पंप
पंप एक असे साधन आहे जे यांत्रिक क्रियेद्वारे द्रव ( द्रव किंवा वायू ) किंवा कधीकधी स्लरी ( द्रव आणि सूक्ष्म कणांचे मिश्रण ) एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी पोहचवते. पंपांचे वर्गीकरण प्रामुख्याने तीन प्रकारे केले जाऊ शकते, हे वर्गीकरण द्रव पदार्थ पोहचवण्याच्या पद्धतीनुसार : थेट लिफ्ट, विस्थापन आणि गुरुत्व पंप. [१]
द्रव, वायू, चिकट द्रव किंवा गाळ सदृश्य पदार्थ उपसा/स्थलांतरित करण्याचे यंत्र  | |||
| माध्यमे अपभारण करा | |||
 विकिपीडिया | |||
| उपवर्ग | हत्यार, turbomachinery | ||
|---|---|---|---|
| वापर | |||
| पासून वेगळे आहे |
| ||
| |||
 | |||
पंप हे ठराविक यंत्रणेद्वारे चालतात (त्यात प्रामुख्याने रेसिप्रोकेटिंग आणि रोटरी, उदा. पिस्टन आणि सिलेंडर), आणि वाहणाऱ्या द्रव पदार्थामधून (गतिशील ऊर्जा ) ऊर्जा घेऊन त्याचा वापर यांत्रिक कार्य करण्यासाठी करतात. पंप हे ऊर्जा स्त्रोतांद्वारे चालतात त्यात प्रामुख्याने मनुष्य कार्य (मॅन्युअल वर्क ), वीज, इंजिन किंवा पवन ऊर्जा हे स्रोत येतात. पंप हे अनेक आकारात येतात , वैद्यकीय अनुप्रयोगांमध्ये सूक्ष्म आकारापासून ते खूप मोठ्या औद्योगिक पंपांपर्यंत.
यांत्रिक पंप विहिरींचे पाणी उपसण्यासाठी, मत्स्यालय फिल्टरिंग /शुद्धीकरण, तलावाचे फिल्टरिंग/शुद्धीकरण आणि वायुवीजन, जल-शीतकरण आणि इंधन इंजेक्शनसाठी कार उद्योगात, तेल आणि नैसर्गिक वायू पंप करण्यासाठी उर्जा उद्योगात किंवा शीतकरण कार्य करण्यासाठी वापरतात. टॉवर्स आणि हीटिंग, वेंटिलेशन आणि वातानुकूलन यंत्रणेचे इतर घटक यामध्येही वापरतात. वैद्यकीय उद्योगात, पंपांचा वापर औषधी विकसित आणि उत्पादनात बायोकेमिकल प्रक्रियेसाठी आणि शरीराच्या अवयवांसाठी कृत्रिम बदली म्हणून केला जातो, विशेषतः कृत्रिम हृदय आणि पेनाइल कृत्रिम अंग .
जेव्हा केसिंगमध्ये फक्त एक फिरणारा इम्पेलर (एक चकती ज्यावर विशिष्ट्य पद्धतीने बसवलेल्या पंखानी द्रवाची ऊर्जा एका प्रकारातून दुसऱ्या प्रकारात स्थानांतरित होते) असतो असतो, त्याला सिंगल-स्टेज पंप म्हणतात. जेव्हा केसिंगमध्ये दोन किंवा अधिक फिरणारे इंपेलर असतात, तेव्हा त्याला डबल किंवा मल्टी-स्टेज पंप म्हणतात.
जीवशास्त्रात, विविध प्रकारचे रासायनिक आणि बायोमेकेनिकल पंप विकसित झाले आहेत ; बायोमिमिक्री कधीकधी नवीन प्रकारचे यांत्रिक पंप विकसित करण्यासाठी वापरली जाते.
प्रकार
संपादनयांत्रिकी पंप ते उपसा करीत असलेल्या द्रवपदार्थात बुडतात किंवा ते द्रव पदार्थाच्या बाहेर ठेवले जातात .
