राष्ट्रीय प्रतिज्ञा (भारत)

भारताची राष्ट्रीय प्रतिज्ञा ही भारतीय प्रजासत्ताकाशी निष्ठेची शपथ असते. सार्वजनिक कार्यक्रमांमध्ये, विशेषतः शाळांमध्ये आणि स्वातंत्र्यदिन आणि प्रजासत्ताक दिनाच्या समारंभात भारतीयांकडून ही सामान्यतः म्हटली जाते. तसेच ही प्रतिज्ञा शालेय पाठ्यपुस्तके आणि कॅलेंडरच्या सुरुवातीच्या पानांवर छापलेली आढळते. बहुतेक भारतीय शाळांमध्ये सकाळच्या संमेलनात तिचे पठण केले जाते. तथापि, प्रतिज्ञा ही भारतीय राज्यघटनेचा भाग नाही.

भारतीय राष्ट्रीय प्रतिज्ञा

ही प्रतिज्ञा १९६२ मध्ये लेखक पिडीमारी वेंकट सुब्बा राव यांनी तेलगू भाषेत तयार केली होती. १९६३ मध्ये विशाखापट्टणम येथील एका शाळेत ती प्रथम वाचण्यात आली आणि त्यानंतर विविध प्रादेशिक भाषांमध्ये या प्रतिज्ञेचा अनुवाद करण्यात आला.

इतिहास

भारतीय राष्ट्रीय प्रतिज्ञा पिडीमरी वेंकट सुब्बा राव यांनी रचली होती. तेलगू भाषेतील प्रसिद्ध लेखक आणि नोकरशहा असलेल्या सुब्बाराव यांनी 1962 मध्ये विशाखापट्टणमचे जिल्हा कोषागार अधिकारी म्हणून काम करताना प्रतिज्ञा तयार केली. त्यांनी ती प्रतिज्ञा काँग्रेसचे ज्येष्ठ नेते तेनेती विश्वनधम यांना सादर केली आणि त्यांनी ती तत्कालीन शिक्षणमंत्री पीव्हीजी राजू यांच्याकडे पाठवली. सुब्बा राव यांचा जन्म अनेपार्टी, नालगोंडा जिल्हा, तेलंगणा येथे झाला होता. ते तेलुगू, संस्कृत, हिंदी, इंग्रजी आणि अरबी भाषांचे तज्ञ होते. त्यांनी हैदराबाद राज्यात कोषागार अधिकारी म्हणून काम केले. आंध्र प्रदेशच्या निर्मितीनंतर त्यांनी खम्मम, निजामाबाद, नेल्लोर, विशाखापट्टणम आणि नलगोंडा जिल्ह्यात काम केले. 1963 मध्ये अनेक शाळांमध्ये ही प्रतिज्ञा सुरू करण्यात आली.

भारतीय राष्ट्रीय प्रतिज्ञा ही सामान्यतः भारतीय सार्वजनिक कार्यक्रमांमध्ये, अनेक भारतीय शाळांमधील दैनंदिन संमेलनांमध्ये आणि स्वातंत्र्यदिन आणि प्रजासत्ताक दिनाच्या समारंभांमध्ये वाचतात. राष्ट्रगीत तसेच राष्ट्रगीताचे लेखक भारतात सुप्रसिद्ध आहेत; परंतु पीव्ही सुब्बा राव, जे या प्रतिज्ञाचे लेखक आहेत, हे अल्प-ज्ञात व्यक्ती आहेत. त्यांच्या नावाचा उल्लेख पुस्तकांमध्ये किंवा कोणत्याही कागदपत्रांमध्ये जास्त आढळत नाही. स्वतः सुब्बा राव यांना स्वतःला राष्ट्रगीत आणि राष्ट्रीय गीताच्या बरोबरीने स्थान असलेल्या राष्ट्रीय प्रतिज्ञा म्हणून त्यांच्या प्रतिज्ञेची स्थिती माहीत नव्हती, असे मानले जाते. जेव्हा त्यांची नात तिच्या पाठ्यपुस्तकातील प्रतिज्ञा वाचत होती तेव्हा त्यांना हे समजले.

प्रतिज्ञा

भारत माझा देश आहे.

सारे भारतीय माझे बांधव आहेत.
माझ्या देशावर माझे प्रेम आहे.
माझ्या देशातल्या समृद्ध आणि
विविधतेने नटलेल्या परंपरांचा मला अभिमान आहे.
त्या परंपरांचा पाईक होण्याची पात्रता
माझ्या अंगी यावी म्हणून मी सदैव प्रयत्न करेन. मी माझ्या पालकांचा, गुरुजनांचा
आणि वडीलधाऱ्या माणसांचा मान ठेवीन
आणि प्रत्येकाशी सौजन्याने वागेन.
माझा देश आणि माझे देशबांधव
यांच्याशी निष्ठा राखण्याची
मी प्रतिज्ञा करीत आहे.
त्यांचे कल्याण आणि
त्यांची समृद्धी ह्यांतच माझे
सौख्य सामावले आहे.

जय हिंद

इंग्रजी भाषांतर

India is my country and all Indians are my brothers and sisters I love my country, and I am proud of its rich and varied heritage. I shall always strive to be worthy of it. I shall give respect to my parents, teachers, and all the elders, and treat everyone with courtesy. To my country and my people. I pledge my devotion. In their well being and prosperity alone lies my happiness. Jai Hind.