नवदुर्गा

नवदुर्गा (संस्कृत: नवदुर्गा, IAST: Navadurgā), हिंदू धर्मातील दुर्गेचे नऊ रूप आणि रूपे आहेत,विशेषतः नवरात्री आणि दुर्गापूजेदरम्यान पूजा केली जाते. ते सहसा एकच देवता म्हणून एकत्रितपणे मानले जातात, मुख्यतः हिंदू धर्माच्या शाक्त आणि शैव पंथाच्या अनुयायांमध्ये.

हिंदू पौराणिक कथेनुसार, राक्षस-राजा महिषासुराशी झालेल्या नऊ दिवसांच्या युद्धाच्या कालावधीत नऊ रूपे दुर्गेच्या नऊ अवस्था मानल्या जातात, जिथे दहावा दिवस विजयादशमी ('विजय दिवस') म्हणून साजरा केला जातो. हिंदूंचा आणि सर्वात महत्वाचा सण मानला जातो.

दुर्गेची नऊ शक्तिरूपे आहेत, ती अशी :-

• शैलपुत्री - हिमालयपुत्री हिचे लग्न शंकराशी झाले. नवरात्राच्या पहिल्या दिवशी हिचे पूजन करतात.
• ब्रम्हचारिणी - म्हणजे तपचारिणी. उजव्या हातात जपमाळ व डाव्या हातात कमंडलू असे तेजोमय स्वरूप. पूजनाने सिद्धी व विजय प्राप्त होतात असा समज आहे. नवरात्राच्या दुसऱ्या दिवशी हिचे पूजन करतात.
• चंद्रघंटा - कल्याण करणारे व शांतिदायक दशभुजा स्वरूप. शिरोभागी घंटेच्या आकाराचा अर्धचंद्र आहे.सर्व हातात अस्त्रे आहेत. पूजनाने सर्व कष्टांतून मुक्ती मिळते असा समज आहे. नवरात्राच्या तिसऱ्या दिवशी हिचे पूजन करतात.
• कुष्मांडा - अष्टभुजा प्रकारचे स्वरूप. पूजनाने रोग नष्ट होतात असा समज आहे. कुष्मांड म्हणजे कोहळा. हिला कोहळ्याचा नैवेद्य लागतो. वाहन सिंह आहे. नवरात्राच्या चवथ्या दिवशी हिचे पूजन करतात.
• स्कंदमाता - स्कंदाची माता म्हणून असलेले चार भुजांचे स्वरूप. देवी कमळासनावर विराजमान आहे. देवीचा वर्ण पूर्ण शुभ्र आहे. नवरात्राच्या पाचव्या दिवशी हिचे पूजन करतात.
• कात्यायनी - 'कत' नावाच्या ऋषीच्या कुलात, 'कात्यक' गोत्रात उत्पन्न झालेली अशी ती कात्यायनी. नवरात्राच्या सहाव्या दिवशी हिचे पूजन करतात.
• कालरात्री - काळे शरीर व तीन डोळे असलेली, केशसंभार विखुरलेला, वाहन गर्दभ. खड्ग धारण केलेली, भयानक असे स्वरूप. नवरात्राच्या सातव्या दिवशी हिचे पूजन करतात.
• महागौरी - गोरा वर्ण, आभूषणे व वस्त्र पांढऱ्या रंगाचे. चार हात असलेली व वृषभ हे वाहन असलेली. नवरात्राच्या आठव्या दिवशी हिचे पूजन करतात.
• सिद्धिधात्री - सर्व सिद्धी देणारी. हिच्या उपासनेने आठ सिद्धी प्राप्त होतात व पारलौकिक कामना पूर्ण होतात. नवरात्राच्या नवव्या दिवशी हिचे पूजन करतात.

हे सुद्धा पहा

• दुर्गा