मराठी विकिपीडिया

हिमनदीचे भूरूप

हिमनदी तलावांचे भूरूपशास्त्र
(हिमनदीचे आकृतिबंध/भूरूप या पानावरून पुनर्निर्देशित)

हिमनदी भूरूप कसे बनतात त्याचे शास्त्र होय. हिमनदीची निर्मिती कशा पद्धतीने होते. यावर तापमान, पर्जन्य, भौगोलिक परिस्थिती, आणि इतर घटक यांचा प्रभाव आहे. [१] हिमनदी मोर्फोलॉजीचे उद्दीष्ट म्हणजे ग्लेशिएटेड लँडस्केप्स आणि त्या आकाराच्या मार्गाचे अधिक चांगले ज्ञान घेणे. [२] ग्लेशियर्स प्रकार भव्य पासून असु शकतात. बर्फ पत्रके, जसे ग्रीनलँड बर्फ पत्रक लहान सर्कस हिमनद्या माउंटन उत्कृष्ट वर वसलेले आढळले. [३] हिमनगाचे दोन मुख्य गटात वर्गीकरण केले जाऊ शकते:

  1. बर्फाचा प्रवाह अंतर्निहित बेडरोक टोपोग्राफीद्वारे मुळ खडक प्रतिबंधित आहे
  2. आसपासच्या स्थलांतरणामुळे बर्फाचा प्रवाह प्रतिबंधित नाही
न्यू झीलंडमध्ये फ्रान्झ जोसेफ ग्लेशियर
हिमनदीच्या भूरूपांची वैशिष्ट्ये

अनियंत्रित ग्लेशियर्स

संपादन
 
आइसलँड मध्ये Vatnajökull बर्फ कॅप

बर्फाचे आवरण आणि बर्फाचे कॅप्स

संपादन

इतर हिमनगाच्या तुलनेत बर्फाचे पत्रके आणि बर्फाचे कॅप्स जमीनच्या सर्वात मोठ्या क्षेत्राचे क्षेत्र व्यापतात आणि त्यांचे बर्फ अंतर्निहित टोपोग्राफीद्वारे निर्बंधित असते. ते सर्वात मोठे हिमनदीचे बर्फ आहेत आणि यामध्ये जगातील बहुतेक ताजे पाणी धारण करतात. [४]

बर्फ आवरण

संपादन

बर्फाचे पत्रके हिमनदीच्या निर्मितीचे सर्वात मोठे प्रकार आहेत. ते खंड आकाराचे बर्फ जनतेला 50,000 किमी 2 कालावधी भागात आहेत [५] ते घुमट आकार आहेत, तसेच बर्फ सामने करण्यासाठी, चक्रीय प्रवाह दर्शवतात. [४] [६] जसे समुद्रावर बर्फाचे पत्रके विस्तारतात, तसतसे ते बर्फाचे शेल्फ बनतात. बर्फाच्या पत्रकात पृथ्वीवर आढळणा-या गोड्या पाण्याचे 99% बर्फ असतात आणि बर्फ पडण्याचे थर बनतात, जमा होतात आणि हळूहळू बर्फात घट्ट किवा कॉम्पॅक्ट आवरण होऊ लागतात. आज पृथ्वीवर फक्त दोनच बर्फाचे पत्रके आहेत आणि त्या अंटार्क्टिक बर्फ पत्रक आणि ग्रीनलँड बर्फ पत्रक आहेत. जरी आधुनिक पृथ्वीचा केवळ दहावा भाग बर्फाच्या चादरीने व्यापलेला आहे, परंतु प्लाइस्टोसीन युगात आपल्या भूमीचा एक तृतीयांश भाग असलेल्या बर्फाच्या चादरी आहेत. हे शेवटचे ग्लेशियल मॅक्सिमम [७] म्हणून देखील ओळखले जात असे

