सेंट झेवियर्स महाविद्यालय, मुंबई
सेंट झेवियर्स महाविद्यालय ही एक मुंबई येथील खाजगी, कॅथलिक, स्वायत्त उच्च शिक्षण संस्था आहे जी भारतातील 'सोसायटी ऑफ जीझसच्या' बॉम्बे प्रांताद्वारे चालवली जाते. २ जानेवारी, १८६९ मध्ये जेसुइट्सने त्याची स्थापना केली होती. हे महाविद्यालय मुंबई विद्यापीठाशी संलग्न असून येथे कला, विज्ञान, वाणिज्य आणि व्यवस्थापन या विषयातील पदवी आणि पदव्युत्तर अभ्यासक्रम उपलब्ध आहे.[१][२][३] सेंट झेवियर्स महाविद्यालय हे २०१० मध्ये मुंबई विद्यापीठाने स्वायत्तता दिलेले पहिले महाविद्यालय होते.[४] २००६ मध्ये, सेंट झेवियर्स महाविद्यालयाला नॅशनल असेसमेंट अँड ॲक्रेडिटेशन कौन्सिल (NAAC) द्वारे 'A+' ग्रेड प्रदान करण्यात आला.[५]
16व्या शतकातील स्पॅनिश जेसुइट संत, फ्रान्सिस झेवियर यांच्या नावावरून महाविद्यालयाचे नाव ठेवण्यात आले आहे. दक्षिण मुंबईतील त्याचे कॅम्पस इंडो-गॉथिक शैलीतील वास्तुकलेमध्ये बांधले गेले आहे आणि वारसा वास्तू म्हणून ओळखले जाते.[५] 1869 मध्ये जर्मन जेसुइट्सनी स्थापन केलेल्या, झेवियर्सचा 1884 ते 1914 या काळात झपाट्याने विकास झाला. पहिल्या महायुद्धादरम्यान (1914-1918) जर्मन जेसुइट याजकांना तुरुंगात टाकण्यात आल्याने प्रशासनाची अव्यवस्था झाली, जी इतरांच्या नियुक्तीमुळे कमी झाली. युरोपियन जेसुइट्स. त्याची सुरुवात कला महाविद्यालय म्हणून झाली असताना, 1920च्या दशकात विज्ञान विभागांची स्थापना झाली. 1930च्या दशकात महाविद्यालयाचा मोठ्या प्रमाणात विस्तार झाला.
अल्पसंख्याक विद्यार्थ्यांसाठी सकारात्मक कृतीवर विशेष लक्ष केंद्रित करून हे महाविद्यालय आता भारतीय जेसुइट्सद्वारे चालवले जाते.[६] हे कला, विज्ञान, व्यवसाय, वाणिज्य किंवा सार्वजनिक धोरणातील पदवीपूर्व आणि पदव्युत्तर अभ्यासक्रम देते. त्याने आपल्या कॅम्पसमध्ये ब्लॅटर हर्बेरियमसह अनेक संशोधन संस्था निर्माण केल्या आहेत आणि आंतर-महाविद्यालयीन युवा महोत्सव 'मल्हार' साठी ओळखला जातो.
इतिहास संपादन
सेंट झेवियर्स कॉलेजची स्थापना २ जानेवारी १८६९ रोजी तत्कालीन 'बॉम्बे'मध्ये जर्मन संत जेसुइट्सने केली होती ज्यात फक्त दोन विद्यार्थी उपस्थित होते. हे दोन विद्यार्थी सहा जणांच्या गटातून आले होते, जे सेंट मेरीज इन्स्टिट्यूटमधून १८६८ मध्ये विद्यापीठाच्या मॅट्रिक परीक्षेला बसले होते. स्विस जेसुइट जोसेफ मायकेल विली (किंवा विली), १८६९ ते १८७३ या काळात कॉलेजचे पहिले प्राचार्य आणि इतर तीन जेसुइट्स यांनी ७ जानेवारी १८६९ रोजी कॉलेजमध्ये व्याख्यान आणि शिकवण्यास सुरुवात केली . ३० जानेवारी १८६९ रोजी बॉम्बे विद्यापीठाने कॉलेजला औपचारिक मान्यता दिली. एक विद्यार्थी नंतर १८७० मध्ये सामील झाले. पहिले तीन विद्यार्थी १८७१ मध्ये पदवीधर झाले.
१८८४ ते १९१० पर्यंत प्राचार्य फ्रेडरिक ड्रेकमन यांच्या आश्रयाखाली महाविद्यालयाचा झपाट्याने विकास होऊ लागला. द Blatter शुष्क वनस्पतींचा साठा स्विस Jesuit याजक यांनी १९०६ मध्ये स्थापना करण्यात आली Ethelbert Blatter आणि त्याचे सहकारी. वसतिगृह १९०९ मध्ये पूर्ण झाले, तर पूर्व-पश्चिम विज्ञान शाखा, रु . २,००,००० 1912 मध्ये पूर्ण झाले. शासनाने रु. अनुदान दिले. ७०,००० आणि रु. महाविद्यालयाच्या दोन अतिरिक्त इमारतींसाठी ३७,००० रु. महाविद्यालयाने 1912 मध्ये प्रथम महिलांना प्रवेश दिला. लेस्ली ओर्मे विल्सन , बॉम्बेचे गव्हर्नर (१९२३-१९२६), यांनी १९२६ मध्ये पूर्व-पश्चिम विज्ञान शाखेच्या विस्ताराचे उद्घाटन केले.
