मराठी विकिपीडिया

"मध्य आशिया" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

इतिहास न्याहाळा
← मागील फरकपुढील फरक →
Content deleted Content added
दृश्यविकिमजकूर
छो r2.7.1) (सांगकाम्याने वाढविले: ckb:ئاسیای ناوەڕاست
छोNo edit summary
ओळ १:
{{ माहितीचौकट
| bodyclass = geography
| title = आफ्रिका
| image = [[चित्र:Central Asia (orthographic projection).svg|center|250 px|मध्य आशिया]]
| label1 = क्षेत्रफळ
| data1 = ४०,०३,४०० [[वर्ग किमी]]
| label2 = लोकसंख्या
| data2 = ६,१५,५१,९४५
| label4 = देश
| data4 = {{देशध्वज|कझाकस्तान}}<br />{{देशध्वज|किर्गिझस्तान}}<br />{{देशध्वज|उझबेकिस्तान}}<br />{{देशध्वज|ताजिकिस्तान}}<br />{{देशध्वज|तुर्कमेनिस्तान}}
}}
'''मध्य आशिया''' हा [[आशिया]] [[खंड]]ामधील एक भौगोलिक प्रदेश आहे. इतर भौगोलिक प्रदेशांप्रमाणे मध्य आशियाच्या अनेक व्याख्या आहेत. सर्वसाधारणपणे मध्य आशियामध्ये आशियाच्या पश्चिम भागातील [[युरोप]]ाच्या सीमेजवळील भूभागाचा समावेश केला जातो. ह्यांमध्ये भूतपूर्व [[सोव्हियेत संघ]]ाच्या विघटनानंतर स्वतंत्र झालेले [[कझाकस्तान]], [[किर्गिझस्तान]], [[उझबेकिस्तान]], [[ताजिकिस्तान]] व [[तुर्कमेनिस्तान]] हे देश येतात. ह्या देशांची एकत्रित लोकसंख्या सुमारे ६.१५ कोटी इतकी आहे.
 
 
काही व्याख्यांनुसार [[दक्षिण आशिया]]तील [[अफगाणिस्तान]] व [[इराण]] तर [[पूर्व आशिया]]तील [[मंगोलिया]] हे देश तसेच [[पाकिस्तान]]चा उत्तर भाग, [[भारत]]ाचा [[काश्मीर]], [[चीन]]मधील [[शिंच्यांग]] हा प्रदेश व दक्षिण [[सायबेरिया]] देखील मध्य आशियामध्ये गणले जातात.
 
 
==भूगोल==
[[Image:Location-Asia-UNsubregions.png|thumb|225px|[[संयुक्त राष्ट्रे|संयुक्त राष्ट्रांच्या]] व्याख्येनुसार [[आशिया]]चे भौगोलिक प्रदेश:
{{legend|#0000E0|[[सायबेरिया|उत्तर आशिया]]}}
{{legend|#E000E0|मध्य आशिया}}
{{legend|#00E000|[[मध्यपूर्व|नैऋत्य आशिया]]}}
{{legend|#E00000|[[दक्षिण आशिया]]}}
{{legend|#FFFF20|[[पूर्व आशिया]]}}
{{legend|#FFC000|[[आग्नेय आशिया]]}}]]
मध्य आशियाच्या भौगोलिक रचनेमध्ये पर्वतरांगा ([[तियान शान]]), [[वाळवंट]]े ([[कारा कुम]], [[किझिल कुम]], [[ताक्लामकान]]) व वृक्षरहित गवताळ पठारांचा समावेश होतो. [[सीर दर्या]], [[अमू दर्या]] व [[हरिरुद]] ह्या मध्य आशियातील प्रमुख नद्या आहेत. [[अरल समुद्र]] व [[बालखाश सरोवर]] हे येथील सर्वात मोठे पाण्याचे साठे आहेत. गेल्या अनेक दशकांमध्ये मध्य आशियातील नद्यांचे पाणी मोठ्या प्रमाणावर सिंचनाकरिता इतरत्र वळवण्यात आल्यामुळे हे दोन्ही पाण्याचे साठे झपाट्याने आटले आहेत.
 
