"खंडोबा" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

 

मराठी साहित्यात खंडोबा देवतेबाबत मिश्र धारणा आहेत. [[एकनाथ|एकनाथांनी]] या पंथास व देवतेस कमी लेखले आहे. अनेक देशस्थ ब्राह्मणांचे कुळदैवत असलेला खंडोबा कोकणस्थ ब्राह्मणांकडून ''कमी प्रतीचे दैवत'' मानले गेले. खेळखंडोबा हा वाक्प्रचार ''सर्वनाश'' या अर्थी येतो. त्याचवेळी मराठीत मल्हारी माहात्म्य, जयाद्रीविजय आदी ग्रंथ व वाघ्यामुरळींच्या लोकगीतांमध्ये या देवतेची स्तुती केल्याचे दिसते.

 

जेजुरीचे मंदिर वीरपाल वीरमल्ल याने इ.स. १३८१ साली बांधले. १६३५ साली [[खटाव]]च्या राघो मंबाजीने याचा विस्तार केला. <ref>माटे</ref> बंगाली संत [[चैतन्य महाप्रभू]] यांनी या मंदिरास भेट दिली होती व मुरळींचा वेश्याव्यवसाय बंद करण्याचे प्रयत्न केले होते; असे ऐतिहासिक उल्लेख आहेत. जेजुरी गडावरील शिलालेखांत विठ्ठल सदाशिव विंचूरकर, [[मल्हारराव होळकर]] वगैरेंचे उल्लेख येतात. [[नारायणराव पेशवे|नारायणरावाच्या]] हत्येनंतर [[नाना फडणीस]] यांनी नारायणरावाची गरोदर पत्नी गंगाबाई हिस पुत्र झाल्यास एक लाख अर्पण करू असा नवस केला होता. नवस पूर्ण झाल्यामुळे [[पेशवे]] दरबाराकडून विविध रूपात हा नवस फेडला गेला. <ref>माटे</ref>