माक्स प्लांक
हा लेख/विभाग स्वत:च्या शब्दात विस्तार करण्यास मदत करा. |
[१]मॅक्स कार्ल एर्न्स्ट लुडविग प्लॅंक, (जन्म : २३ एप्रिल १८५८; - ४ ऑक्टोबर १९४७) हे जर्मन भौतिकशास्त्रज्ञ होते. त्यांनी पुंजभौतिकीचा शोध लावला. या शोधातून शास्त्र आणि तत्त्वज्ञान यांमधील क्रांतीला सुरुवात झाली. त्यांना पुंजवादाच्या सिद्धान्ताचे जनक समजले जाते व त्यासाठी त्यांना इ.स. १९१८ चे भौतिकशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक मिळाले.[२]
| माक्स प्लांक | |
 | |
| पूर्ण नाव | मॅक्स कार्ल एर्न्स्ट लुडविग प्लॅंक |
| जन्म | २३ एप्रिल १८५८ कील, जर्मनी |
| मृत्यू | ४ ऑक्टोबर १९४७ ग्यॉटिंगन, जर्मनी |
| निवासस्थान | जर्मनी 
|
| राष्ट्रीयत्व | जर्मन
|
| कार्यक्षेत्र | भौतिकशास्त्रज्ञ |
| कार्यसंस्था | कील विद्यापीठ, हंबोल्ट-उनिफेर्सिटेट त्सु बेर्लिन, गेऑर्ग-आउगुस्त-उनिफेर्सिटेट ग्यॉटिंगन |
| प्रशिक्षण | लुडविग-माक्सिमिलियान्स-उनिफेर्सिटेट म्युन्शेन |
| डॉक्टरेटचे मार्गदर्शक | फिलिप फॉन जॉली |
| डॉक्टरेटकरता विद्यार्थी | गुस्ताफ लुडविग हेर्त्झ  एरिख क्रेचमान वाल्थर माइस्नर वाल्टर शॉट्की माक्स फॉन लाउअ माक्स अब्राहाम मोरित्झ श्लिक वाल्थर बोथऽ |
| ख्याती | प्लांकचा स्थिरांक, पुंजवादाचा (क्वांटम थिअरीचा) सिद्धांत |
| पुरस्कार | भौतिकशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक (१९१८)
|
| अपत्ये | एर्विन प्लांक |
जीवन
संपादनप्लॅंक यांचे कुटुंब पारंपरिक पण सुशिक्षित होते. त्यांचे पणजोबा आणि आजोबा दोघेही गॅटिंजेनमधील ब्रह्मज्ञानाचे प्राध्यापक होते; वडील 'कील' आणि 'म्युनिच' विद्यापीठांत कायद्याचे प्राध्यापक होते. त्यांचा एक काका न्यायाधीशही होता.
कील येथील जोहान ज्युलियस विल्हेल्म प्लॅंक व त्याची दुसरी पत्नी एम्मा पॅटझिग हे प्लॅंकचे वडील आणि आई. कार्ल अर्न्स्ट लुडविग मार्क्स प्लॅंक या नावाने त्याचा बाप्तिस्मा झाला; त्याच्या दिलेल्या नावांपैकी मार्क्स (मार्कसचा एक अप्रचलित प्रकार किंवा कदाचित मॅक्ससाठी फक्त एक त्रुटी, जी प्रत्यक्षात मॅक्सिमिलियनसाठी लहान आहे) यांना "अपीलेशन नेम" म्हणून सूचित केले गेले.तथापि, वयाच्या दहाव्या वर्षी त्याने मॅक्स नावावर स्वाक्षरी केली आणि आयुष्यभर याचा उपयोग केला.
वडिलांच्या पहिल्या लग्नापासून त्याचे दोन भावंड असले तरी कुटुंबातील ते सहावे मूल होते.१८६७ मध्ये हे कुटुंब म्युनिकमध्ये गेले आणि प्लॅंकने मॅक्सिमिलियन्स व्यायामशाळेच्या शाळेत प्रवेश घेतला, जेथे तो एक तरुण गणितज्ञ हर्मन म्युलरच्या अधिपत्याखाली आला आणि त्याने त्याला खगोलशास्त्र आणि तंत्रशास्त्र तसेच गणित शिकवले. मल्लरकडूनच प्लॅंकने प्रथम ऊर्जा संवर्धनाचे तत्त्व शिकले.प्लॅंक यांचे पदवीचे शिक्षण 17 व्या वर्षी झाले.अशाप्रकारे प्लॅन्कचा प्रथमच भौतिकशास्त्राच्या क्षेत्राशी संपर्क साधला गेला.