येथील पुष्कळशी जमीन ओबडधोबड व रूक्ष असून [[शेती]]साठी अनुकुल नाही. मध्य आशियाच्या मोठ्या भागात कोणताही पाण्याचा साठा नसल्यामुळे येथील हवामानामधील बदल तीक्ष्ण असतात. तसेच पाण्याची तीव्र टंचाई असल्यामुळे पाण्यावरून वाद व तंटे कायम आहेत.
 
===भूभाग व तपशील===
[[चित्र:Central Asia - political map 2008.svg|उजवे|300 px|इवलेसे|मध्य आशियाचा नकाशा]]
{| class="wikitable sortable"
'''मध्य आशिया''' [[आशिया]]च्या पश्चिम भागातील [[युरोप]] आणि आशिया दरम्यानचा भूभाग आहे. मध्य आशियामध्ये सर्वसाधारणपणे खालील देशांचा उल्लेख केला जातो:
|- style="background:#ececec;"
! [[देश]]
! [[जगातील देशांची यादी (क्षेत्रफळानुसार)|क्षेत्रफळ]]<br />किमी<sup>२</sup>
! [[जगातील देशांची यादी (लोकसंख्येनुसार)|लोकसंख्या]]<br />(२००९)
! [[जगातील देशांची यादी (लोकसंख्या घनतेनुसार)|लोकसंख्या घनता]]<br />प्रति किमी<sup>२</sup>
! [[जीडीपी]]<br />दशलक्ष [[अमेरिकन डॉलर|डॉलर्स]] <br />(२००९)
! [[दरडोई उत्पन्न]]<br />(२००९)
! [[जगातील देशांच्या राजधानींची यादी|राजधानी]]
! अधिकृत [[भाषा]]
|-
| style="text-align:left;" | {{देशध्वज|Uzbekistan}}
| style="text-align:center;"| {{nts|447400}}
| style="text-align:center;"| {{nts|27606000}}
| style="text-align:center;"| {{nts|62}}
| style="text-align:center;"| {{nts|32816}}
| style="text-align:center;"| ${{nts|1175}}
| style="text-align:left;" | [[ताश्केंत]]
| style="text-align:left;" | [[उझबेक भाषा|उझबेक]]
|-
| style="text-align:left;" | {{देशध्वज|Kazakhstan}}
| style="text-align:center;"| {{nts|2724900}}
| style="text-align:center;"| {{nts|16004800}}
| style="text-align:center;"| {{nts|6}}
| style="text-align:center;"| {{nts|109273}}
| style="text-align:center;"| ${{nts|6823}}
| style="text-align:left;" | [[अस्ताना]]
| style="text-align:left;" | [[कझाक भाषा|कझाक]], [[रशियन भाषा|रशियन]]
|-
| style="text-align:left;" | {{देशध्वज|Kyrgyzstan}}
| style="text-align:center;"| {{nts|199900}}
| style="text-align:center;"| {{nts|5482000}}
| style="text-align:center;"| {{nts|27}}
| style="text-align:center;"| {{nts|4570}}
| style="text-align:center;"| ${{nts|850}}
| style="text-align:left;" | [[बिश्केक]]
| style="text-align:left;" | [[किर्गिझ भाषा|किर्गिझ]], [[रशियन भाषा|रशियन]]
|-
| style="text-align:left;" | {{देशध्वज|Tajikistan}}
| style="text-align:center;"| {{nts|143100}}
| style="text-align:center;"| {{nts|7349145}}
| style="text-align:center;"| {{nts|51}}
| style="text-align:center;"| {{nts|4982}}
| style="text-align:center;"| ${{nts|766}}
| style="text-align:left;" | [[दुशान्बे]]
| style="text-align:left;" | [[ताजिक भाषा|ताजिक]]
|-
| style="text-align:left;" | {{देशध्वज|Turkmenistan}}
| style="text-align:center;"| {{nts|488100}}
| style="text-align:center;"| {{nts|5110,000}}
| style="text-align:center;"| {{nts|10}}
| style="text-align:center;"| {{nts|16197}}
| style="text-align:center;"| ${{nts|3242}}
| style="text-align:left;" | [[अश्गाबाद]]
| style="text-align:left;" | [[तुर्कमेन भाषा|तुर्कमेन]]
|}
 