ब्रिटीश भारतातील जर्मन संस्था असल्याने , पहिल्या महायुद्धात (१९१४-१९१८) कॉलेजला मोठ्या प्रमाणावर परिणाम झाला . युद्धाचा उद्रेक झाल्यानंतर, जर्मन जेसुइट पुजारी, मुख्यतः वृद्ध, यांना १९१४ मध्ये खंडाळा येथील कॉलेज व्हिला येथे नजरकैदेत ठेवण्यात आले होते , जेथे अनेकांचा मृत्यू झाला होता. तथापि, तरुण जर्मन जेसुइट्सना १९१६ मध्ये मायदेशी परत आणण्यात आले. जर्मन जेसुइट्सच्या निर्गमनामुळे महाविद्यालयाच्या प्रशासनात अव्यवस्था निर्माण झाली, परंतु काही स्विस , लक्समबर्गर आणि इंग्लिश जेसुइट्सने ते कमी केले . जर्मन जेसुइट्सच्या माघारीनंतर सामान्य प्राध्यापकांची संख्या वाढली. १९२० मध्ये, मुंबईबाहेरून, विशेषतः कलकत्ता , यंगून , मंगळूर आणि सिंधमधील विद्यार्थ्यांची नोंदणी वाढू लागली. त्यानंतर त्यांच्या निवासाची सोय व्हावी म्हणून वसतिगृहात तिसरा मजला जोडण्यात आला. महाविद्यालयाने मराठी , गुजराती , उर्दू , अरबी , हिब्रू आणि पोर्तुगीज अशा सहा भाषा देऊ केल्या . स्पॅनिश जेसुइट्स १९२२ मध्ये आले. १९२० च्या दशकापर्यंत, महाविद्यालयाने केवळ उदारमतवादी कलांपेक्षाही आपल्या ऑफरचा विस्तार केला होता.. रसायनशास्त्र आणि जीवशास्त्र असे विज्ञान विभाग स्थापन झाले. स्पॅनिश Jesuit हेन्री Heras १९२५. पूर्व-पश्चिम विज्ञान विंग विस्तार १९२५ मध्ये पूर्ण आणि उघडले होते मध्ये "भारतीय ऐतिहासिक संशोधन संस्था" स्थापना केली लेस्ली Orme विल्सन , बॉम्बेचे राज्यपाल (१९२३-१९२६), २६ जानेवारी १९२६ रु.च्या खर्चात २,००,०००.
पुढच्या दशकात, पुजारी गोन्झालो पॅलासिओसने पूर्व-पश्चिम विज्ञान शाखेत तिसरा मजला जोडून आणि एप्रिल १९३५ मध्ये रसायनशास्त्राच्या शेडचा विध्वंस करून मोठ्या वास्तू विस्ताराला चालना दिली. १,००,००० पेक्षा जास्त पुस्तके आणि ६,००० नियतकालिकांसाठी जागा उपलब्ध करून देणाऱ्या नवीन मध्यवर्ती इमारतीत जनरल लायब्ररीचे स्थलांतर करण्यात आले. कॉलेज साठी रेडिओ आणि सिनेमा अब्दुल्ला Fazalbhoy तांत्रिक संस्था (आता ताबा घेतला सेंट झेवियर्स तांत्रिक संस्था ) जवळ माहिम कॉजवे . वसतिगृहात टॉवरसह आणखी खोल्या जोडल्या गेल्या. कॉलेज चॅपलचे बांधकाम, जे १९३७ मध्ये सुरू झाले होते, प्राचार्य अलॉयसियस कोयने (१९४०-१९४९) यांच्या कारकिर्दीत पूर्ण झाले. कॉलेज हॉलचे उद्घाटन जानेवारी १९३७ मध्ये झालेलॉर्ड ब्रेबॉर्न , बॉम्बेचे गव्हर्नर (१९३३-१९३७). ऑगस्ट १९३९ मध्ये, अध्यापक पदविकासाठी नॉन-डिग्री कोर्स सुरू झाला, तर मायक्रोबायोलॉजीमध्ये क्रांती झाली. १९४७ मध्ये भारताच्या स्वातंत्र्यानंतर , कॉलेजमध्ये जून १९४९ पासून हिंदी शिकवली जाऊ लागली आणि समाजशास्त्र आणि मानवशास्त्र विभाग (१९५१) आणि मानसशास्त्र विभाग (१९५७) यासारखे अनेक नवीन विभाग सुरू करण्यात आले.
20 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात, सेंट झेवियर्सने विद्यार्थी वर्ग आणि प्राध्यापकांच्या आकारात विस्तार करणे सुरूच ठेवले आणि अनेक संशोधन केंद्रे आणि कार्यक्रमांची स्थापना केली. मुंबई प्रांतातील भारतीय जेसुइट्सनी हे महाविद्यालय जर्मनी आणि स्पेनमधील सोसायटी ऑफ जीझसच्या जवळच्या सहकार्याने चालवले आहे.