विस्थापन पद्धतीद्वारे पंपांचे वर्गीकरण केले जाऊ शकते, यात मुख्यत्वेकरून सकारात्मक विस्थापना पंप (positive displacement pumps), प्रेरणा पंप (impulse pumps), वेग पंप (velocity pumps), गुरुत्व पंप (gravity pumps), वाफेवर चालणारा पंप (steam pumps) आणि व्हॅल्व्ह नसणारा पंप (valveless pumps) असे प्रकार येतात. पंपाचे तीन मूलभूत प्रकार आहेत: सकारात्मक विस्थापन (positive displacement ), केन्द्रापसारक (centrifugal) आणि अक्षीय-प्रवाह पंप (axial-flow pumps).केंद्रापसारक पंपांमध्ये द्रव पदार्थ इम्पाइलरच्या वरती वाहतो म्हणून द्रवाच्या प्रवाहाची दिशा नव्वद अंशांनी बदलते, तर अक्षीय प्रवाह पंपांमध्ये प्रवाहाची दिशा बदलली जात नाही.
सकारात्मक विस्थापन पंप (positive displacement pumps)
संपादन
सकारात्मक विस्थापन पंप हे द्रव पदार्थ एका निश्चित (छोट्या आकाराच्या) आकारमानात अडकवून ते इनलेट पासून आउटलेट पर्यंत सक्तीने विस्थापित (displacing) करते.
काही सकारात्मक विस्थापना पंप सक्शनच्या बाजूला विस्तृत पोकळी आणि स्त्राव बाजूला कमी होणारी पोकळी वापरतात. द्रव पंपमध्ये वाहतो कारण सक्शनच्या बाजूची पोकळी विस्तृत होते आणि पोकळी कोसळल्यामुळे द्रव स्त्राव बाहेर पडतो. ऑपरेशनच्या प्रत्येक चक्रात आकारमान स्थिर असते.
सकारात्मक विस्थापन पंप वर्तन आणि सुरक्षा (Positive displacement pump behavior and safety)
संपादनसकारात्मक विस्थापन पंप, केन्द्रापसारक किंवा रोटो डायनामिक पंपांप्रमाणेच, सैद्धांतिकरित्या डिस्चार्ज प्रेशर काहीही असो, दिलेल्या वेगाने (आरपीएम) समान प्रवाह तयार करू शकतो. अशाप्रकारे, सकारात्मक विस्थापना पंप हे सतत फ्लो मशीन (constant flow machines)असतात . तथापि, दबाव वाढल्यामुळे अंतर्गत गळतीमध्ये थोडीशी वाढ झाल्यामुळे प्रवाह कमी होतो.
रोटरी पॉझिटिव्ह विस्थापन पंप (Rotary positive displacement pumps)
संपादन
हे पंप द्रवाला रोटरी यंत्रणेद्वारे फिरवतात त्यामुळे पोकळी (vacuum ) तयार होऊन ती जागा द्रवाने भरली जाते आणि ते विस्थापित केले जाते
फायदे: रोटरी पंप अत्यंत कार्यक्षम आहेत [२] कारण व्हिस्कोसिटी वाढल्यामुळे ते जास्त प्रवाह दरासह अत्यंत चिकट द्रव स्तलांतरित करू शकतात.
कमतरताः फिरणाऱ्या पंप आणि बाह्य किनार यांच्या दरम्यान पंपच्या स्वरूपासाठी अगदी जवळील क्लिअरन्स आवश्यक असतात, ज्यामुळे ते मंद, स्थिर वेगाने फिरते. जर रोटरी पंप जास्त वेगाने चालविले गेले तर द्रवपदार्थामुळे झीज होते, यामुळे शेवटी द्रव्य फटीतून जाण्याची जाण्याची क्षमता वाढते आणि यामुळे कार्यक्षमता कमी होते.
