नेहरू तारांगण

नेहरू तारांगण ही भारतातील पाच तारांगणे आहेत, ज्यांना भारताचे पहिले पंतप्रधान जवाहरलाल नेहरू यांचे नाव देण्यात आले आहे. ही तारांगणे मुंबई, नवी दिल्ली, पुणे आणि बंगलोर येथे आहेत, तसेच प्रयागराजमध्ये जवाहर तारांगण आहे, जिथे नेहरूंचा जन्म झाला होता.

नवी दिल्लीतील नेहरू तारांगण हे जवाहरलाल नेहरू यांचे अधिकृत निवासस्थान होते, जे आता त्यांच्या स्मृतीप्रित्यर्थ ' नेहरू मेमोरियल म्युझियम अँड लायब्ररी ' म्हणून अधिकृतपणे ओळखले जाते. हे तीन मूर्ती भवनच्या मैदानावर वसलेले आहे. १९६४ मध्ये, त्यांच्या कल्पनांना चालना देण्यासाठी जवाहरलाल नेहरू मेमोरिअल फंडाची स्थापना करण्यात आली आणि खगोलशास्त्राच्या शिक्षणाला प्रोत्साहन देण्याच्या उद्देशाने नेहरू तारांगण बांधण्याचे काम हाती घेण्याण आले. मुंबईतील तारांगणाचे उद्घाटन श्रीमती इंदिरा गांधी यांच्या हस्ते ६ फेब्रुवारी १९८४ रोजी झाले. या ठिकाणचे एक प्रमुख आकर्षण म्हणजे Soyuz T-10 आहे, ज्याने भारताचे पहिले अंतराळवीर राकेश शर्मा यांना त्यांच्या स्पेस सूट आणि मिशन जर्नलसह अंतराळात नेले होते.

जवाहरलाल नेहरू तारांगणांमध्ये दाखवलेली अवकाश चित्रगृहे (स्काय थिएटर्स) अतिशय लोकप्रिय आहेत आणि दरवर्षी २,००,००० हून अधिक अभ्यागतांना आकर्षित करतात. स्काय थिएटर हे घुमटाच्या आकाराचे थिएटर आहे, जे नक्षत्र आणि ग्रहांची माहिती दर्शवते. कार्टून, पेंटिंग्ज, कॉम्प्युटर अ‍ॅनिमेशन, व्हिडिओ क्लिपिंग्ज आणि स्पेशल इफेक्ट्स यासारख्या व्हिज्युअल्सचा स्काय थिएटरमधील कार्यक्रमांमध्ये उदारपणे वापर केला जातो.

सप्टेंबर २०१० मध्ये 2010 च्या राष्ट्रकुल खेळापूर्वी ११कोटी रुपयांच्या नूतनीकरणानंतर तारांगण पुन्हा उघडण्यात आले आणि क्वीन्स बॅटन मिळाले. त्यात आता 'डेफिनिटी ऑप्टिकल स्टार प्रोजेक्टर' मेगास्टार आहे जो २ दशलक्ष तारे दाखवू शकतो. हे मोठ्या सूर्यग्रहणांच्या वेळी त्याच्या आवारात जुन्या दुर्बिणी, प्रोजेक्शन बॉक्स आणि सौर फिल्टर देखील सेट करते.