१८ जुलै २००९ रोजी, युनायटेड स्टेट्सच्या परराष्ट्र मंत्री हिलरी क्लिंटन यांनी महाविद्यालयास भेट दिली. तिने तेथील विद्यार्थ्यांशी शैक्षणिक आणि शिक्षणाबाबत संवादात्मक सत्र आयोजित केले. नोव्हेंबर २०१० मध्ये अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष बराक ओबामा यांनी कॉलेजला भेट दिली आणि टाउन हॉलची बैठक घेतली.
धार्मिक संलग्नता आणि नैतिकता संपादन
हे महाविद्यालय रोमन कॅथलिक आहे आणि सोसायटी ऑफ जीझस संस्थेच्या नियामक मंडळामार्फत जबाबदारी पार पाडते ज्याचे अध्यक्ष सोसायटीच्या बॉम्बे प्रांताचे प्रांतीय आहेत. सेंट झेवियर्स कॉलेजचे नाव फ्रान्सिस झेवियर यांच्या नावावर ठेवण्यात आले आहे, १६ व्या शतकातील स्पॅनिश जेसुइट संत ज्याने भारतात प्रवास केला आणि ज्यांना गोवा इन्क्विझिशनचे समर्थक मानले जाते . महाविद्यालय मानवी आणि आध्यात्मिक दोन्ही मूल्ये रुजवून सर्वांगीण निर्मिती करण्याचा प्रयत्न करत आहे. हे रोमन कॅथलिकांना विशेष विचार देते ( भारताच्या राज्यघटनेत अंतर्भूत असलेल्या अल्पसंख्याकांच्या अधिकारांतर्गत) ज्यांच्या शिक्षणासाठी महाविद्यालयाची स्थापना केली गेली. सध्या ५०% जागा कॅथलिकांसाठी राखीव आहेत..[६]
मान्यता आणि मूल्यांकन संपादन
30 जानेवारी 1869 पासून सेंट झेवियर्स कॉलेज मुंबई विद्यापीठाशी संलग्न आहे . विद्यार्थ्यांना कला, विज्ञान आणि वाणिज्य शाखेतील पदवीसाठी तयार करण्याच्या कार्यासह विद्यापीठाने मान्यता दिली आहे. बॉम्बे युनिव्हर्सिटी ऍक्ट 1953 नुसार 1953 मध्ये हे विद्यापीठाचे घटक महाविद्यालय बनवण्यात आले आणि 1956 पासून विद्यापीठ अनुदान आयोगाने (UGC) मान्यता प्राप्त केली .
2007 मध्ये, भारतीय विद्यापीठ अनुदान आयोगाशी निगडीत स्वायत्त संस्था, नॅशनल असेसमेंट अँड अॅक्रेडिटेशन कौन्सिल (NAAC) द्वारे री- अॅक्रिडिटेशनमध्ये कॉलेजला सर्वोच्च रेटिंग A+ (5-स्टार) देण्यात आले . नॅशनल इंडिया टुडे नियतकालिकाच्या महाविद्यालयांवरील अहवालात अलीकडच्या काही वर्षांत झेवियर्सला भारतातील पहिल्या १० मध्ये स्थान देण्यात आले आहे. जून 2000 आणि जून 2006च्या अंकांमध्ये, झेवियर्सला सर्वोत्तम कला महाविद्यालय आणि देशातील दुसरे सर्वोत्कृष्ट विज्ञान आणि वाणिज्य महाविद्यालय म्हणून दर्जा देण्यात आला आहे. UGC ने 2006 मध्ये सेंट झेवियर्सला "कॉलेज विथ अ पोटेंशियल फॉर एक्सलन्स" पुरस्कार प्रदान केला.
31 मे 2010 रोजी, सेंट झेवियर्सला विद्यापीठ अनुदान आयोगाने स्वायत्तता प्रदान केली , ज्यामुळे असा दर्जा देणारे मुंबईतील दुसरे महाविद्यालय बनले.
संदर्भ संपादन
- ^ "St. Xavier's College Best Science Colleges 2012 India Today Survey". indiatoday.intoday.in. 6 May 2017 रोजी पाहिले.
- ^ "Best colleges 2014: 19 year toppers in Commerce colleges". 6 May 2017 रोजी पाहिले.
- ^ "Best Colleges 2014: 19 year toppers in Arts colleges". 6 May 2017 रोजी पाहिले.
- ^ "Xavier's becomes Mumbai's first autonomous college". NDTV.com. 6 May 2017 रोजी पाहिले.
- ^ a b Dangor, Kimi; Pai, Aditi (5 June 2006). "St. Xavier's, Mumbai leaps to No.1, while Presidency, Kolkata makes huge strides". India Today. Archived from the original on 24 September 2015. 29 October 2009 रोजी पाहिले.
- ^ a b "Admissions". Archived from the original on 2019-08-22. 5 October 2015 रोजी पाहिले.