रोटरी पॉझिटिव्ह विस्थापन पंप 5 मुख्य प्रकारांमध्ये पडतात:
- गियर पंप - एक सोपा प्रकारचा रोटरी पंप जिथे द्रव दोन गीअर्सच्या दरम्यान ढकलला जातो
- स्क्रू पंप - द्रव पंप करण्यासाठी या पंपच्या अंतर्गत भागांचा आकार सहसा दोन स्क्रू एकमेकांविरूद्ध फिरत असतात असा असतो
- रोटरी वेन पंप - पोकळ डिस्क पंप (eccentric disc pumps किंवा Hollow rotary disc पंप म्हणून देखील ओळखले जातात), स्क्रोल कॉम्प्रेसरसारखेच, यामध्ये गोलाकार गृहनिर्माणमध्ये बेलनाकार रोटर असते. जसे रोटर परिभ्रमण करतो आणि काही प्रमाणात फिरतो, तो रोटर आणि केसिंग दरम्यान द्रव अडकवितो, पंपमधून द्रव रेखाटतो. हे पेट्रोलियम उत्पादनांसारख्या अत्यंत चिकट द्रव्यांसाठी वापरले जाते आणि ते २९० पी एस आई इतक्या दाबावर सुद्धा चालू शकते . [३] [४] [५] [६] [७] [८] [९]
- व्हायब्रेट्री पंप समान ऑपरेटिंग तत्त्व असलेले रेखीय कंप्रेसरसारखे असतात. ते डायोडद्वारे एसी करंटला कनेक्ट केलेल्या इलेक्ट्रोमॅग्नेटसह स्प्रिंग-भारित पिस्टन वापरून कार्य करतात. स्प्रिंग-भारित पिस्टन हा एकमेव हलणारा भाग आहे आणि तो विद्युत चुंबकाच्या मध्यभागी ठेवला जातो. एसी करंटच्या सकारात्मक चक्र दरम्यान, डायोड इलेक्ट्रोमॅग्नेटद्वारे ऊर्जा प्रवेश करण्यास अनुमती देते, एक चुंबकीय क्षेत्र तयार करते जे पिस्टनला मागे सरकवते, स्प्रिंग संकुचित करते आणि सक्शन तयार करते. एसी करंटच्या नकारात्मक चक्र दरम्यान, डायोड विद्युत् चुंबकाकडे चालू प्रवाह रोखतो, स्प्रिंगला संकुचित करू देतो, पिस्टनला पुढे हलवितो आणि द्रवपदार्थ पंप करतो आणि रेसिप्रोकेटिंग पंप प्रमाणे दबाव निर्माण करतो. कमी खर्चामुळे, स्वस्त एस्प्रेसो मशीनमध्ये याचा मोठ्या प्रमाणात वापर केला जातो. तथापि, व्हायब्रेट्री पंप एका मिनिटापेक्षा जास्त काळ ऑपरेट केले जाऊ शकत नाहीत कारण ते मोठ्या प्रमाणात उष्णता निर्माण करतात. रेखीय कंप्रेसरमध्ये (Linear compressors) ही समस्या नसते, कारण ते कार्यरत द्रव (जे बहुतेकदा रेफ्रिजरेट असते) द्वारे थंड केले जाऊ शकते. [१०] [११]
रेसिप्रोकेटिंग सकारात्मक विस्थापन पंप (Reciprocating positive displacement pumps)
संपादन
रेसिप्रोकेटिंग पंप हे पिस्टनचे एक किंवा अनेक ऑसिलेशन (गतीने वर खाली होण्याची प्रक्रिया), प्लंजर प्लंजर किंवा झिल्ली (डायफ्राम) वापरून द्रव पदार्थ स्थलांतरित करते., तर वाल्व्ह द्रव गती इच्छित दिशेने मर्यादित करतात. सक्शन होण्यासाठी, पंपने प्रथम चेंबरमध्ये दबाव कमी करण्यासाठी बाहेरील गतीमध्ये प्लनरला खेचणे आवश्यक आहे. एकदा प्लंजर मागे सरकल्यावर ते दाब कक्ष वाढवेल आणि सपाट्याच्या आतील दाब नंतर डिस्चार्ज व्हॉल्व्ह उघडेल आणि द्रवपदार्थाला वेगवान वेगाने सोडेल. [१२]
ठराविक रेसिप्रोकेटिंग पंपाचे प्रकार खालीलप्रमाणे :
- प्लंजर पंप (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Plunger_pump" rel="mw:ExtLink" title="Plunger pump" class="cx-link" data-linkid="144">Plunger pumps</a>) - एक परस्पर चालणारा सपाट एक किंवा दोन ओपन वाल्व्हमधून द्रवपदार्थ ढकलतो, परत येताना सक्शनद्वारे बंद केला जातो.
- डायफ्राम पंप (Diaphragm pumps)- प्लंजर पंपांसारखेच, जिथे पंपिंग हायड्रॉलिक तेलावर दबाव आणते ज्याचा वापर पंपिंग सिलेंडरमध्ये डायफ्रामला चिकटविण्यासाठी केला जातो. डायफ्राम वाल्व्ह घातक आणि विषारी द्रवपदार्थ पंप करण्यासाठी वापरले जातात.