आइस कॅप्स

संपादन

बर्फाचा कॅप्स हे रेडियल प्रवाहाचे प्रदर्शन करणाऱ्या बर्फाचे घुमट आकाराचे वस्तुमान म्हणून परिभाषित केले जाऊ शकते. ते बऱ्याचदा बर्फाच्या चादरीसह सहज गोंधळात पडतात, परंतु या बर्फाच्या रचना आकारात लहान असतात. ते 50 000 किमी 2 पेक्षा लहान आहेत आणि त्यांनी जितका संपूर्ण स्थलांतर केला आहे त्या संपूर्ण गोष्टी अस्पष्ट करतात. ते प्रामुख्याने ध्रुवीय आणि उप-ध्रुवीय प्रदेशात तयार होतात जे विशेषतः उच्च उंची, परंतु सपाट मैदान असल्यामुळे दर्शविले जाऊ शकतात. [४] बर्फाचे सामने वेगवेगळ्या आकारात येतात. ते गोल किंवा गोलाकार असू शकतात व त्याच प्रमाणे आकारात अनियमितता असू शकतात. बऱ्याच वेळा, बर्फाच्या टोप्या हळूहळू बर्फाच्या पत्रकात विलीन होतात; त्यांना ट्रॅक करणे आणि दस्तऐवज करणे हे कठीण आणि अवघड बनवित आहे. आईस कॅप्सच्या काही उदाहरणांमध्ये हे समाविष्ट आहे:

  • जोस्टेडस्ब्रिन, नॉर्वे
  • डेव्हन आईस कॅप, कॅनडा
  • बार्नेस आईस कॅप, कॅनडा
  • वत्नाजुकुल, आइसलँड
बर्फाचे घुमट
संपादन

बर्फाचा घुमट एक बर्फाचा कॅप किंवा बर्फाच्या चादरीचा एक भाग आहे जो संचय झोनमध्ये असलेल्या बर्फ पृष्ठभागावर उभा राहून वैशिष्ट्यीकृत आहे. [८] बर्फाचे घुमट जवळजवळ सममितीय असून त्यामध्ये उत्तल किंवा पॅराबोलिक पृष्ठभागाचा आकार असतो. हे एकतर स्थलांतरित उंची किंवा उदासीनता असलेल्या बहुधा मोठया भूभागावर समान रीतीने विकसित होऊ शकतात . बहुतेकदा, ते हिमनदीच्या स्थानिक भूगोलाचे प्रतिनिधित्व करतात. बर्फाच्या चादरीमध्ये, हा घुमट 3000 मीटरपेक्षा जास्त जाडीपर्यंत पोहोचू शकतात. तथापि, बर्फाच्या टोप्यांमध्ये, घुमटाची जाडी खूपच लहान आहे;त्या तुलनेत अंदाजे कित्येक मीटर मोजणे होते. ग्लेशिएटेड बेटांमध्ये, बर्फाचे घुमट सामान्यत: बर्फाच्या टोकाचा सर्वोच्च बिंदू असतात. बर्फाच्या घुमटाचे उदाहरण म्हणजे रशियाच्या फ्रांझ जोसेफ लँड या अल्गर बेटातील कुपोल वोस्तोक परवी हे होय.

