"यक्षगान" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

Content deleted Content added
छो वर्ग
छोNo edit summary
ओळ १:
[[Image:Yakshagana1.jpg|thumb|बडगेतिट्टुबडगुतिट्टु यक्षगान]]
[[Image:Yakshagana2.jpg|thumb|तेंकुतिट्टू यक्षगान]]
'''यक्षगान''' ([[कन्नड भाषा|कानडी]] - ಯಕ್ಷಗಾನ) हा [[कर्नाटक|कर्नाटकातील ]] नृत्य नाट्याचा प्रकार आहे.
{{काम चालू}}
'''यक्षगान''' - नृत्य, हाडुगारिकॆ, मातुगारिकॆ, वेषभूषणगळन्नॊळगॊंड ऒंदु शास्त्रीय कलॆ. कर्नाटकद सांप्रदायिक कला प्रकारगळल्लि अत्यंत प्रमुखवादद्दु. कर्नाटकद करावळि जिल्लॆगळल्लि ([[उत्तर कन्नड]], [[दक्षिण कन्नड]] मत्तु [[उडुपि]]) हागू ई जिल्लॆगळिगॆ अंटिकॊंडिरुव [[शिवमॊग्ग]], [[चिक्कमगळूरु]] मत्तु [[कासरगोडु]] जिल्लॆगळल्लि यक्षगानवु मनॆ मातागिदॆ.
 
==यक्षगानद प्रमुख अंशगळु==
यक्षगानदल्लि ई कॆळगिन प्रमुख अंशगळन्नु काणबहुदु.
 
* '''प्रसंग''': यक्षगानदल्लि यावुदादरॊंदु कथानकवन्नु आय्दुकॊंडु अदन्नु जनरिगॆ हाडु, अभिनय, नृत्यगळॊंदिगॆ तोरिसलागुत्तदॆ. हीगॆ आय्दुकॊंड कथानकवन्नु '''प्रसंग''' ऎंदु करॆयुतारॆ. उदाहरणॆगॆ महाभारतदल्लि भीम मत्तु दुर्योधनर नडुवॆ नडॆयुव गधायुद्धद कथॆयन्नु आय्दुकॊंडरॆ आग अदन्नु "गधायुद्द प्रसंग" ऎंबुदागि करॆयुत्तारॆ. हॆच्चागि पौराणिक प्रसंगगळन्ने आय्दु कॊळ्ळुवुदु यक्षगानद वाडिकॆयादरू प्रसंगवु पौराणिकवे आगबेकु ऎंब नियमवेनू इल्ल. इदु ऐतिहासिकवू, सामाजिकावू आगिरबहुदु.
 
* '''पात्रधारिगळु''':प्रसंगदल्लि बरुव कथॆयन्नु अभिनयिसुववरे पात्रधारिगळु. स्त्री पात्र, खळ नटन पात्र, हास्य कलाविदन पात्र, नायकन पत्र - हीगॆ प्रसंगक्कॆ अनुगुणवागि पात्रगळन्नु आय्कॆ माडलागुत्तदॆ. नृत्य, अभिनय हागू मातुगारिकॆगळॊंदिगॆ कथॆयन्नु प्रेक्षकरिगॆ तलुपिसुव महत्तर जवाब्दारि पात्रधारिगळ मेलिरुत्तदॆ.
 
* '''वेषभूषण''':यक्षगानद प्रमुख प्रभेदवाद बयलाटगळल्लि वेषभूषणगळु प्रमुखवादद्दु. पात्रगळिगॆ तक्कंतॆ वेषभूषणगळिरुत्तवॆ. उदाहरणॆगॆ प्रमुख खळनट मत्तु राज (नायक)न पात्रक्कॆ बळसुव किरीटवु सामान्य पात्रधारिगॆ बळसुव किरीटगळिगिंत विभिन्न विन्यासद्दागिरुत्तदॆ. हागॆये स्त्री पात्रगळिगॆ बळसुव किरीतवु तुंबा चिक्कदागिरुत्तदॆ. अल्लदे तॆंकु तिट्टु शैलिय यक्षगानदल्लि उपयोगिसुव वेषभूषणगळु बडगु तिट्टिनल्लि उपयोगिसुव वेषभूषणगळिगिंत भिन्नवागिरुत्तवॆ.
 
* '''भागवतिकॆ''': यक्षगानद जीवाळवे भागवतिकॆ अथवा हाडुगारिकॆ. अवरु ई रंग प्रकारद निर्देशकरिद्दंतॆ. इल्लि पात्रधारिगळु अभिनयिसुव कथानकवन्नु काव्य रूपदल्लि हाडलागुत्तदॆ. हीगॆ हाडुववरन्नु '''भागवतरु''' ऎंदु करॆयुत्तारॆ. भागवतरु हाडुव पदगळिगॆ तक्कंतॆ पात्रधारिगळु नृत्यद मूलक अभिनयिसुत्तारॆ. नृत्यदॊंदिगॆ हाडिनल्लि बरुव कथानकद संदर्भक्कनुगुणवागि भावाभिनयवू सह अत्यंत अगत्यवादुदु.
 