- पिस्टन पंप (Piston pumps) विस्थापन पंप - सहसा थोड्या प्रमाणात द्रव किंवा जेल स्वहस्ते पंप करण्यासाठी सामान्य साधने. सामान्य हात साबण वितरक हा एक पंप आहे.
- रेडियल पिस्टन पंप (Radial piston pumps)- हायड्रॉलिक पंपचे एक रूप जेथे पिस्टन रेडियल दिशेने पुढे सरकतात.
विविध सकारात्मक-विस्थापना पंप (Various positive-displacement pumps)
संपादनया पंपांमध्ये सकारात्मक विस्थापन तत्त्व लागू होते:
- रोटरी लोब पंप: Rotary lobe pump
- प्रगतीशील पोकळी पंप: Progressive cavity pump
- रोटरी गिअर पंप: Rotary gear pump
- पिस्टन पंप: Piston pump
- डायफ्राम पंप: <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Diaphragm_pump" rel="mw:ExtLink" title="Diaphragm pump" class="cx-link" data-linkid="164">Diaphragm pump</a>
- स्क्रू पंप: Screw pump
- गियर पंप: Gear pump
- हायड्रॉलिक पंप: Hydraulic pump
- रोटरी वेन पंप: Rotary vane pump
- पेरिस्टालिटिक पंप: Peristaltic pump
- रोप पंप: Rope pump
- लवचिक प्रवृत्त करणारा पंप: Flexible impeller pump
गियर पंप
संपादन
हा रोटरी पॉझिटिव्ह डिसप्लेसमेंट पंपांमधील सर्वात साधा सोपा पापं आहे. यात दोन मेश झालेले गीअर्स असतात जे एका केसिंगमध्ये फिरतात. गियरच्या दातांमधल्या जागेत द्रवपदार्थ अडकवून बाह्य परिघाभोवती जबरदस्तीने ढकलले जातात. द्रव परत मेश गियर मध्ये माघारीं प्रवास करीत नाही, कारण दोन दात मध्यभागी आल्यावर त्यामध्ये जाहीच जागा नसते. गियर पंप कार इंजिन ऑइल पंपमध्ये आणि विविध हायड्रॉलिक उर्जा पॅकमध्ये व्यापकरित्या वापर केले जातात.
स्क्रू पंप
संपादन
एक स्क्रू पंप हा एक रोटरी पंपचा एक जटिल प्रकार आहे जो विरोधी थ्रेडसह दोन किंवा तीन स्क्रू वापरतो - उदा. एक स्क्रू घड्याळाच्या दिशेने वळतो आणि दुसरा घड्याळाच्या दिशेने. स्क्रू समांतर शाफ्टवर आरोहित आहेत ज्यात गीअर्स आहेत ज्यात जाळी असते जेणेकरून शाफ्ट एकत्र फिरतात आणि सर्व काही ठिकाणीच राहते. स्क्रू शाफ्ट चालू करतात आणि पंपद्वारे द्रव ड्राइव्ह करतात. रोटरी पंपांच्या इतर प्रकारांप्रमाणेच, हलणारे भाग आणि पंपच्या केसिंग दरम्यानचे अंतर कमीतकमी आहे.
प्रगतीशील पोकळी पंप (Progressing cavity pump)
संपादनहे पंप मोठ्या प्रमाणात कण दूषित झालेल्या सांडपाणी, गाळ यासारख्या कठीण सामग्रीचा उपसा व स्थालांतरणासाठी मोठ्या प्रमाणावर वापरले जातात. या पंपमध्ये हेलिकल रोटर असते, त्याची रुंदी दहापट जास्त असते. हे व्यास xचे मध्यवर्ती भाग म्हणून दर्शविले जाऊ शकते, सहसा जाडीच्या भोवती वक्र सर्पिल ( SPIRAL) अर्ध्या x, जरी प्रत्यक्षात ते एकाच कास्टिंगमध्ये तयार केले जाते. हे शाफ्ट हेवी-ड्यूटी रबरच्या आस्तीनमध्ये फिट आहे, भिंतीची जाडी देखील सामान्यत: एक्स . जसा शाफ्ट फिरता, रोटर हळूहळू रबर स्लीव्हला द्रवपदार्थावर दबाव आणतो. अशा पंप कमी आकारमानात सुद्धा खूप उच्च दाब वाढवू शकतात.
