डलहौसी

लॉर्ड डलहौसी याच्याशी गल्लत करू नका.

हे भारताच्या हिमाचल प्रदेश राज्यातील चंबा जिल्ह्यातील एक गाव आहे. हे थंड हवेचे ठिकाणही आहे. पाच टेकड्यांवर वसलेल्या या गावाची समुद्रसपाटीपासूनची अधिकृत उंची १,९७० मी (६,००० फूट) आहे.

डलहौसी हे धौलाधर पर्वत रांगेत असलेले एक सुंदर पर्यटन स्थळ आहे. पाच पर्वत (काथलाँग, पोट्रेन, तेहरा, बाक्रोटा आणि बाळू) वर वसलेले हे हिल स्टेशन चंबा जिल्ह्याचा एक भाग आहे. १८५४ मध्ये ब्रिटिशांनी ते बांधले व विकसित केले आणि त्या जागी तत्कालीन व्हायसराय लॉर्ड डलहौसीच्या नावाने ह्याला डलहौसी नाव ठेवले गेले. ब्रिटिश सैनिक आणि नोकरशहा येथे उन्हाळ्याच्या सुट्टी घालवण्यासाठी येत असत. मोहक मैदाने आणि पर्वत वगळता इतर आकर्षणे प्राचीन मंदिरे, चंबा आणि पंगी खोरे आहेत.

ऐतिहासिक पार्श्वभूमी

इसवी सन १८५३ सालीब्रिटिशांनी तेव्हाच्या चंबाच्या राजाकडून जमीन खरेदी करून डलहौसी हे हिल स्टेशन विकसित केले.[[रविंद्रनाथ टागोर ह्यांनी आपली पहिली कविता येथे लिहिली. सुभाषचंद्र बोस दुसऱ्या विश्व युद्धाच्या वेळी येथे गुप्त योजना आखण्यासाठी आले होते. त्यामुळे डलहौसीला सुभाषनगर असेही नाव पडले होते. येथे पर्यटक शहीद स्मारक,सातधारा,सुभाष बावली बघण्यासाठी येतात.गांधी चौकापासून पंचपुला दोन कि.मी. अंतरावर आहे. शहिद अजित सिंग ह्यांचे येथे स्मारक आहे. अजित सिंग हे सुभाषचंद्र बोस आणि इंडियन नेशनल आर्मी चे समर्थक होते. सातधारा व सुभाष बावली येथे झरे आहेत. ते औषधी गुणधर्म असलेले आहेत असे लोक म्हणतात. सुभाषचंद्र बोस ह्यांनी या झऱ्यांचे पाणी सेवन केले होते असे म्हणतात. म्हणून त्याला सुभाष बावली म्हटले जाते. डलहौसी पासून कालाटॉप हे पर्यटन स्थळ ९ कि.मी.अंतरावर आहे. कालाटॉप पासून खजियार हे पर्यटन स्थळ २२ कि.मी. अंतरावर आहे. खजियार हे मैदान आहे आणि ते हिरवेगार आणि गोलाकार आहे. चोहोबाजूंनी देवदार वृक्ष आहेत. मध्यभागी एक तळे आहे.डलहौसी पठाणकोट पासून ८० कि.मी.अंतरावर आहे.

पर्यटन

डलहौसी एक अतिशय सुंदर आणि मनमोहक हिल स्टेशन आहे. डोंगरांनी वेढलेल्या या ठिकाणी बरयाच गोष्टी पाहायला मिळतात.

प्रमुख आकर्षण

• सेंट पॅट्रिक चर्च - मुख्य बस स्टँडपासून 2 किलोमीटर अंतरावर डलहौसी कॅन्टच्या सैनिकी हॉस्पिटल रोडवर ही चर्च आहे. सेंट पॅट्रिक चर्च डलहौसी मधील सर्वात मोठी चर्च आहे. मुख्य हॉल मध्ये एकाच वेळी 300 लोक बसू शकतात. ही चर्च १९०९ मध्ये बांधली गेली होती. ही चर्च ब्रिटिश सैन्याच्या अधिकाऱ्यांच्या सहकार्याने तयार केली गेली. सध्या या चर्चची देखरेख जालंधरच्या कॅथोलिक बिशपच्या अधिकारातून आहे. या चर्चभोवती निसर्गाचे सौंदर्य विखुरलेले आहे. हे उत्तर भारतातील एक सुंदर चर्च आहे. दगडाने बनवलेली इमारतही वेगळ्या प्रकारची आहे.  
• मणिमहेश यात्रा - ऑगस्ट / सप्टेंबर महिन्यात मणिमहेशला जाणारी प्रसिद्ध यात्रा चंबा येथील लक्ष्मीनारायण मंदिरातून सुरू होते. यावेळी, एका छडीला पवित्र मणिमहेश तलावाकडे नेले जाते. हा तलाव जिल्ह्यातील एक प्रमुख तीर्थक्षेत्र आहे. एका अंदाजानुसार दरवर्षी सुमारे एक लाख भाविक येथे येतात आणि पवित्र कुंडा मध्ये स्नान करतात. समुद्रसपाटीपासून 13500 फूट वर असलेले हे तलाव मणी महेश कैलास शिखराच्या खाली आहे. तलावापासून थोड्या अंतरावर संगमरवरी वस्तूंचे शिवलिंग आहे त्याला चौमुख असे देखील म्हणतात.
• लक्ष्मीनारायण मंदिर - लक्ष्मीनारायण मंदिर सुभाष चौक पासून 200 मी. दूर सदर बाजारात आहे. हे मंदिर भगवान विष्णूला समर्पित आहे. या दीडशे वर्ष जुन्या मंदिरात भगवान विष्णूच्या अनेक सुंदर मूर्ती दिसू शकतात. स्थानिक लोक या मंदिरात नियमित भेट देतात. या मंदिरातून मनी महेश यात्रा ऑगस्ट / सप्टेंबर महिन्यात सुरू होते.
• कलाटॉप वन्यजीव अभयारण्य - समुद्रसपाटीपासून 2440 मी. उंचीवर हे खूप दाट जंगल आहे. हे ठिकाण विविध प्रकारचे पक्षी पाहण्यास योग्य आहे. या ठिकाणचे सौंदर्य देखील अवर्णनीय आहे. येथे रात्रभर मुक्काम करू इच्छिणाऱ्या पर्यटकांसाठी एक विश्रामगृहदेखील आहे. येथे रहाण्यासाठी आरक्षण डलहौसीमध्ये करावे लागते. या जंगलाजवळ लक्कड मंडी आहे.
• पंचफुल्ला - स्वातंत्र्यसैनिक आणि शहीद भगतसिंग यांचे काका सरदार अजित सिंह यांचे भारताच्या स्वातंत्र्यदिनी निधन झाले. त्यांची समाधी डलहौसीच्या पंचफुलामध्ये बांधली गेली आहे. या सुंदर जागेला एक नैसर्गिक तलाव आणि लहान पूल आहेत ज्यानंतर या जागेचे नाव देण्यात आले आहे. पंचफुलाच्या वाटेवर सतधारा आहे. डलहौसी आणि बहलून यांना पाणीपुरवठा होतो. या पाण्याबद्दल असेही म्हणले आहे की त्यात काही रोग बरे करण्याची क्षमता आहे.