बर्फ प्रवाह

संपादन

बर्फ प्रवाह समुद्र, महासागर किंवा बर्फाच्या शेल्फकडे बर्फाचा प्रवाह वेगाने वाहतो. या कारणामुळे त्यांना सामान्यतः बर्फाच्या चादरीच्या "रक्तवाहिन्या" म्हणून संबोधले जाते. [९] [१०] कॉन्टिनेंटल शीट्समधील बर्फ हा बर्फ प्रवाहाच्या जटिल जाळ्याद्वारे समुद्रात वाहून जाते आणि त्यांच्या क्रियाकलापांवर महासागरासंबंधी आणि वातावरणीय प्रक्रियेमुळे मोठ्या प्रमाणात परिणाम होतो. ते प्रवाहाच्या मध्यभागी उच्च गती दर्शवितात आणि दोन्ही बाजूंनी हळू फिरणाऱ्या बर्फाने बांधलेले असतात. [११] बर्फाच्या प्रवाहाच्या जास्त कालावधीमुळे बर्फाच्या चादरीपासून समुद्रात जास्त बर्फ स्थानांतरित होते; त्यानंतर समुद्राच्या पातळीवर वाढ करून त्याचा परिणाम होतो. हिमवर्षाव आणि बर्फाच्या फरकाच्या दरम्यान, हिमनदी फ्रॅक्चर होण्यास सुरुवात होते आणि बर्फाच्या मोठ्या लोकांपासून बर्फाचे तुकडे तुकडे होतात . [१२] आईसबर्ग कॅलव्हिंग हे समुद्रसपाटीच्या वाढीस मोठे योगदान आहे, परंतु समुद्रातील एकमेव असे स्थान नाही ज्यास बर्फाच्या अनुभव येऊ शकतात. तलाव, फोजोर्ड्स आणि खंड खंडातील बर्फांच्या चट्टानांमध्येही बछडे बसू शकतात.

मर्यादित ग्लेशियर्स

संपादन

आईसफिल्ड्स

संपादन
 
पासून सदर्न पॅटागोनिया बर्फ फील्ड ISS, अंतराळवीर फोटो. उत्तर उजवीकडे आहे.

आईसफील्ड हे हिमनदीच्या संरचनेचे एक उदाहरण आहे. हे तुलनेने मोठ्या क्षेत्राचे क्षेत्र व्यापते आणि सामान्यत: डोंगराळ प्रदेशात वैशिष्ट्यीकृत भागात स्थित असते. [४] आईसफील्ड्स बर्फाच्या कॅप्ससारखेच असतात; तथापि, त्यांच्या मॉर्फोलॉजीचा अंतर्निहित पर्वतीय घटकांमुळे जास्त प्रभाव पडतो.

आइसफील्ड्स आढळलेल्या खडक निर्मिती ही आढलून येत आहेत आणि म्हणून ओळखले रॉकी माउंटन शिखरे आइसफील्ड्स पृष्ठभाग अंतर्गत बाहेर आलेला असणे कल होय. [१३] आईसफील्डच्या काही उदाहरणांमध्ये हे समाविष्ट आहे:

  • कोलंबिया आईसफील्ड, कॅनडा
  • जुनाऊ आईसफील्ड, कॅनडा
  • दक्षिणी पॅटागोनियन आईसफील्ड, चिली आणि अर्जेंटिना
  • हार्डिंग आईसफील्ड, यूएसए

आउटलेट ग्लेशियर्स

संपादन

आउटलेट ग्लेशियर बऱ्याचदा द-यांमध्ये आढळतात आणि ते बर्फाच्या मुख्य चादरी आणि बर्फाच्या टोप्यांमधून उद्भवतात. [४] ते एकल दिशेने जातात जे अंतर्निहित लँडस्केपद्वारे निश्चित केले जातात. आउटलेट हिमनद आसपासच्या स्थलांतरात सापडलेल्या अंतरांमधून अंतर्देशीय हिमनद काढून टाकतात. अंतर्देशीय हिमनद वितळण्याचे प्रमाण जास्त प्रमाणात आउटलेट ग्लेशियर आउटपुटचे प्रमाण वाढवते. [१४] अभ्यासाचा अंदाज आहे की ग्रीनलँडमध्ये सापडलेल्या आउटलेट ग्लेशियर्स जागतिक तापमानात वाढ आणि त्यानंतर निचरा होण्याचे प्रमाण वाढल्यानंतर जागतिक समुद्र पातळीत बऱ्याच प्रमाणात वाढ होऊ शकते. [१५] आउटलेट हिमनदांच्या काही उदाहरणांमध्ये समाविष्ट आहे:

  • हेल्हेम ग्लेशियर, ग्रीनलँड
  • केंजरड्लुग्सुआक ग्लेशियर, ग्रीनलँड
  • जाकोब्शव्हन ग्लेशियर, ग्रीनलँड
  • पीटरमन ग्लेशियर, ग्रीनलँड