रूट्स-प्रकारचे पंप (Roots-type pumps)
संपादन
रूट्स बंधूंनी या प्रकारचा शोध लावल्याने त्यांच्या माघारीं याला रूट्स लोब पंप हे नाव दिले गेले. दोन लांबलचक हेलिकल रोटर्स दरम्यान अडकलेला द्रव विस्थापित करतो, या दोन हेलिकॅल रोटर्स मधला कोण ९० अंशाचा असतो. हे डिझाइन समान व्हॉल्यूम आणि व्हर्टेक्स नसलेला सतत प्रवाह तयार करते. हे कमी स्पंदन दरांवर कार्य करू शकते आणि काही अनुप्रयोगांना आवश्यक असलेल्या सौम्य कामगिरीची मुभा देते.
अनुप्रयोगांमध्ये हे समाविष्ट आहे:
- उच्च क्षमता औद्योगिक एर कॉम्प्रेसर
- अंतर्गत ज्वलन इंजिनवर सुपरचार्जर्स करण्यासाठी वापर.
- फेडरल सिग्नल कॉर्पोरेशनचा थंडरबोल्ट सिव्हील डिफेन्स सायरनचा ब्रँड.
पेरिस्टालिटिक पंप (Peristaltic pump)
संपादन
एक पेरिस्टाल्टिक पंप एक प्रकारचा सकारात्मक विस्थापन पंप आहे. त्यामध्ये गोलाकार पंप केसिंगच्या आतील बाजूस लवचिक नळीच्या आत द्रव असतो (जरी रेषात्मक पेरिस्टॅलिटिक पंप बनविले गेले आहेत). रोटरशी संलग्न असंख्य रोलर्स, शूज किंवा वाइपर लवचिक ट्यूब कॉम्प्रेस करतात. रोटर वळताच, कॉम्प्रेशन अंतर्गत ट्यूबचा भाग ट्यूबद्वारे द्रवपदार्थ जबरदस्तीने (किंवा ओक्युल्ड ) बंद करतो. याव्यतिरिक्त, जेव्हा कॅम पास झाल्यानंतर ट्यूब त्याच्या नैसर्गिक स्थितीत उघडते तेव्हा ते पंपमध्ये द्रव ( पुनर्वसन ) काढते. या प्रक्रियेस पेरिस्टॅलिसिस म्हणतात.
प्लंजर पंप (Plunger pumps)
संपादनप्लंजर पंप हे रेसिप्रोकेटिंग सकारात्मक विस्थापन पंप आहेत.
यामध्ये रेसिप्रोकेटिंग प्लंजर असलेला सिलेंडर असतो. सिलेंडरच्या डोक्यावर सक्शन आणि डिस्चार्ज वाल्व्ह बसविले जातात. सक्शन स्ट्रोकमध्ये, प्लंजर मागे जातात आणि सक्शन वाल्व्ह उघडतात ज्यामुळे सिलेंडरमध्ये द्रवपदार्थ ओढून घेतले जातात . फॉरवर्ड स्ट्रोकमध्ये, प्लंजर डिस्चार्ज वाल्व्हमधून द्रव बाहेर ढकलतो. . पाइपिंग सिस्टममध्ये द्रव गती वाढविते तेव्हा बरीच ऊर्जा वाया जाते. अतिप्रमाणात कंपने आणि पाण्याचे हातोडा (water hammer)एक गंभीर समस्या असू शकते. सर्वसाधारणपणे, दोन किंवा अधिक सिलेंडर्स एकमेकांशी टप्प्यात काम करत नसल्यामुळे समस्यांची भरपाई केली जाते.
ट्रिपलॅक्स-शैलीतील प्लंजर पंप
संपादनट्रिपलॅक्स प्लंजर पंप तीन प्लंजर वापरतात, ज्यामुळे सिंगल रीसिप्रोकेटिंग प्लंजर पंप्सची स्पंदन कमी होते. पंप आउटलेटवर पल्सेशन डॅम्पेनर जोडल्यास पंप लहरी किंवा पंप ट्रान्सड्यूसरचा लहरी ग्राफ सुलभ होतो. हाय-प्रेशर फ्लुइड आणि प्लंजरच्या डायनॅमिक रिलेशनसाठी सामान्यत: उच्च-गुणवत्तेच्या सील आवश्यक असतात. मोठ्या संख्येने प्लंजर असलेल्या प्लंजर पंपमध्ये वाढीचा प्रवाह, किंवा स्पंदन डॅपरशिवाय सुरळीत प्रवाह याचा फायदा होतो. फिरणारे भाग आणि क्रॅन्कशाफ्ट भार वाढविणे ही एक कमतरता आहे.