* '''मातुगारिकॆ''':भागवतरु हाडुवुदन्नु पूर्णगॊळिसिद कूडले आ हाडिन सारांशवन्नु पात्रधारिगळु चर्चिसुत्तारॆ. हाडिनल्लि कथानकद याव भागवन्नु प्रस्तुत पडिसलागुत्तदो अदे भागद अर्थवन्नु जन सामान्यरॆल्लरिगू स्पष्टवागुवंतॆ आडुमातिनल्लि पात्रधारिगळु संभाषिसुत्तारॆ.
 
* '''हिम्मेळ''':हिम्मेळवॆंदरॆ चंडॆ, मद्दलॆ, मृदंग, ताळ, जागटॆ मुंताद संगीत उपकरणगळन्नु इल्लिन नृत्य, भागवतिकॆ मत्तु मातुगारिकॆय वेळॆ संदर्भोचितवागि बळसुविकॆ. ऒंदु यक्षगानवु परिणामकारियागि मूडिबरबेकाररॆ पात्रधारिगळ अभिनय, नृत्य, भागवतिकॆ ऎष्टु मुख्यवो, हिम्मेळवू सहा अष्टे प्रमुखवादुदु. पात्रधारिगळ अभिनयवु इन्नष्टु छापु मूडिसलु, भागवतर हाडु इन्नष्टु सुंदरवागि हॊरहॊम्मलु सरियाद हिम्मेळ बेके बेकु.
 
==यक्षगानद प्रभेदगळु==
यक्षगानदल्लि अनेक रीतिय प्रभेदगळिद्दु अवुगळल्लि '''यक्षगान बयलाट'''वु अत्यंत जनप्रियवादुदु. बयलाटवॆंदरॆ वेषभूषणगळॊंदिगॆ
रंगभूमियल्लि आडुव यक्षगान प्रभेद. मॊद मॊदलु हब्ब हरि दिनगळंदु ऊरिन बयलिनल्लि रात्रियिडी ई बयलाट हॆच्चागि नडॆयित्तिद्द कारण "बयलाट" ऎंब हॆसरु रूढियल्लिदॆ. जनरु इदन्नु सरळवागि "आट" ऎंदू करॆयुत्तारॆ. आदरॆ ईगीग रात्रियिडी नडॆयुव बयलाटदॊंदिगॆ २-३ घंटॆगळ काल नडॆयुव यक्षगानवू बळकॆयल्लिदॆ.बयलाटदल्लि वेषभूषण, रंगस्थळ, भागवतिकॆ (हाडुगारिकॆ), अभिनय, मातुगारिकॆ, नृत्य - हीगॆ सांप्रदायिक यक्षगानद ऎल्ल मजलुगळन्नू काणबहुदु.
यक्षगानदल्लि मूडलपाय मत्तु पडुवलपाय ऎंब ऎरडु म्रमुख प्रभेदगळिवॆ. पश्चिम घट्टद पूर्वक्कॆ प्रचलितविरुवदु मूडलपाय. उत्तर कर्नाटकदल्लि बहु जनप्रियवागिरुव श्रीकृष्ण पारिजात मूडलपायदल्लि गमनार्ह. मलॆनाडु मत्तु करावळियल्लि प्रचलितविरुवुदु पडुवलपाय. पडुवलपायदल्लि ऎरडु विभागगळिवॆ.अवु "'''[[तॆंकुतिट्टु]]'''" मत्तु "'''[[बडगुतिट्टु]]'''. [[उत्तर कन्नड]], [[उडुपि]] हागू [[शिवमॊग्ग]] जिल्लॆगळल्लि बडगुतिट्टु शैलिय बयलाटगळु कंडुबंदरॆ [[दक्षिण कन्नड]] हागू [[कासरगोडु]] जिल्लॆगळल्लि तॆंकु तिट्टु शैलिय यक्षगानवन्नु काणबहुदु. वेषभूषणगळ विन्यास, नृत्यद शैलि, भागवतिकॆ मत्तु हिम्मेळगळल्लि कंडुबरुव कॆलवु व्यत्यासगळ आधारद मेलॆ ई विंगडनॆयन्नु माडलागिदॆये हॊरतु यक्षगानद मूल तत्व, आशयगळु ऎरडू शैलिगळल्लियू ऒंदे आगिरुत्तदॆ.
 
