१९५७ लोकसभा निवडणुका
१९५७ लोकसभा निवडणुका ह्या २४ फेब्रुवारी ते १४ मार्च १९५७ दरम्यान झाल्या व स्वातंत्र्यानंतर लोकसभेच्या ह्या दुसऱ्या निवडणुका होत्या. अनेक राज्यांच्या विधानसभांच्या निवडणुका ह्याच वेळी झाल्या.
general election in India | |||
| माध्यमे अपभारण करा | |||
 विकिपीडिया | |||
| प्रकार | भारतीय सार्वत्रिक निवडणुका | ||
|---|---|---|---|
| स्थान | भारत | ||
| कार्यक्षेत्र भाग | भारत | ||
| तारीख | मार्च १४, इ.स. १९५७ | ||
| आरंभ वेळ | फेब्रुवारी २४, इ.स. १९५७ | ||
| शेवट | जून ९, इ.स. १९५७ | ||
| मागील. | |||
| पुढील | |||
| यशस्वी उमेदवार | |||
| उमेदवार | |||
| |||
 | |||
जवाहरलाल नेहरूंच्या नेतृत्वाखाली, भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसने ४९४ पैकी ३७१ जागा घेऊन दुसऱ्यांदा सत्तेत सहज विजय मिळवला. त्यांनी अतिरिक्त सात जागा मिळवल्या (लोकसभेचा आकार पाचने वाढला होता) आणि त्यांची मतांची टक्केवारी ४५% वरून ४८% झाली. काँग्रेसला दुसऱ्या क्रमांकाचा पक्ष असलेल्या कम्युनिस्ट पक्षापेक्षा जवळपास पाच पट जास्त मते मिळाली. याव्यतिरिक्त, १९% मते आणि ४२ जागा अपक्ष उमेदवारांना गेल्या, जे कोणत्याही भारतीय सार्वत्रिक निवडणुकीतील सर्वाधिक आहे.
निवडणूक प्रणाली
संपादनप्रथम मतदानानंतर ४९४ जागा निवडून आल्या. ४०३ मतदारसंघांपैकी ९१ मतदारांनी दोन सदस्य निवडले, तर उर्वरित ३१२ मतदारांनी एकच सदस्य निवडला.[१][२] बहुसंख्य मतदारसंघ पुढील निवडणुकीपूर्वी रद्द करण्यात आले.
निवडणुकीचे पर्यवेक्षण मुख्य निवडणूक आयुक्त हे सुकुमार सेन होते, ज्यांनी विद्यमान निवडणूक पायाभूत सुविधांचा वापर खर्च कमी करण्यासाठी आणि कार्यक्षमता सुधारण्यासाठी केला. इतिहासकार रामचंद्र गुहा यांनी लिहिले, "या सार्वत्रिक निवडणुकीत मागील निवडणुकीपेक्षा ४५ दशलक्ष रुपये कमी खर्च झाले. विवेकी सेन यांनी पहिल्याच फेरीत ३.५ दशलक्ष मतपेट्या सुरक्षितपणे साठवून ठेवल्या होत्या आणि फक्त अर्धा दशलक्ष अतिरिक्त मतदानाची गरज होती."[३]
निकाल
संपादन
| राजकीय पक्ष | मते | जागा | |
|---|---|---|---|
| भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस | ५,७५,७९,५८९ | ३७१ | |
| भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष | १,०७,५४,०७५ | २७ | |
| प्रजा सोशलिस्ट पक्ष | १,२५,४२,६६६ | १९ | |
| अखिल भारतीय गणतंत्र परिषद | ७१,९३,२६७ | ७ | |
| शेड्युल कास्ट फेडरेशन | २०,३८,८९० | ६ | |
| झारखंड पक्ष | ७,५१,८३० | ६ | |
| भारतीय जनसंघ | ७१,९३,२६७ | ४ | |
| किसान मजदूर प्रजा पक्ष | ९,२४,८३२ | ४ | |
| छोटा नागपूर संथल परगणा जनता पार्टी | ५,०१,३५९ | ३ | |
| पीपल्स डेमोक्रेटिक फ्रंट (हैदराबाद) | २०,३८,८९० | २ | |
| फॉरवर्ड ब्लॉक (मार्क्सवादी) | ६,६५,३४१ | २ | |
| हिंदू महासभा | १०,३२,३२२ | १ | |
| अपक्ष | २,३२,८४,२४९ | ४२ | |
| नामांकित | - | ११ | |
| वैध मते | १२,०५,१३,९१५ | ५०५ | |
| वैध मतदार | १९,३६,५२,१७९ | - | |
अकरा सदस्यांची नामांकनाने नियुक्ती करण्यात आली. जम्मू आणि काश्मीरचे प्रतिनिधित्व करणारे सहा, अँग्लो-इंडियन्सचे प्रतिनिधीत्व करणारे दोन, आसाममधील भाग बी आदिवासी भागाचे प्रतिनिधित्व करणारे एक, लक्षद्वीपचे प्रतिनिधित्व करणारे एक आणि अंदमान आणि निकोबार बेटांचे प्रतिनिधित्व करणारे एक.
भारतात बूथ कॅप्चरिंगची पहिली घटना १९५७ मध्ये सार्वत्रिक निवडणुकीत बेगुसरायच्या मटिहानी विधानसभा मतदारसंघातील रचियाही येथे नोंदवली गेली.[५][६][७][८]
संदर्भ
संपादन- ^ "Statistical Report on General Election, 1957 : To the Second Lok Sabha Volume-I" (PDF). Election Commission of India. p. 5. 20 March 2012 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित (PDF). 11 July 2015 रोजी पाहिले.
- ^ "Statistical Report on General Election, 1957 : To the Second Lok Sabha Volume-II" (PDF). Election Commission of India. 6 June 2016 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित (PDF). 11 July 2015 रोजी पाहिले.
- ^ Guha, Ramachandra (2022). India after Gandhi: the history of the world's largest democracy (10th anniversary edition, updated and expanded, first published in hardcover ed.). New Delhi: Picador India. ISBN 978-93-82616-97-9.
- ^ ECI
- ^ "Where booth capturing was born". 20 June 2018 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 21 September 2015 रोजी पाहिले.
- ^ "In central Bihar, development runs into caste wall". 30 July 2018 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 21 September 2015 रोजी पाहिले.
- ^ "Empty words in legend's forgotten village". 13 October 2015 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित.
- ^ "The myth of history's first booth capturing taking place in Begusarai's Rachiyahi". 12 October 2015 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 18 October 2015 रोजी पाहिले.