कॉम्प्रेस्ड-एर-चालित डबल डायफ्राम पंप (Compressed-air-powered double-diaphragm pumps)
संपादनसकारात्मक विस्थापन एक आधुनिक अर्ज संकुचित एर-समर्थित आहे पंप double- कान पंप. कॉम्प्रेस्ड एरवर चालवा, हे पंप डिझाइनद्वारे अंतर्गत सुरक्षित आहेत, जरी सर्व उत्पादक उद्योग नियमनचे पालन करण्यासाठी एटीएक्स प्रमाणित मॉडेल ऑफर करतात. हे पंप तुलनेने स्वस्त आहेत आणि बंधा of ्यातून पाणी पंप करण्यापासून ते हायड्रोक्लोरिक acidसिड पंपिंगपासून स्टोरेजपासून पंप करणे (पंप कसे तयार केले जातात यावर अवलंबून - इलेस्टोमर्स / बॉडी कन्स्ट्रक्शन) विविध कर्तव्ये पार पाडू शकतात. हे डबल डायफ्राम पंप कातरणे-संवेदनशील माध्यमांच्या वाहतुकीसाठी सौम्य पंपिंग प्रक्रियेसह चिपचिपा द्रव आणि अपघर्षक सामग्री हाताळू शकतात. [१३]
दोरी पंप (Rope pumps)
संपादन
चीनमध्ये 1000 वर्षांपूर्वी चेन पंप म्हणून तयार केलेले, हे पंप अगदी सोप्या सामग्रीतून बनविता येतील: एक दोरा, एक चाक आणि पीव्हीसी पाईप एक साधा दोरी पंप तयार करण्यासाठी पुरेसे आहेत. तळागाळातील संघटनांकडून रोप पंप कार्यक्षमतेचा अभ्यास केला गेला आहे आणि ते बनवण्याच्या आणि चालवण्याच्या तंत्रामध्ये सतत सुधारणा केली गेली आहे. [१४]
आवेग पंप (Impulse pumps)
संपादनइंपल्स पंप गॅस (सामान्यत: हवा) द्वारे निर्मित दबाव वापरतात. काही इंपल्स पंपांमध्ये द्रव (सामान्यत: पाणी) मध्ये अडकलेला वायू सोडला जातो आणि तो पंपमध्ये कुठेतरी साचला जातो, ज्यामुळे दबाव तयार होतो ज्यामुळे द्रवचा भाग वरच्या दिशेने ढकलता येतो.
पारंपारिक आवेग पंपमध्ये हे समाविष्ट आहे:
- हायड्रॉलिक रॅम पंप - कमी उंची असलेल्या असलेल्या पाण्याच्या पुरवठ्यातील गतीशील उर्जा तातडीने एर-बबल हायड्रॉलिक एक्झुम्युलेटरमध्ये साठवली जाते, त्यानंतर त्यास जास्त जास्त उंची वर पाणी नेण्यासाठी वापरले जाते.
- पल्सर पंप - केवळ नैसर्गिक गतींनी, नैसर्गिक स्त्रोतांसह चालवले जाते..
- एरलिफ्ट पंप - पाईप मध्ये भल्या द्रव (पाणी) पदार्थातून खालून हवेचे बुडबुडे सोडले जातात, ते वरती येताना त्या बुडबुड्यांच्या वरती असलेल्या पाणी वर ढकलले जाते
हायड्रॉलिक रॅम पंप
संपादनहे तुलनेने कमी दाब आणि उच्च प्रवाह-दराने पाण्यात घेते आणि उच्च हायड्रॉलिक-हेड आणि कमी प्रवाह-दराने पाणी बाहेर टाकते. डिव्हाइस दबाव वाढवण्यासाठी वॉटर हॅमर इफेक्टचा वापर करते जे इनपुट वॉटरचा एक भाग उचलते जे पंपला पाणी सुरू होण्यापेक्षा उंच बिंदूवर शक्ती देते.
