होनाजी बाळा

मराठी शाहीर, कवी


होनाजी बाळा (इ.स. १७५४ - इ.स. १८४४) होनाजी सयाजी शिलारखानेबाळा कारंजकर या दोन व्यक्ती होत्या पण एकाच नावाने ओळखल्या जातात. दोघेही पुण्याचे रहिवासी होते. होनाजींचे घराणेच शाहिरांचे व पिढीजात कवित्व करणारे होते. त्यांचे आजोबा सातप्पा शिलारखाने हे पेशव्यांचे आश्रित व नावाजलेले तमासगीर होते. होनाजी आणि त्याचा मित्र बाळा यांनी होनाजी बाळा या जोडनावानी कवने गायली. होनाजी लिहायचा व बाळा गायचा. होनाजींच्या अनेक लावण्या रागदारीवर आधारित होत्या. त्यांच्या नावावर २५० लावण्या आहेत. काही पोवाड्यांची रचनाही त्यांनी केली.

होनाजी बाळा
निवासस्थान पुणे, महाराष्ट्र
राष्ट्रीयत्व भारतीय
टोपणनावे होनाजी-बाळा
नागरिकत्व भारतीय
पेशा
  • शाहीर
  • कवी
  • गीतकार
  • गायक
प्रसिद्ध कामे घनश्याम सुंदरा (भूपाळी)
धर्म हिंदू

होनाजी बाळा यांची 'घनश्याम सुंदरा श्रीधरा अरुणोदय झाला' ही भूपाळी मराठी संस्कृतीत अजरामर झाली.

होनाजी बाळा यांनी लिहिलेली गीते

संपादन
  • गोल तुझ्या शरीराचा (लावणी)
  • छबीदार सुरत साजिरी, दिसे गोजिरी (लावणी)
  • घडीघडी अरे मनमोहना
  • घनश्याम सुंदरा श्रीधरा (भूपाळी)
  • तुझ्या प्रीतीचे दुःख मला (गीत)
  • तू पाक सूरत कामिना (लावणी)
  • नको दूर देशी जाऊ (विरहगीत)
  • लटपट लटपट तुझं चालणं (लावणी)
  • वक्रतुंड गजानन पावला (नांदी)
  • सांगा मुकुंद कुणि हा पाहिला (गीत)
  • श्रीरंगा कमलाकांता हरी पदरातें सोड (नाट्यगीत)

पुस्तक, चित्रपट, आणि नाटक

संपादन
  • होनाजी बाळा यांच्या जीवनावर व्ही. शांताराम यांनी ’अमर भूपाळी’ नावाचा मराठी चित्रपट काढला.
  • लेखक चिं.य. मराठे यांचे ’होनाजी बाळा’ हे नाटक याच विषयावरचे आहे.
  • होनाजी बाळाकृत लावण्या (चित्रशाळा प्रकाशन-पुणे)