तारा भवाळकर
डॉ. तारा भवाळकर या मराठीतील ज्येष्ठ साहित्यिक, संशोधक आणि लोकसाहित्याच्या अभ्यासक आहेत. त्यांनी मराठी साहित्य आणि संस्कृतीच्या क्षेत्रात मोलाचे योगदान दिले आहे. त्यांना २०२४ मध्ये महाराष्ट्र फाउंडेशन चा साहित्यिक जीवनगौरव पुरस्कार मिळाला.[१] तसेच, दिल्ली येथे झालेल्या ९८व्या अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनच्या त्या अध्यक्ष होत्या.[२]
| तारा भवाळकर | |
|---|---|
 | |
| जन्म | १ एप्रिल, १९३९ |
| राष्ट्रीयत्व | भारतीय |
| धर्म | हिंदू |
| कार्यक्षेत्र | मराठी लेखिका |
| भाषा | मराठी |
जन्म
संपादनडॉ. तारा भवाळकर यांचा जन्म १ एप्रिल १९३९ रोजी सांगली, महाराष्ट्र येथे झाला.[३][४] त्यांचे वडील शिक्षक होते, ज्यामुळे त्यांना लहानपणापासूनच वाचनाची आवड निर्माण झाली.[४]
शिक्षण
संपादनतारा भवाळकर यांनी पुणे येथील फर्ग्युसन महाविद्यालयातून मराठी विषयात बी.ए. आणि एम.ए. पूर्ण केले.[४] त्यानंतर त्यांनी मराठी साहित्य आणि लोकसाहित्यावर संशोधन करून पीएच.डी. मिळवली.[४] त्यांनी विशेषतः संत साहित्य आणि लोकसाहित्य यांचा सखोल अभ्यास केला.[५] त्या शिक्षणशास्त्र (एसटीसी) आणि हिंदी भाषेतही शिक्षण घेतलेल्या आहेत.[३]
कार्य
संपादनतारा भवाळकर यांनी मराठी साहित्याच्या क्षेत्रात संशोधक, लेखक आणि प्राध्यापक म्हणून काम केले आहे. त्यांनी सांगली येथील श्रीमती चंपाबेन वालचंद शाह महिला महाविद्यालयात १९७० ते १९९९ पर्यंत प्राध्यापिका म्हणून काम केले.[४] निवृत्तीनंतर त्या पुणेमधील ललित कला अकादमी आणि मुंबई विद्यापीठच्या लोककला अकादमीमध्ये अतिथी प्राध्यापक म्हणून कार्यरत होत्या.[६] त्यांचे संशोधन मराठी लोकसाहित्य, संत साहित्य, आणि स्त्रीवादी साहित्य यांच्यावर केंद्रित आहे.[५] त्यांनी मराठी भाषेच्या संवर्धनासाठी विविध व्याख्याने दिली आणि नव्या पिढीपर्यंत ती पोहोचवण्याचा प्रयत्न केला.[७] २०२५ मध्ये दिल्ली येथे झालेल्या ९८व्या अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनात त्या अध्यक्ष होत्या, जिथे त्यांनी मराठी भाषेच्या जिवंतपणावर आणि बौद्धिक शरणागतीला ज्ञानाने विरोध करण्यावर भर दिला.[२] त्यांनी स्त्रीवादी विचार आणि पारंपरिक ज्ञान यांचा समन्वय साधण्याचे महत्त्व मांडले.[७]
पुस्तके
संपादनतारा भवाळकर यांनी अनेक पुस्तके लिहिली आहेत, ज्यामध्ये मराठी लोकसाहित्य, संत साहित्य आणि स्त्रीवादी दृष्टिकोन यांचा समावेश आहे. त्यांची पूर्ण पुस्तकांची यादी खालीलप्रमाणे आहे:[३]
- राणीसाहेब रुसल्या (एकांकिका, इंडिया बुक कंपनी, पुणे, १९७५)
- मधुशाला (हरिवंशराय बच्चन यांच्या काव्याचा अनुवाद, इंडिया बुक कंपनी, पुणे, १९७९)
- यक्षगान आणि मराठी नाट्यपरंपरा
- लोकांगण
- लोकसाहित्य : वाङ्मय प्रवाह
- मायवाटेचा मागोवा
- आकलन आणि आस्वाद (समीक्षा)
- प्रियतमा (ग. द. माडगूळकर यांच्या साहित्यातील स्त्री प्रतिमा)
- बोरीबाभळी (र. रं. बोरकर यांचे साहित्य)
- अभ्यासक स्त्रिया (२५ ज्येष्ठ अभ्यासक स्त्रियांचा परिचय)
- तिसऱ्या बिंदूच्या शोधात (वैचारिक)
- निरगाठ सुरगाठ (लेखसंग्रह)
सन्मान आणि पुरस्कार
संपादन- महाराष्ट्र सरकारचा पुरस्कार: त्यांच्या लोकसंचित या पुस्तकासाठी १९९१ मध्ये मिळाला.[३]
- महाराष्ट्र फाउंडेशन साहित्यिक जीवनगौरव पुरस्कार (२०२४): मराठी साहित्यातील योगदानासाठी.[१]
- जनसेवा पुरस्कार (२०२५): ९८व्या अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाच्या निमित्ताने.[२]
हे सुद्धा पहा
संपादनसंदर्भ
संपादन- ^ a b "साहित्यिक जीवनगौरव पुरस्कार डॉ. तारा भवाळकर यांना". Marathi IndiaTimes. 14 December 2023. 6 March 2025 रोजी पाहिले.
- ^ a b c "All India Marathi Literature Conference President Dr Tara Bhavalkar". Dainik Mahabhoomi. 6 October 2024. 6 March 2025 रोजी पाहिले.
- ^ a b c d "तारा भवाळकर यांचा पुस्तक संग्रह". Weekly Sadhana. 1 January 2025. 6 March 2025 रोजी पाहिले.
- ^ a b c d e "डॉ. तारा भवाळकर: जीवनप्रवास". Marathi IndiaTimes. 5 September 2021. 6 March 2025 रोजी पाहिले.
- ^ a b c "डॉ. तारा भवाळकर यांची ९८व्या अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाच्या अध्यक्षपदी निवड". Lokmat. 6 October 2024. 6 March 2025 रोजी पाहिले.
- ^ a b "मराठी साहित्य संमेलनाच्या अध्यक्षपदी ज्येष्ठ अभ्यासक डॉ. तारा भवाळकर यांची निवड". Pudhari. 6 October 2024. 6 March 2025 रोजी पाहिले.
- ^ a b "तारा भवाळकर: मराठमोळ्या संस्कृतीच्या संशोधक". BBC Marathi. 22 February 2025. 6 March 2025 रोजी पाहिले.
 |
विकिमीडिया कॉमन्सवर खालील विषयाशी संबंधित संचिका आहेत: |