वेग पंप (Velocity pumps)
संपादन
रोटोडायनामिक पंप (किंवा डायनॅमिक पंप) एक प्रकारचे वेग पंप आहेत ज्यात गति वेग वाढवून गतीशील उर्जा द्रव्यात जोडली जाते. उर्जाच्या वाढीस संभाव्य उर्जा (प्रेशर) मधील वाढीचे रूपांतर केले जाते जेव्हा गती कमी होण्यापूर्वी किंवा प्रवाह स्त्राव पाईपमध्ये पंपमधून बाहेर पडतो. गतीशील उर्जाचे दाबात रूपांतरण थर्मोडायनामिक्सच्या पहिल्या नियमाद्वारे किंवा अधिक विशेषतः बर्नौलीच्या तत्त्वाद्वारे स्पष्ट केले गेले आहे .
डायनॅमिक पंप वेगवान साधनेच्या साधनांनुसार आणखी उपविभाजित केले जाऊ शकतात.
या प्रकारच्या पंपमध्ये बरीच वैशिष्ट्ये आहेत:
- सतत ऊर्जा (Continuous energy)
- गतिज ऊर्जेमध्ये वाढ करण्यासाठी जोडलेल्या उर्जेचे रूपांतरण ( वेगात वाढ)
- वाढीव गती (गतीशील उर्जा)चे प्रेशर हेड वाढ रूपांतर.
रेडियल-फ्लो पंप (Radial-flow pumps)
संपादनअशा पंपला सेंट्रीफ्यूगल पंप देखील म्हणले जाते. द्रव अक्ष किंवा मध्यभागी प्रवेश करतो, इम्पाइलरद्वारे वेग वाढविला जातो आणि शाफ्टच्या (कोनातून) उजव्या कोनातून बाहेर पडतो; एक केंद्रापसारक उदाहरण आहे <span typeof="mw:Entity" id="mwAXk"> </span> फॅन, जो सामान्यत: व्हॅक्यूम क्लीनर लागू करण्यासाठी वापरला जातो. रेडियल-फ्लो पंपचा दुसरा प्रकार म्हणजे व्हर्टेक्स पंप. त्यातील द्रव कार्यरत चाकाभोवती स्पर्शिक दिशेने फिरतो. मोटरच्या यांत्रिक उर्जेपासून प्रवाहाच्या संभाव्य उर्जामध्ये रूपांतरण एकाधिक वावटळांद्वारे होते, जे पंपच्या कार्यरत चॅनेलमधील प्रवृत्तकर्त्याद्वारे उत्साही असतात. सामान्यत: रेडियल-फ्लो पंप अक्षीय- किंवा मिश्रित-फ्लो पंपपेक्षा जास्त दाब आणि कमी प्रवाह दराने कार्य करते.
अक्ष-प्रवाह पंप (Axial-flow pumps)
संपादनयास ऑल फ्लुइड पंप असेही म्हणतात. अक्षीय द्रवपदार्थ हलविण्यासाठी द्रव बाह्य किंवा अंतर्मुख केले जाते. ते रेडियल-फ्लो (सेंट्रीफ्यूगल) पंपांपेक्षा खूपच कमी दाबाने आणि जास्त प्रवाह दरावर काम करतात. विशेष खबरदारी न घेता अ‍ॅक्सियल-फ्लो पंप वेगात चालवता येत नाहीत. जर कमी प्रवाह दरावर, एकूण पाईप वाढणे आणि या पाईपशी संबंधित उच्च टॉर्कचा अर्थ असा होतो की प्रारंभिक टॉर्क पाईप सिस्टममधील द्रव संपूर्ण द्रव्यासाठी प्रवेगक कार्य बनले पाहिजे. प्रणालीमध्ये मोठ्या प्रमाणात द्रव असल्यास पंप हळूहळू वेगवान करावे लागते. [१५]
इडक्टर - जेट पंप (Eductor-jet pump)
संपादनकमी दबाव निर्माण करण्यासाठी हे अनेकदा स्टीमचे जेट वापरते. हे कमी दाब द्रवपदार्थात शोषून घेते आणि त्यास उच्च दाब प्रदेशात आणते.
गुरुत्व पंप (Gravity pumps)
संपादनग्रॅव्हिटी पंपमध्ये सायफॉन आणि हेरॉनच्या कारंजेचा समावेश आहे. हायड्रॉलिक रॅमला कधीकधी गुरुत्व पंप देखील म्हणले जाते; गुरुत्व पंपमध्ये गुरुत्वाकर्षण शक्ती आणि तथाकथित गुरुत्व पंपद्वारे पाणी उचलले जाते
स्टीम पंप (Steam pumps)
संपादनमुख्यतः ऐतिहासिक स्वारस्य असलेल्या स्टीम पंप बऱ्याच काळापासून अस्तित्वात आहेत.यामध्ये सगळ्याप्रकारचे पंप येतात जे वाफेवर चालणारे इंजिन वरती चालतात आणि तसेच pistonless पंप जसे थॉमस Saveryच्या किंवा Pulsometer स्टीम पंप यां वरतीही चालतात.
