"मुहूर्त" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

[[दिनमान|दिनमानाचा]] पंधराव्या भागास '''मुहूर्त''' म्हणतात. रात्रिमानाचेही तेवढेच मुहूर्त असतात.तसेच (शुभकर्मास योग्य असलेल्या काळासही मुहूर्त असे म्हणतात. हा मुहूर्त पंधराव्या भागाहून वेगळा आहे.)

* सूर्योदयापासुनसूर्योदयापासून ३ मुहूर्त - प्रातःकाळ

* त्यानंतरचे ३ मुहूर्त - अपराण्हकाळ - [[श्राद्ध|श्राद्धासाठी]] महत्वाचामहत्त्वाचा काळ.

* त्यानंतरचे ३ मुहूर्त - सायंकाळ -हा कोणत्याही कर्मास प्रशस्त मानल्यामानला जात नाही.

[[मुहूर्त]] हा शब्द [[ऋग्वेद|ऋग्वेदामधे]] दोन ठिकाणी आला आहे. दोन्ही ठिकाणी त्याचा अर्थ ’थोडा काळ, थोडे क्षण’, मुहुर्त म्हणजे दिवसाचा पंधरावा भाग असाही अर्थ सांगितला जातो. दिवसाचे पंधरा आणि रात्रीचे पंधरा अशी मुहुर्तमुहूर्त सांगितले जातात. दोन घटिकांचा एक मुहुर्त होतो.

[[मुहूर्तमुक्तावली]]त कोणती कृत्य कधी करावीत त्याबद्दलचे नियम सांगितले आहेत. प्राचीनकाळी नक्षत्रांचे पुण्यकारक आणि पापकारक, पुल्लिंगी आणि स्त्रीलिंगी, उग्र आणि क्रृर असे निरनिराळे विभाग करण्यात आले होते. नक्षत्रांचे [[ध्रुव]] आणि [[स्थिर]] तीक्ष्ण अथवा दारुण, [[चर]] आणि [[चल]] इत्यादि आणखीही विभाग केले असून ह्या सज्ञांनासंज्ञांना अनुसरुन कोणती कृत्य कोणत्या प्रकारच्या नक्षत्रांवर करावी ह्यासंबधीचे नियम सांगितले आहेत.

[[मुहूर्तचिंतामणी]] ग्रंथात नक्षत्रांप्रमाणे वारांनाही धृवध्रुव, चर, ह्यासारख्या संज्ञा दिल्या असून त्या नावाच्या नक्षत्रांना अनुरुपअनुरूप असणारी कृत्ये त्यांच्याच स्वरुपाच्यास्वरूपाच्या वारांवर करावी असे सांगितले आहे.