फुगडी (लोकनृत्य)

फुगडी हे महाराष्ट्र आणि गोव्यातील एक लोकनृत्य आहे, जे कोकणातील महिला गणेश चतुर्थी आणि व्रत या हिंदू धार्मिक सणांमध्ये किंवा धालोसारख्या इतर नृत्यांच्या शेवटी केले जाते.

नवी दिल्ली येथे फुगडी करताना गोव्यातील स्त्रिया (फेब्रुवारी २००९)

काही ऐतिहासिक तथ्यांनुसार, ही नृत्यशैली काही प्राचीन गोव्यातील परंपरांमधून तयार केली गेली असे म्हणले जाते. याव्यतिरिक्त हे नृत्य मुख्यतः हिंदूंच्या "भाद्रपद" महिन्यात केले जाते. या महिन्यात स्त्रिया त्यांच्या दैनंदिन दिनचर्येच्या कंटाळ्यापासून मुक्त होण्यासाठी विश्रांती घेतात. शिवाय हे लोकनृत्य धार्मिक आणि सामाजिक कार्यक्रमांच्या वेळी देखील केले जाते.फुगडी गीतातून स्त्रिया आपल्या मनातील भावना मांडत असतात.

परंपरा

फुगडी हा एक कला प्रकार आहे, जो महाराष्ट्र आणि गोव्याच्या प्राचीन सांस्कृतिक परंपरेत दिसून येतो. फुगडी विविध धार्मिक आणि सामाजिक प्रसंगी केली जाते. फुगडी ही साधारणपणे भाद्रपद महिन्यात केली जाते, जेव्हा स्त्रियांना त्यांच्या सामान्य, नीरस दिनचर्येतून तात्पुरती विश्रांती घेण्याची संधी मिळते. धनगर महिलांमध्ये फुगडीची एक विशिष्ट शैली आढळते. कलशी फुगडी या प्रकारात व्रताच्या वेळी देवी महालक्ष्मीसमोर फुगडी केली जाते.

पद्धती

फुगडी करताना स्त्रिया विविध प्रकारची रचना करताना गातात आणि नृत्य करतात. या रचना वर्तुळात किंवा पंक्तींमध्ये केल्या जातात. बहुतेकदा खेड्यातील स्त्रिया वर्तुळात फुगडी करतात आणि जंगलातल्या स्त्रिया रांगा तयार करतात. नृत्याची सुरुवात हिंदू देवतांना आवाहन करून होते. सुरुवातीस गती मंद असते, परंतु लवकरच ती वेगवान गती गाठते आणि कळस गाठते. यासाठी कोणतेही तालवाद्य वापरले जात नाही. जास्तीत जास्त वेगाने, नर्तक "फू" सारख्या आवाजात तोंडातून हवा फुंकून ताल जुळवतात. त्यामुळेच याला फुगडी हे नाव पडले. नृत्यासोबत कोणतेही वाद्य वा वाद्यसंगीत सापडत नाही, परंतु खास फुगडीवरची गाणी असंख्य आहेत.