वाल्व्हलेस पंप (Valveless pumps)
संपादनवाल्व्हलेस पंपिंग विविध बायोमेडिकल आणि अभियांत्रिकी प्रणालींमध्ये द्रव वाहतुकीस मदत करतात. वाल्व्हलेस पंपिंग सिस्टममध्ये, प्रवाह दिशेचे नियमन करण्यासाठी कोणतेही वाल्व्ह (किंवा भौतिक प्रसंग) उपस्थित नसतात. वाल्व्हलेस सिस्टमची द्रव पंपिंग कार्यक्षमता, तथापि, व्हॉल्व्ह असण्यापेक्षा कमी असणे आवश्यक नाही. खरं तर, निसर्ग आणि अभियांत्रिकीमधील बऱ्याच द्रव-गतिशील प्रणाल्या कमीतकमी त्यामध्ये कार्यरत द्रवपदार्थाची वाहतूक करण्यासाठी वाल्व्हलेस पंपिंगवर अवलंबून असतात. उदाहरणार्थ, हृदयातील वाल्व निकामी झाल्यावरही हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी रक्ताभिसरण काही प्रमाणात राखले जाते. भ्रूणाचे हृदय व्हॉल्व्ह नसताना सुद्धा पम्पिंग करत असते . मायक्रोफ्लूइडिक्समध्ये, वाल्व्हलेस प्रतिबाधा पंप बनावट तयार केले गेले आहेत आणि संवेदनशील बायोफ्लूइड्स हाताळण्यासाठी विशेषतः योग्य असेल अशी अपेक्षा आहे. पायझोइलेक्ट्रिक ट्रान्सड्यूसर तत्त्वावर ऑपरेट इंक जेट प्रिंटर वाल्व्हलेस पंपिंग देखील वापरतात. त्या दिशेने कमी प्रवाहातील अडथळा आणि केशिका क्रियेद्वारे पुन्हा भरल्यामुळे पंप चेंबर प्रिंटिंग जेटद्वारे रिक्त केले जाते.
संदर्भ
संपादन- ^ Pump classifications. Fao.org. Retrieved on 2011-05-25.
- ^ "The Volumetric Efficiency of Rotary Positive Displacement Pumps". www.pumpsandsystems.com. 2015-05-21. 2019-03-27 रोजी पाहिले.
- ^ "Eccentric Disc Pumps". PSG.
- ^ "Hollow Disc Rotary Pumps". APEX Equipment.
- ^ "M Pompe | Hollow Oscillating Disk Pumps | self priming pumps | reversible pumps | low-speed pumps". www.mpompe.com. 2020-02-06 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 2020-04-30 रोजी पाहिले.
- ^ "Hollow disc pumps". Pump Supplier Bedu.
- ^ "3P PRINZ - Hollow rotary disk pumps - Pompe 3P - Made in Italy". www.3pprinz.com. 2020-08-06 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 2020-04-30 रोजी पाहिले.
- ^ "Hollow Disc Pump". magnatexpumps.com. 2020-08-06 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 2020-04-30 रोजी पाहिले.
- ^ "Hollow Rotary Disc Pumps". November 4, 2014.
- ^ "FAQs and Favorites - Espresso Machines". www.home-barista.com.
- ^ "The Pump: The Heart of Your Espresso Machine". Clive Coffee.
- ^ "Preventing Suction System Problems Using Reciprocating Pumps". Triangle Pump Components, Inc. (इंग्रजी भाषेत). 2019-02-26 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 2017-08-18 रोजी पाहिले.
- ^ Admin. "Advantages of an Air Operated Double Diaphragm Pump" (इंग्रजी भाषेत). 2018-01-03 रोजी पाहिले.
- ^ Tanzania water Archived 2012-03-31 at the Wayback Machine. blog – example of grassroots researcher telling about his study and work with the rope pump in Africa.
- ^ "Radial, mixed and axial flow pumps" (PDF). Institution of Diploma Marine Engineers, Bangladesh. June 2003. 2018-12-22 रोजी मूळ पान (PDF) पासून संग्रहित. 2017-08-18 रोजी पाहिले.