प्लॅंकला संगीत ही भेट दिली गेली त्याने गाण्याचे धडे घेतले आणि पियानो, ऑर्गन आणि सेलो वाजविला आणि गाणी आणि ओपेरा तयार केल्या. तथापि, संगीताऐवजी त्याने भौतिकशास्त्र अभ्यासण्याचे निवडले.
म्यूनिच भौतिकशास्त्राचे प्राध्यापक फिलिप वॉन जॉली यांनी प्लॅंकला भौतिकशास्त्रात जाण्याचा सल्ला दिला. तो म्हणाला, “या क्षेत्रात जवळजवळ प्रत्येक गोष्ट आधीपासूनच सापडली आहे आणि जे काही बाकी आहे ते काही जागा भरून टाकायचे आहे.” प्लॅंकने उत्तर दिले की आपली इच्छा ही नवीन गोष्टी शोधण्याची नसून,केवळ त्या क्षेत्राची ज्ञात मूलतत्त्वे समजून घेण्याची आहे.आणि म्हणूनच त्याने १८७४ मध्ये म्युनिक विद्यापीठातून अभ्यास सुरू केला.जॉली यांच्या देखरेखीखाली प्लॅंकने त्याच्या वैज्ञानिक कारकिर्दीचे पहिले प्रयोग केले, त्यांनी तापलेल्या प्लॅटिनमद्वारे हायड्रोजनच्या प्रसाराचा अभ्यास केला,आणि सैद्धांतिक भौतिकशास्त्रात पदार्पण केले.
१८७७ मध्ये ते बर्लिनमधील फ्रेडरिक विल्हेल्म्स विद्यापीठात भौतिकशास्त्रज्ञ हर्मन फॉन हेल्महोल्टझ आणि गुस्ताव किर्चहोफ आणि गणितज्ञ कार्ल वेयर्सट्रास यांच्यासमवेत एका वर्षाच्या अभ्यासासाठी गेले. त्यांनी लिहिले की हेल्होल्ट्ज कधीच तयार नव्हते, हळू हळू बोलले, सतत चुकीचे गणले गेले आणि आपल्या श्रोत्यांना कंटाळले, तर किर्चहोफ कोरडे व नीरस असलेल्या काळजीपूर्वक तयार व्याख्यानांमध्ये बोलले. लवकरच हेल्महोल्ट्जचे त्याचे जवळचे मित्र झाले. तेथे असताना त्याने क्लॉशियसच्या लेखनाचा मुख्यतः आत्म-अभ्यासाचा कार्यक्रम हाती घेतला ज्यामुळे ते त्याचे क्षेत्र म्हणून थर्मोडायनामिक्स निवडण्यास कारणीभूत ठरले.
ऑक्टोबर १८७८ मध्ये प्लॅंकने आपली पात्रता परीक्षा उत्तीर्ण केली आणि फेब्रुवारी १८७९ मध्ये त्याच्या शोध प्रबंध सादर केला. त्यांनी म्युनिकमधील त्याच्या पूर्वीच्या शाळेत थोडक्यात गणित आणि भौतिकशास्त्र शिकवले.
सन १८८० पर्यंत, प्लॅंकने युरोपमध्ये दोन उच्च शैक्षणिक पदवी मिळविल्या.
शैक्षणिक कारकीर्द
संपादनत्याच्या क्षेत्रामधील प्रबंध (thesis ) पूर्ण झाल्यावर, प्लॅंक म्युनिकमध्ये एक विनाशुल्क प्राइवेटडोजेंट (व्याख्याता / सहाय्यक प्राध्यापकांच्या तुलनेत जर्मन शैक्षणिक रॅंक) बनले, त्याला शैक्षणिक पदाची ऑफर येईपर्यंत प्रतीक्षा केली गेली.सुरुवातीला त्यांच्याकडे शैक्षणिक समुदायाकडून दुर्लक्ष केले गेले असले तरी उष्णतेच्या सिद्धांताच्या क्षेत्रावर त्यांनी आपले कार्य वाढवून दिले आणि एकामागून एक गिब्ज सारखा थर्मोडायनामिकमधले नव-नवे शोध लक्षात आले.एंट्रोपीविषयी क्लॉझियसच्या कल्पनांनी त्याच्या कार्यात मध्यवर्ती भूमिका घेतली.
संशोधन
संपादनपुरस्कार
संपादनबाह्यदुवे
संपादनसंदर्भ
संपादन- ^ "The Nobel Prize in Physics 1918". NobelPrize.org (इंग्रजी भाषेत). 2019-10-23 रोजी पाहिले.
- ^ The Nobel Prize in Physics 1918. Nobelprize.org. Retrieved on 2011-07-05.