व्हॅली हिमनद

संपादन
  1. ^ https://web.archive.org/web/20060903174542/http://www2.nature.nps.gov/views/KCs/Glaciers/HTML/ET_Intro.htm. 2006-09-03 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  2. ^ Treatise on geomorphology. Shroder, John F., 1939-. London: Academic Press. 2013. ISBN 9780080885223. OCLC 831139698.CS1 maint: others (link)
  3. ^ "National Snow and Ice Data Center (NSIDC)". Choice Reviews Online. 43 (10): 43–5905-43-5905. 2006-06-01. doi:10.5860/choice.43-5905. ISSN 0009-4978.
  4. ^ a b c d e https://nsidc.org/cryosphere/glaciers/gallery/icecaps.html. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  5. ^ Ice Caps
  6. ^ Society, National Geographic. "संग्रहित प्रत". 2020-01-13 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 2020-04-09 रोजी पाहिले.
  7. ^ Clark, P. U.; Dyke, A. S.; Shakun, J. D.; Carlson, A. E.; Clark, J.; Wohlfarth, B.; Mitrovica, J. X.; Hostetler, S. W.; McCabe, A. M. (2009-08-06). "The Last Glacial Maximum". Science. 325 (5941): 710–714. doi:10.1126/science.1172873. ISSN 0036-8075. PMID 19661421.
  8. ^ Empty citation (सहाय्य)
  9. ^ Spagnolo, Matteo; Phillips, Emrys; Piotrowski, Jan A.; Rea, Brice R.; Clark, Chris D.; Stokes, Chris R.; Carr, Simon J.; Ely, Jeremy C.; Ribolini, Adriano (2016-02-22). "Ice stream motion facilitated by a shallow-deforming and accreting bed". Nature Communications. 7 (1). doi:10.1038/ncomms10723. ISSN 2041-1723.
  10. ^ Mcintyre, N. F. (1985). "The Dynamics of Ice-Sheet Outlets". Journal of Glaciology (इंग्रजी भाषेत). 31 (108): 99–107. doi:10.1017/S0022143000006328. ISSN 0022-1430.
  11. ^ Stokes, C. R.; Margold, M.; Clark, C. D.; Tarasov, L. (2016-02-17). "Ice stream activity scaled to ice sheet volume during Laurentide Ice Sheet deglaciation" (PDF). Nature. 530 (7590): 322–326. doi:10.1038/nature16947. ISSN 0028-0836. PMID 26887494.
  12. ^ Benn, Douglas I.; Åström, Jan A. (2018). "Calving glaciers and ice shelves". Advances in Physics: X. 3 (1): 1513819. doi:10.1080/23746149.2018.1513819. ISSN 2374-6149.
  13. ^ Dixon, John C.; Thorn, Colin E.; Darmody, Robert G. (1984). "Chemical Weathering Processes on the Vantage Peak Nunatak, Juneau Icefield, Southern Alaska". Physical Geography. 5 (2): 111–131. doi:10.1080/02723646.1984.10642247. ISSN 0272-3646.
  14. ^ Howat, I. M.; Joughin, I.; Scambos, T. A. (2007-03-16). "Rapid Changes in Ice Discharge from Greenland Outlet Glaciers". Science. 315 (5818): 1559–1561. doi:10.1126/science.1138478. ISSN 0036-8075. PMID 17289940.
  15. ^ Nick, Faezeh M.; Vieli, Andreas; Andersen, Morten Langer; Joughin, Ian; Payne, Antony; Edwards, Tamsin L.; Pattyn, Frank; van de Wal, Roderik S. W. (2013-05-08). "Future sea-level rise from Greenland's main outlet glaciers in a warming climate". Nature. 497 (7448): 235–238. doi:10.1038/nature12068. ISSN 0028-0836. PMID 23657350.[permanent dead link]
"https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=हिमनदीचे_भूरूप&oldid=2502129" पासून हुडकले