धनत्रयोदशी

धनत्रयोदशी
धन्वंतरी पूजन
अनुयायी	हिंदू
प्रकार	एक दिवस
२०२४ तिथि	२९ ऑक्टोबर

धनत्रयोदशी किंवा धनतेरस हा दिवाळीचा दुसरा दिवस आहे, जो नेपाळ आणि भारतात साजरा केला जातो. धनत्रयोदशी ही आश्विन महिन्याच्या १३ व्या दिवशी असते.

यादिवशी धन्वंतरी पूजन केले जाते.  हिंदू परंपरेनुसार आरोग्याची देवता धन्वंतरी, समुद्र मंथनाच्या वेळी प्रकट झाले. ही देवता चतुर्भुज असून याच्या हातात, क्रमशः शंख, चक्र, अमृताचा कलश आणि जळू असतो. तो देवांचा वैद्य मानला जातो. धन्वंतरी हा विष्णूचा अवतार देखील मानला जातो.

धन्वंतरी देवता

धनत्रयोदशी कथा

धनत्रयोदशी या सणामागे एक प्रचलित कथा आहे. इंद्राने जेव्हा असुरांना बरोबर घेऊन समुद्रमंथन केले, तेव्हा त्यातून चौदा रत्ने प्रगट झाली, त्यापैकी एक धन्वंतरी देवता आहे. म्हणून या दिवसास धन्वंतरी जयंती असेही म्हणतात. यामुळे यादिवशी प्रामुख्याने धन्वंतरीपूजन केले जाते.

याच सोबत अजून एक कथा अशी सांगितली जाते की, कथित भविष्यवाणी प्रमाणे हेमा राजाचा पुत्र आपल्या सोळाव्या वर्षी मृत्युमुखी पडणार असतो. आपल्या पुत्राने जीवनाची सर्व सुख उपभोगावीत म्हणुन राजा व राणी त्याचे लग्न करतात. लग्नानंतर चवथा दिवस हा तो मृत्युमुखी पडण्याचा भयंकर दिवस असतो. या रात्री त्याची पत्नी त्यास झोपू देत नाही. त्याच्या अवतीभवती सोन्या चांदीच्या मोहरा ठेवल्या जातात. महालाचे प्रवेशद्वार ही असेच सोन्या चांदीने भरून रोखले जाते. सर्व महालात मोठमोठ्या दिव्यांनी लखलखीत प्रकाश केला जातो. ती त्यास वेगवेगळी गाणी व गोष्टी सांगून जागे ठेवते. जेव्हा यम राजकुमाराच्या खोलीत सर्परूपात प्रवेश करण्याचा प्रयत्न करतो तेंव्हा त्याचे डोळे सोन्या चांदीने दिपतात. या कारणास्तव यम आपल्या जगात(यमलोकात) परततो. अशा प्रकारे तिने राजकुमाराचे प्राण वाचवले. म्हणूनच या दिवसास 'यमदीपदान' असेही म्हणतात. या दिवशी सायंकाळी घराबाहेर दिवा लावून त्याच्या वातीचे टोक दक्षिण दिशेस करतात.त्यानंतर त्या दिव्यास नमस्कार करतात. याने अपमृत्यू टळतो असा समज आहे.