निर्धूर चूल
लहान खिडक्या,धूर यामुळे कोंदटलेल्या घरांची आपल्याला सवय झालेली असते. मुख्यतः स्त्रियांना रोज प्रदूषणाला नाहक तोंड द्यावे लागते. जेथे आता रॉकेलचा किंवा गॅसचा वापर होतो तेथे धूराचा त्रास अर्थातच नसतो. पण लाकूडफाटा वापरला तरी धूर होणार नाही अशा बिनधुराच्या चुली उपलब्ध आहेत त्यांत कमी इंधनातून जास्त उष्णता मिळते. धुरामुळे घरात कीटकांचे प्रमाण कमी राहते असे काही जणांचे मत आहे. तरी निर्धूर चुली आवश्यक आहेत. मधून मधून कीटकांसाठी धूर करणे काही अवघड नाही. ग्रामीण भागात घरगुती कारणासाठी लागणा-या एकूण उर्जेपैकी ८०% ऊर्जा स्वयंपाकासाठी वापरली जाते. खेडयातील लोक वर्षानुवर्षे चुली वापरत आहेत परंतु ह्या चुलींची कार्यक्षमता कमीच आहे. पारंपरिक चुलींच्या क्षमतेत १% जरी वाढ झाली तरी प्रतिवर्षी लाखो टन लाकूड वाचेल. जळणाच्या टंचाईमुळे चुलीमध्ये सुधारणा करून चुलींची कार्यक्षमता वाढवण्याचे व इंधनात बचत करण्याचे प्रयत्न संशोधकांनी सुरू केले आहेत.घरगुती आणि सर्व व्यवसायिक कार्यामध्ये ऊर्जा कार्यक्षमता अत्यंत महत्त्वपूर्ण आहे. दुर्लक्षित समूहामध्ये अनेक उर्जा कार्यक्षम उपकरणे मोठ्या प्रमाणात प्रसारित केली जात आहेत.या योजनेसाठी सन २०११ च्या जनगणनेनुसार दारिद्र्यरेषेखालील आणि आर्थिकदृष्ट्या मागास असलेल्या कुटुंबांची निवड करण्यात आली
गृहलक्षमी चूल
संपादनगृहलक्षमी चूल गोल गोल आकाराची आहे, हा एक गोल प्रकारचा स्टोव्ह आहे. याची ऊर्जा २६ ते २८%) आहे शिवाय चिमणी आणि टेंपलशिवाय. हे स्टोव स्टील किंवा प्लास्टर-ऑफ-पॅरीस मोल्ड्स वापरून तयार केलेले आहे. उडालेल्या स्टोव्हचे वजन ५ ते ६ किलो आहे जे हाताळण्यास आणि वाहतुकीसाठी सोपे आहे. कढईत लोखंडी जाळीने स्वयंपाक भांडीचे आवरण पांघरूण पसरविण्यासाठी समान रीतीने पसरण्यास मदत होते. खालच्या बाजूला असलेल्या खाडीच्या खाडीच्या खालच्या बाजूने खाट तयार करण्यासाठी डिझाईन केलेले आहे जे स्वयंपाकाच्या इंधन कार्यक्षमतेने जळत ठेवण्यास मदत करते आणि धूळ कमी करते. एश वेळोवेळी खड्डा वरून काढता येतो.महिलांना सरपण गोळा करण्यासाठी वणवण करावी लागते. चुलींच्या धुरामुळे त्यांच्या आरोग्यावर घातक परिणाम होतो. शिवाय लाकूडफाटयासाठी होणा-या झाडतोडीमुळे पर्यावरणावर दुष्परिणाम होतात. या सर्व समस्यांचे मूळ चुलीशी निगडित असल्याने चुलीत सुधारणा होणे ही काळाची गरज आहे.ग्रामीण भागातही वृक्ष संवर्धन व्हावे आणि प्रत्येक कुटुंब निर्धूर व्हावे, यासाठी गेल्या अकरा महिन्यांपासून देशात प्रधानमंत्री उज्ज्वला गॅस योजना राबविण्यात येत आहे.
गोबरगॅस चूल
संपादन- स्वयंपाक करण्यासाठी बायोगॅस स्टोव्ह मिथेन वायूचा वापर करते.
- बायोगॅस हे एक नैसर्गिक, स्वच्छ, बळकावणे इंधन आहे.हे खत decomposing पासून तयार केले जाते.
- बायोगॅस मध्ये कोळसा किंवा लाकडासारखा हा धूर होत नाही. म्हणूनच, आपला स्वयंपाक क्षेत्र स्वच्छ राहील आणि आपण चांगले आरोग्य राहील.
- बायोगॅसचे तापमान ३२ ते ३७ अंश सेल्सियस दरम्यान असणे आवश्यक आहे. जर तपमान १५ अंश सेल्सियस पेक्षा कमी असेल तर गॅसचे उत्पादन घेतले जाणार नाही.
गॅस कसा तयार होतो ऑक्सिजनच्या अनुपस्थिती परिस्थितीमध्ये सेंद्रिय पदार्थ विघटित तेव्हा उत्पादनाद्वारे तयार केले जाते.जेव्हा विघटन प्रक्रिया एका सोबत जोडलेल्या वातावरणात उद्धभवते तेव्हा हे कॅप्चर करता येते आणि त्याचा वापर नैसर्गिक ऊर्जा स्रोत म्हणून केला जाऊ शकतो.कोणत्याही प्रमाणात गोबरगॅस निर्मितीसाठी डायजेस्टर आणि गॅस संचयन टाकी आवश्यक आहे वातावरणाचा दाबामुळे येथे बायोगॅस तयार होतो म्हणून सामान्य एलपीजी गॅस चूल थेट गोबरगॅस वर कार्य करत नाही.गोबरगॅस चूल चालविण्यासाठी आपल्याला एलपीजी स्टोवमधून दाब कमी करण्याचा किंवा पिन काढून टाकण्याची आवश्यकता आहे. वास्तविक बायोगॅस स्टोव्ह प्रमाणे कार्यक्षमता नेहमी तितकीच चांगली नसते.
एलपीजी चूल
संपादन- एलपीजी - लिक्वीफाइड पेट्रोलियम गॅस -या गॅस मध्ये प्रोपेन,ब्युटेन आणि मिश्रणासह ज्वालाग्राही, हायड्रोकार्बन या वायूंचा समावेश असतो.
- एलपीजी हे द्रवपदार्थ, नैसर्गिक वायू प्रक्रियेतून आणि तेलशुद्धीकरण प्रक्रियेतून येते. एलपीजी हीटिंग, स्वयंपाक आणि ऑटो इंधन म्हणून वापरले जाते.
- वेगवेगळ्या देशांमध्ये या गॅस मध्ये हे वायू पुरविले जाते (प्रोपेन,ब्युटेन किंवा प्रोपेन-ब्युटेन)
- ऑस्ट्रेलियात, एलपीजी केवळ प्रोपेन आहे. प्रोपेन एलपीजी आहे परंतु सर्व एलपीजी प्रोपेन नाही.