R. Barendse, "Slaving on the Malagasy Coast, 1640–1700," in S. Evers and M. Spindler, eds, Cultures of Madagascar: Ebb and Flow of Influences (Leiden, 1995). See also M.O. Koshy, The Dutch Power in Kerala (New Delhi, 1989); K.K. Kusuman, Slavery in Travancore (Trivandrum, 1973); M.A.P. Meilink-Roelofsz, De Vestiging der Nederlanders ter Kuste Malabar (The Hague, 1943); H. Terpstra, De Opkomst der Westerkwartieren van de Oostindische Compagnie (The Hague, 1918).
- ^ Of 2,467 slaves traded on 12 slave voyages from Batavia, India, and Madagascar between 1677 and 1701 to the Cape, 1,617 were landed with a loss of 850 slaves, or 34.45%. On 19 voyages between 1677 and 1732, the mortality rate was somewhat lower (22.7%). See Shell, "Slavery at the Cape of Good Hope, 1680–1731," p. 332. Filliot estimated the average mortality rate among slaves shipped from India and West Africa to the Mascarene Islands at 20–25% and 25–30%, respectively. Average mortality rates among slaves arriving from closer catchment areas were lower: 12% from Madagascar and 21% from Southeast Africa. See Filliot, La Traite des Esclaves, p. 228; A. Toussaint, La Route des Îles: Contribution à l'Histoire Maritime des Mascareignes (Paris, 1967); Allen, "The Madagascar Slave Trade and Labor Migration."