==ताळ मद्दलॆ==
यक्षगानद इन्नॊंदु प्रमुख विभागवॆंदरॆ "[[ताळ मद्दलॆ]]". बयलाटगळिगिंत इवु विभिन्नवादवुगळु. इल्लि वेषभूषण, नृत्य मत्तु भावाभिनयगळु कंडु बरुवुदिल्ल. भागवतिकॆ, हिम्मेळ हागू मातुगारिकॆगळु मात्र इल्लिरुत्तवॆ. बयलाटदंतॆ इल्लियू ऒंदु प्रसंगवन्नु आय्दुकॊळ्ळलागुत्तदॆ. भागवतरु हाडुगारिकॆय मूलक कथानकवन्नु हेळुत्ता होगुत्तारॆ. इल्लि पात्रधारिगळ बदलु '''अर्थधारिगळिरुत्तारॆ'''. अर्थधारिगळु हाडुगारिकॆयल्लि हेळल्पट्ट कथॆय भागवन्नु मातुगारिकॆय मूलक चर्चिसुत्तारॆ. बयलाटक्कू ताळ मद्दलॆगू प्रमुख व्यत्यासविरुवुदे ई मातुगारिकॆयल्लि. बयलाटगळल्लि नृत्य मत्तु अभिनयगळे प्रधान. मातुगारिकॆ इद्दरू अदु केवल हाडुगारिकॆयल्लि हेळल्पट्ट कथानकद सारांशवष्टे आगिरुत्तदॆये विनः वाद मंडनॆगॆ हॆच्चु अवकाशविरुवुदिल्ल. अदू अल्लदे बयलाटदल्लि बरुव संभाषणॆगळन्नु सामान्यवागि मॊदले सिध्धपडिसिरुत्तारॆ. हागागि ई मातुगारिकॆयु भागवतिकॆयल्लि हेळल्पट्ट कथॆय चौकट्टन्नु दाटि आचॆ होगुवुदिल्ल. आदरॆ ताळ मद्दलॆगळु हागल्ल. ताळ मद्दलॆयल्लि वादवे प्रमुखवादद्दु. इल्लि ई भागवतरु हेळुव ऒंदु हाडिगॆ इंतिष्टे संभाषणॆगळन्नु हेळबेकु ऎंदु पूर्व निर्धारवागिरुविदिल्ल. भागवतरु हाडुगारिकॆय मूलक वादक्कॆ ऒंदु पीठिकॆ हाकि कॊडुत्तारॆ. आमेलॆ आ कथानकद भागद मेलॆ अर्थधारिगळिंद वाद आरंभवागुत्तदॆ. ई वाद संधर्भक्कनुगुणवागि प्रसंगदिंद प्रसंगक्कॆ बदलागुत्तलू होगबहुदु. वादवे ताळ मद्दलॆगळ जीवाळवागिरुत्तदॆ.
 
==यक्षगानद प्रमुखरु==
 
*भागवतिकॆ: नॆब्बूरु नारायण, दि. उप्पूरु नारणप्प, कडतोक मंजुनाथ भागवत, दि. गुंड्मि काळिंग नावुड, सुब्रह्मण्य धारेश्वर, नारायण शबराय, बलिप नारायण भागवतरु, दामोदर मंडॆच्च, पोळ्य लक्ष्मीनारायण शॆट्टि, कॊळगि केशव हॆगडॆ, लीलावति बैपाडित्ताय (एकैक वृत्तिपर महिळा भागवतरु), पद्याण गणपति भट्, दिनेश अम्मण्णाय, पुत्तिगॆ रघुराम हॊळ्ळ.
*हिम्मेळ कलाविदरु: दि. नॆड्लॆ नरसिंह भट्, कॆ.हरिनारायण बैपाडित्ताय, कुद्रॆकूड्लु रां भट्, केशव बैपाडित्ताय, मोहन बैपाडित्ताय, पद्याण शंकरनारायण भट्, अडूरु गणेश् राव्.
 
*पात्रधारिगळु: दि. कॆरॆमनॆ शिवराम हॆगडॆ, कॆरॆमनॆ महाबल हॆगडॆ, कॆरॆमनॆ शंभु हॆगडॆ, चिट्टाणि रामचंद्र हॆगडॆ, कॊंडदकुळि रामचंद्र हॆगडॆ, ऐरोडि राम गाणिग, मंटप प्रभाकर उपाध्याय, गोडॆ नारायण हॆगडॆ, बळ्कूरु कृष्णयाजि, जलवळ्ळि, कण्णिमनॆ गणपति हॆगडॆ, भास्कर जोशि, कुंब्ळॆ सुंदर राव्, वासुदेव सामग, बण्णद महालिंग, चंद्रगिरि अंबु, सुब्रह्मण्य हॆगडॆ चिट्टाणि, सिद्धकट्टॆ चॆन्नप्प शॆट्टि, कॆ. गोविंद भट्, कोळ्यूरु रामचंद्र राव्.
 
* ताळ मद्दलॆ: [[शेणि गोपालकृष्ण भट्]], मल्पॆ लक्ष्मीनारायण सामग, डा.प्रभाकर जोशि, कीरिक्काडु मास्तर् विष्णु भट्, देराजॆ सीतारामय्य, डा. रमानंद बनारि, यु. बि. गोविंद भट्, जब्बर् समो संपाजॆ, Amachi MR
 
 
{{साचा:अभिजात भारतीय नृत्ये}}
[[वर्ग :अभिजात भारतीय नृत्ये]]
"https://mr.wikipedia.org/wiki/यक्षगान" पासून हुडकले