पोंगल

पोंगल (तमिळ: தைப்பொங்கல்; देवनागरी: तैप्पोङ्गल्) हा दक्षिण भारतात मोठ्या उत्साहात साजरा केला जाणारा एक महोत्सव आहे. ‘तमिळर् तिरुनाळ्’ म्हणजेच तमिळ भाषिकांचा शुभदिवस म्हणविला जाणारा हा सण जगात जेथे म्हणून तमिळ भाषिक लोक आहेत तेथे, उदा: भारतात प्रामुख्याने तमिळनाडु राज्यात^[१] आणि भारताबाहेर श्रीलंका, मलेशिया, सिंगापूर, युरोपीय देश, उत्तर अमेरिका, दक्षिण आफ्रिका, मॉरिशस इत्यादी अशा सर्व देशांमध्ये मोठ्या प्रमाणात साजरा केला जातो.

महत्त्व

२०१५ साली उत्सवात महिला पोंगल हा पदार्थ करताना

तमिळ संस्कृतीमध्ये सूर्याला जगदुत्पत्तिकारक मानले गेले आहे. अशा ह्या सूर्याचे प्रतिवर्षी जेंव्हा मकर राशीमध्ये संक्रमण होते, त्या दिवसापासून सलग ३ दिवस पोंगल हा सण येतो. मकर संक्रमणाची ही घटना सहसा प्रतिवर्षी १४ ते १६ जानेवारीच्या मध्ये पुनरावृत्त होते^[२]. ह्या दिवशी पोंगल सणाच्या निमित्ताने सारे शेतकरी आणि कष्टकरी वर्गातील लोक सूर्याचे धन्यवाद मानतात.^[३] शेतकामामध्ये उपयोगी असलेल्या सर्व प्रकारच्या प्राण्यांच्या प्रति कृतज्ञता व्यक्त केली जाते. नववर्षाचे स्वागत म्हणून सूर्यपूजा केली जाते. या काळात शिवपूजा आणि रुद्राभिषेकही केला जातो. भोगी पोंगल या दिवशी इंद्रपूजा आणि आप्त लोकांसह गोड भोजन केले जाते. दुसऱ्या दिवशी घराच्या अंगणात तांदळाची खीर शिजविली जाते आणि तिचा नैवेद्य सूर्य आणि गणपती यांना दाखविला जातो. तिसऱ्या दिवशी गोपूजन केले जाते.

पूजेची मांडणी

मार्गशीर्ष महिन्यात अशुभ निवारक आणि रोगनिवारक अशी विधी विधाने केली जातात. स्त्रिया आपल्या अंगणात सडा-रांगोळी करून गायीच्या शेणाचे गोळे मांडतात आणि त्यावर झेंडूची फुले वाहून पूजा करतात. पोंगल हा सण चार दिवस साजरा केला जातो. निसर्गाचे आभार मानण्यासाठी हा सन साजरा केला जातो. कापणीचा सण पोंगल १४ किंवा १५ जानेवारी रोजी येतो आणि 'तमिळ महोत्सव' हा सर्वोत्कृष्ट तमिळ महोत्सव आहे. पोंगल हा एक कापणीचा सण आहे, ज्यायोगे आपल्याला अन्न देणारे जीवन चक्र साजरे करण्यासाठी निसर्गाचे आभार मानण्याची एक पारंपारिक संधी आहे.^[४]

पोंगल उत्सवाची परंपरा

पोंगल येण्याआधी काही दिवस आधी, विशेषतः घरची महिला, संपूर्ण घराला फुले व फांदीच्या तारांनी स्वच्छ करून ठेवते. मोठ्या मातीच्या भांड्यांत सुशोभित करण्यासाठी ते स्वस्तिक आणि कुंकू वापरतात. कुटुंबातील सर्वात लहान व सर्वात मोठ्या सदस्याने पाणी आणि तांदूळ भरायचे असते. परंपरेनुसार हे पाणी काही दूध जोडण्यासाठी सर्वात महत्त्वाचे आहे. ज्यामध्ये भात शिजवलेला असतो. जे भगवान सूर्याला अर्पण केले जाते. जे लोक देवासाठी तांदूळ शिजविण्यामध्ये अडकतात त्यांना स्वच्छतेची अत्यंत काळजी घेणे आवश्यक आहे. ते रांगोळीवर पाऊल टाकत नाही.^[३]

पहिला दिवस-

या दिवसाला भोगी पोंगल असे म्हणले जाते. ^[५] हा पहिला दिवस भगवान इंद्र यांच्या सन्मानार्थ भोगोत्सव म्हणून साजरा केला जातो, पाऊस देणा-या ढगांचा सर्वोच्च शासक असतो. त्यामुळे जमिनीवर भरपूर अन्न व समृद्धी प्राप्त होते. या दिवशी आणखी एक विधी भोगी मंताळू केला जातो, जेव्हा घरातील गर्भगृहातील भट्टीभोवती नृत्य करतात, देवांची स्तुती करत गाणी गातात, वसंत ऋतु आणि कापणी शेकोटीच्या शेवटच्या शर्यतीच्या वेळी उष्णता टिकवून ठेवण्यासाठी शेतातील टाकाऊ पदार्थ आणि जळाऊ लाकडाची जळजळी उंचावली जाते.^[६]