खालील देशांचे काही भूभाग मध्य आशियामध्ये गणले जावू शकतात.
{| class="wikitable sortable"
|- style="background:#ececec;"
! [[देश]]
! [[जगातील देशांची यादी (क्षेत्रफळानुसार)|क्षेत्रफळ]]<br />किमी<sup>२</sup>
! [[जगातील देशांची यादी (लोकसंख्येनुसार)|लोकसंख्या]]<br />(२००९)
! [[जगातील देशांची यादी (लोकसंख्या घनतेनुसार)|लोकसंख्या घनता]]<br />प्रति किमी<sup>२</sup>
! [[जीडीपी]]<br />दशलक्ष [[अमेरिकन डॉलर|डॉलर्स]] <br />(२००९)
! [[दरडोई उत्पन्न]]<br />(२००९)
! [[जगातील देशांच्या राजधानींची यादी|राजधानी]]
! अधिकृत [[भाषा]]
|-
| style="text-align:left;" | {{flag|Afghanistan}}
| style="text-align:center;"| 647,500
| style="text-align:center;"| 31,889,923
| style="text-align:center;"| 49
| style="text-align:left;" | [[Kabul]]
| style="text-align:left;" | [[Persian language|Persian]], [[Pashto]]
|-
| style="text-align:left;" | {{flag|China}}
| style="text-align:center;"| 9,640,821
| style="text-align:center;"| 1,338,612,968
| style="text-align:center;"| 139.6
| style="text-align:left;" | [[Beijing]]
| style="text-align:left;" | [[Chinese language|Chinese]]
|-
| style="text-align:left;" | {{flag|Iran}}
| style="text-align:center;"| 1,648,195
| style="text-align:center;"| 76,923,300
| style="text-align:center;"| 45
| style="text-align:left;" | [[Tehran]]
| style="text-align:left;" | [[Persian language|Persian]]
|-
| style="text-align:left;" | {{flag|Mongolia}}
| style="text-align:center;"| 1,564,116
| style="text-align:center;"| 2,736,800
| style="text-align:center;"| 2
| style="text-align:left;" | [[Ulan Bator]]
| style="text-align:left;" | [[Mongolian language|Mongolian]]
|-
| style="text-align:left," | {{flag|Pakistan}}
| style="text-align:center;"| 803,940
| style="text-align:center;"| 168,925,500
| style="text-align:center;"| 210
| style="text-align:left;" | [[Islamabad]]
| style="text-align:left;" | [[Urdu]], [[English language|English]]
|-
| style="text-align:left;" | {{flag|Russia}}
| style="text-align:center;"| 13,000,000
| style="text-align:center;"| 141,945,966
| style="text-align:center;"| 8.3
| style="text-align:left;" | [[Moscow]]
| style="text-align:left;" | [[Russian language|Russian]]
|}
 
 
==संस्कृती==
 
 
* {{ध्वज|कझाकस्तान}}
* {{ध्वज|किर्गिझस्तान}}
* {{ध्वज|उझबेकिस्तान}}
* {{ध्वज|ताजिकिस्तान}}
* {{ध्वज|तुर्कमेनिस्तान}}
 
मध्य आशियात कधीकधी [[अफगाणिस्तान]] व [[इराण]]चा समावेश केला जातो.
 
{{आशियातील देश}}
{{जगातील भौगोलिक प्रदेश}}
 
[[वर्ग:मध्य आशिया| ]]
 
[[ace:Asia Teungöh]]
"https://mr.wikipedia.org/wiki/मध्य_आशिया" पासून हुडकले