पद्मा बंदोपाध्याय

एअर मार्शल पद्मा बंदोपाध्याय (जन्म ४ नोव्हेंबर १९४४) यांना परम विशिष्ट सेवा पदक, अति विशिष्ट सेवा पदक, विशिष्ट सेवा पदक पीएचएस मिळाली आहेत. त्याभारतीय हवाई दलातील माजी फ्लाइट सर्जन आहेत. भारतीय हवाई दलात एअर मार्शल पदावर पदोन्नती मिळालेल्या त्या पहिल्या महिला होत्या. सर्जन व्हाइस ॲडमिरल पुनीता अरोरा यांच्यानंतर थ्री-स्टार रँकवर पदोन्नती मिळालेल्या भारतीय सशस्त्र दलातील त्या दुसऱ्या महिला आहेत.

पद्मा बंदोपाध्याय परम विशिष्ट सेवा पदक, अति विशिष्ट सेवा पदक, विशिष्ट सेवा पदक, पीएचएस
Allegiance	भारत
Commands held	डीजीएमएस (वायु)
पुरस्कार	परम विशिष्ट सेवा पदक, अति विशिष्ट सेवा पदक, विशिष्ट सेवा पदक, पद्मश्री

प्रारंभिक जीवन

पद्मा बंदोपाध्याय यांचे जन्म नाव पद्मावती स्वामीनाथन असे होते. त्यांचा जन्म ४ नोव्हेंबर १९४४ रोजी तिरुपती, आंध्र प्रदेश येथे तामिळ भाषिक अय्यर कुटुंबात झाला. पद्मा चार-पाच वर्षांच्या असताना त्यांच्या आईला क्षयरोग झाला आणि त्या अंथरुणाला खिळल्या. परिणामी, पद्मा लहानपणापासूनच वैद्यकीय समस्यांनी ग्रासल्या होत्या. त्यांनी अगदी लहान असतानाच त्यांच्या आईच्या प्राथमिक काळजीवाहूची भूमिकाही स्वीकारली होती. नवी दिल्लीतील रहात असताना गोळे मार्केट परिसरातील त्यांच्या शेजारी डॉ. एस.आय. पद्मावती, लेडी हार्डिंग मेडिकल कॉलेजमधील मेडिसिनच्या प्राध्यापिका होत्या. पद्मा यांनी सांगितले की, त्यांच्या आईच्या आजारपणाचा आणि सफदरजंग हॉस्पिटलमध्ये हॉस्पिटलायझेशनचा अनुभव आणि तिच्यासारख्याच नावाची शेजारी महिला डॉक्टर असणे हे त्यांना डॉक्टर बनण्याची सुरुवातीची प्रेरणा होती.

शिक्षण

त्यांनी दिल्ली तमिळ एज्युकेशन असोसिएशन सीनियर सेकेंडरी स्कूलमध्ये मानविकी प्रवाहात शिक्षण घेतले. शाळेतून पदवी घेतल्यानंतर, त्यांनी दिल्ली विद्यापीठात मानवतेतून विज्ञान प्रवाहात कठीण आणि असामान्य संक्रमण केले. त्यांनी किरोरी माल महाविद्यालयात प्री-मेडिकलचे शिक्षण घेतले आणि त्यानंतर १९६३ मध्ये पुण्यातील सशस्त्र दल वैद्यकीय महाविद्यालयात प्रवेश घेतला.

कारकिर्द

१९६८ मध्ये त्या भारतीय हवाई दलात दाखल झाल्या. त्यांनी विंग कमांडर एसएन बंदोपाध्याय यांच्याशी विवाह केला. एसएन बंदोपाध्याय हे एक सहकारी हवाई दल अधिकारी होते. १९७१ च्या भारत-पाकिस्तान युद्धादरम्यान त्यांच्या वर्तनासाठी त्यांना विशिष्ट सेवा पदक (व्ही. एस. एम.) प्रदान करण्यात आले. सती नाथ आणि पद्मा हे पहिले आयएएफ जोडपे होते ज्यांना त्याच इन्व्हेस्टिचर परेडमध्ये राष्ट्रपती पुरस्कार मिळाला होता.

एरोस्पेस मेडिकल सोसायटी ऑफ इंडियाच्या फेलो बनणाऱ्या त्या पहिल्या महिला होत्या. तसेच उत्तर ध्रुवावर वैज्ञानिक संशोधन करणाऱ्या पहिल्या भारतीय महिला होत्या. १९७८ मध्ये डिफेन्स सर्व्हिसेस स्टाफ कॉलेजचा अभ्यासक्रम पूर्ण करणाऱ्या त्या पहिल्या महिला सशस्त्र दल अधिकारी आहेत. त्या हवाई मुख्यालयात महासंचालक वैद्यकीय सेवा (वायु) होत्या. २००२ मध्ये, एअर व्हाइस मार्शल (टू-स्टार रँक) म्हणून पदोन्नती मिळालेल्या त्या पहिल्या महिला बनल्या. त्यानंतर त्या भारतीय हवाई दलाच्या पहिल्या महिला एअर मार्शल झाल्या. पद्मा बंदोपाध्याय हे विमानचालन वैद्यक तज्ज्ञ आहेत आणि न्यू यॉर्क ॲकॅडमी ऑफ सायन्सेसचे सदस्य आहेत.

लष्करी पुरस्कार आणि सजावट

अति विशिष्ट सेवा पदक	विशिष्ट सेवा पदक		पश्चिमी तारा
संग्राम पदक	ऑपरेशन विजय पदक	उच्च उंची सेवा पदक	स्वातंत्र्य पदकाचा ५० वा वर्धापन दिन
स्वातंत्र्य पदकाचा २५ वा वर्धापन दिन	३० वर्षे दीर्घ सेवा पदक	२० वर्षे दीर्घ सेवा पदक	९ वर्षे दीर्घ सेवा पदक

पुरस्कार आणि सन्मान

• विशिष्ट सेवा पदक, जानेवारी १९७३
• इंदिरा प्रियदर्शिनी पुरस्कार
• अति विशिष्ट सेवा पदक, जानेवारी २००२
• परम विशिष्ट सेवा पदक, जानेवारी २००६
• पद्मश्री पुरस्कार, जानेवारी २०२०

हे देखील पहा

• भारतीय सशस्त्र दलात महिला
• माधुरी कानिटकर