दुसरा दिवस-

या दिवसाला सूर्य पोंगल म्हणले जाते.^[५] पोंगल महोत्सव, पोंगलच्या दुस-या दिवशी, मातीच्या मडक्यात दुधात तांदूळ बाहेरून उकडले जाते तेव्हा पूजा केली जाते आणि नंतर सूर्यदेवतांना इतर देणग्यांसह प्रत दिली जाते. सर्व लोक पारंपारिक वेषभूषा करतात आणि त्यांच्यासाठी एक रोचक विधी आहे जिथे पती-पत्नी विशेषतः पूजेसाठी वापरली जाणारी मोहक भांडी काढून टाकतात. गावात, पोंगल समारंभ अधिक सहजतेने चालतो. नियुक्त केलेल्या रीतिरिवाजानुसार हळदीचा तुकडा भांडीच्या सभोवती बांधला जातो ज्यामध्ये भात उकडलेले असेल. या पदार्थांमध्ये पाझर व नारळ आणि केळीमधील साखरेचे दोन कवच असतात. अर्पणांसोबत पूजाचा एक सामान्य गुणधर्म, कोलाम हा शुभ डिझाइन आहे जो परंपरागतपणे पांढऱ्या लिंबाच्या पावडरमध्ये आदल्या दिवसाच्या आधी न्याहारीनंतर सापडतो.

तिसरा दिवस-

या दिवसाला मट्टू पोंगल म्हणतात. ^[५] गायींसाठी पोंगलचा हा दिवस महत्त्वाचा म्हणून ओळखला जातो. विविध रंगीत मणी, टिंकींग घंटा, मणी आणि पुष्पमाला शेळ्यांचा व गुरांचा मानेला बांधली जाते आणि नंतर त्याची पूजा केली जाते. त्यांना पोंगलला अन्न दिले जाते आणि गावातील केंद्रांमध्ये नेले जाते. त्यांच्या घंटांचा आवाज गावकऱ्यांना आकर्षित करतो कारण तरुण पुरुष एकमेकांच्या पशुप्राण्यावर अवलंबून असतात. संपूर्ण वातावरण उत्सवमय आणि मजेदार आणि आनंदमय बनते.^[६] वाईट डोळा टाळण्यासाठी म्हणून आरती त्याच्यावर केली जाते. एका पौराणिक कल्पनेच्या अनुसार, एकदा भगवान शिवने आपल्या बैलला विचारले, की बसावा, पृथ्वीकडे जा आणि मनुष्यांना सांग कि, दररोज तेल मालिश आणि स्नान कराव्यात आणि महिन्यातून एकदाच खाण्यास सांगा. अनवधानाने, बसवा यांनी अशी घोषणा केली की प्रत्येकाने दररोज दररोज खावे आणि तेल मालिश व स्नान महिन्यातून एकदा घ्यावे. ही चूक शिवा क्रोधाईने केली ज्याने बासवाला शाप दिला, त्याला पृथ्वीवर कायम जगण्यास प्रवृत्त केले. त्याला शेतात नांगरणी करावी लागतील आणि लोकांना अधिक अन्न देण्यास मदत होईल.

चौथा दिवस-

चौथ्या दिवशी कानू किंवा कान्नुम पोंगल/ कन्या पोंगल दिवस म्हणून ओळखले जाते ^[५]या दिवशी, हळदीचा पृष्ठभाग धुऊन नंतर जमिनीवर ठेवलेला असतो. मिठाई पोंगल व वेन पोंगल, सामान्य तांदूळ तसेचलाल आणि पिवळे तांदूळ, पपारीचे पान, सुपारी, हळद पाने, आणि वृक्षाची पाने. तामिळनाडूमध्ये सकाळी सकाळी आंघोळ करण्यापूर्वी ही पूजा करतात. अंगण मध्ये सर्व महिला, तरुण आणि वृद्ध घर एकत्र येतात. तांदूळ पानांच्या मध्यभागी ठेवतात तर महिलांना असे वाटते की त्यांच्या भावांचे घर आणि कुटुंब समृद्ध व्हावे. हळदीचे पाणी, चुनखडी आणि तांदूळ भावासाठी आरती केली जाते आणि घराच्या समोर कोल्लमवर हे पाणी शिंपले जाते.^[६]

शुभेच्छा

कापणीच्या हंगामाच्या उंबरठ्यावर उभे राहताना प्रत्येकजण पोंगल इच्छेचे आदानप्रदान करतो, अशी आशा असते की हे शुभेच्छा, चांगले भाग्य आणि चांगले उत्तेजक यांचे अग्रदूत आणते. लोक एकमेकांना चांगले वेळा, आनंद, शांती आणि समृद्धीची इच्छा करतात^[२]. ते एकमेकांना "पोंगलो पोंगल" आणि तामिळ भाषेतील "पोंगम मंगलम एंगम थुंगगेंगा" म्हणातात. एकमेकांना एकमेकांचा आदर, समजूत, विश्वास आणि प्रामाणिक सहकार्यासह नवीन वर्षाची सुरुवात व्हावी अशी त्यांची इच्छा आहे.

पोंगल पाककृती

शर्करी पोंगल

पोंगल सणाच्या दिवशी खारा आणि गोड असा दोन प्रकारचा पोंगल हा पदार्थ केला जाते. तांदूळ, मूग डाळ ,तूप, दूध, उसाचा रस किंवा गूळ, काजू यांचा वापर करून गॉड पोंगल तयार करतात. याला शर्करी पोंगल म्हणतात. त्याचजोडीने तांदूळ आणि मुगाच्या डाळीची खिचडी शिजविलेले जाते ज्यात काळी मिरी वापरून लाल मिरची आणि कढीलिंब याची फोडणी दिली जाते.^[७]