पार्वती

पार्वती (संस्कृत: पार्वती, IAST: Pārvatī, IPA: /pɑɾʋət̪iː/), तिला उमा (संस्कृत: उमा, IAST: उमा, IPA: /ʊmɑː/) आणि गौरी (संस्कृत: गौरी, IAST: गौरी, IPA: /gə͡ʊɾiː/) असेही म्हणतात, ती हिंदू धर्मातील प्रमुख देवींपैकी एक आहे, तिला शक्ती, ऊर्जा, पोषण, सुसंवाद, प्रेम, सौंदर्य, भक्ती आणि मातृत्वाची देवी म्हणून पूजले जाते. लक्ष्मी आणि सरस्वती यांच्यासोबत असते , त्रिदेवी म्हणून ओळखली जाते.

पार्वती
शिवासह बसलेल्या पार्वतीचे मध्ययुगीन लघुचित्र जगन्माता; जनन, पोषण, खलनिर्दालन - इत्यादींची अधिपती देवता
निवासस्थान	कैलास,मणिद्वीप
वाहन	सिंह व वाघ
शस्त्र	त्रिशूळ, चक्र
वडील	हिमवान् / दक्ष प्रजापति
आई	मैनावती / दक्षपत्नी
पती	शिव
अपत्ये	गणपती,कार्तिकस्वामी, अशोक सुंंदरी
अन्य नावे/ नामांतरे	अपर्णा, अंबिका, उमा, कात्यायनी, काली, गिरिजा, गौरी, चंडी, चामुंडा, दुर्गा, भवानी, ललिता, सती,हैमवती.
या देवतेचे अवतार	देवी ,शक्ति ,महादेवी त्रिदेवी, सती ,दुर्गा ,कालिका, नवदुर्गा, महाविद्या
मंत्र	ॐ सर्व मङ्गल माङ्गल्ये शिवे सर्वार्थ साधिके। शरण्ये त्र्यम्बके गौरी नारायणि नमोऽस्तु ते।।
नामोल्लेख	ललिता सहस्रनाम

महाकाव्याच्या काळात (४०० इ.स.पू.- ४०० ईस्वी) देवी म्हणून तिच्या पहिल्या दर्शनापासून, पार्वतीला प्रामुख्याने भगवान शिवाची पत्नी म्हणून चित्रित केले आहे. पुराणानुसार, पार्वती ही शिवाची पहिली पत्नी सतीचा पुनर्जन्म आहे, जिने तिचे वडील दक्ष यांनी शिवाचा अपमान केल्यानंतर तिच्याशी कौटुंबिक संबंध तोडण्यासाठी तिचे शरीर सोडले होते.

पार्वती तिच्या मातृत्वासाठी देखील प्रसिद्ध आहे, ती प्रमुख हिंदू देवता गणपतीआणि कार्तिकेय यांची आई आहे.

ती देवी-केंद्रित शाक्त पंथातील मध्यवर्ती देवतांपैकी एक आहे, जिथे तिला सर्वोच्च देवता महादेवीचे परोपकारी पैलू मानले जाते, आणि दहा महाविद्या आणि नवदुर्गांसह महादेवीच्या विविध प्रकटीकरणांशी जवळून संबंधित आहे.

प्राचीन पुराणिक साहित्यात पार्वतीचे मोठ्या प्रमाणात वर्णन आढळते आणि तिच्या मूर्ती आणि प्रतिमा संपूर्ण दक्षिण आशिया आणि आग्नेय आशियातील हिंदू मंदिरांमध्ये आढळतात. तिला आणि शिवाला समर्पित हिंदू मंदिरांमध्ये, तिला प्रतीकात्मकपणे योनी म्हणून दर्शविले जाते.

ही हिंदू धर्मातील जगन्माता समजली जाणारी देवी, तसेच शिवाची पत्‍नी आहे. 'अन्नपूर्णा' हे पार्वतीचे एक रूप आहे. सप्तमातृकांत हिचे रूप माहेश्वरी (महेश-शिवाची शक्ति) असेही आहे.

तारिणी माता

तारिणी माता हा पार्वतीचा एक अवतार असून ओडिया संस्कृतीमधल्या प्रमुख देवतांपैकी ती एक देवता आहे. तिचे मुख्य मंदिर ओडिशातील केओंझार जिल्ह्यातील घाटगांव येथे आहे.

तारिणी माता मंदिर

ओडिशातील सर्व शक्ती आणि तंत्र पीठ किंवा मंदिरांसाठी मां तारिणी हे प्रमुख देवता आहेत. शक्ती किंवा स्त्रीची शक्ती म्हणून पृथ्वीची पूजा केल्याचा उगम जगातील बऱ्याच संस्कृतीत आढळतो. ओडिशामध्ये आदिवासी लोकसंख्येची उच्च घनता आहे ज्यांची धार्मिक प्रथा हिंदू धर्माच्या मुख्य धर्मामध्ये सामावली गेली आहे, खडक, झाडाच्या खोड्या, नद्यांसारख्या नैसर्गिक रचनेची उपासना आदिवासींमध्ये व्यापक आहे.