किरण मजुमदार-शॉ
किरण मजूमदार-शॉ ( २३ मार्च १९५३) ही एक भारतीय अब्जाधीश उद्योजक आहे . त्या ब्यूरोनोर, भारत आणि इंडियन इंस्टिट्यूट ऑफ मॅनेजमेंट बेंगलोरच्या अध्यक्षा असलेल्या बायोटेक्नॉलॉजी कंपनी बायोकॉन लिमिटेडचे अध्यक्ष आणि व्यवस्थापकीय संचालक आहे. २०१४ मध्ये, विज्ञान आणि रसायनशास्त्राच्या प्रगतीसाठी उत्कृष्ट योगासाठी त्यांना ओथर गोल्ड मेडल मिळाले. त्या फायनान्शियल टाइम्सच्या शीर्ष ५० महिलांच्या व्यवसाया यादीत आहे. २०१५ मध्ये, फोर्ब्सने ती जगातील ८५ शक्तिशाली महिला म्हणून नोंदवली होती. फोर्ब्सने २०१६ आणि २०१७ एकदा त्यांची यादी केली - जगातील सर्वात शक्तिशाली महिलांची क्रमवारी अनुक्रमे ७७ आणि ७१ व्या स्तरावर आहे .[१][२]
भारतीय उद्योगपती  | |||
| माध्यमे अपभारण करा | |||
 विकिपीडिया | |||
| जन्म तारीख | मार्च २३, इ.स. १९५३ बंगळूर | ||
|---|---|---|---|
| नागरिकत्व | |||
| निवासस्थान | |||
| शिक्षण घेतलेली संस्था |
| ||
| व्यवसाय |
| ||
| नियोक्ता |
| ||
| सदस्यता |
| ||
| पद |
| ||
| पुरस्कार |
| ||
| |||
 | |||
जीवन आणि शिक्षण
संपादनकिरण मजूमदार यांचा जन्म भारतातील बंगळूरू शहरातील गुजराती कुटुंबात झाला. १९६८ मध्ये त्यांनी बेंगळुरूच्या बिशॉप कॉटन गर्ल हायस्कूलमध्ये प्रवेश घेतला . त्यांनी बेंगळुरू माउंट कार्मल कॉलेज, बंगलोर विद्यापीठाच्या संलग्न पूर्व-विद्यापीठ अभ्यासक्रम येथे शिक्षण घेतले. १९७३ साली त्यांनी जीवशास्त्र आणि प्राणीशास्त्र या विषयांचा अभ्यास केला, व प्राणीशास्त्र विषयातील पदवी घेतली. त्यांना वैद्यकीय शिक्षण घेण्याची इच्छा होती परंतु त्यांना शिष्यवृत्ती मिळाली नाही.[३]
त्याचे वडील रासेन्द्र मजूमदार हे संयुक्त ब्रुअरीजचे प्रमुख ब्रूमास्टर होते. त्यांनी सुचवले की तिने आंबवण शास्त्र शिकून ब्रूमास्टर व्हावे. कारण ये क्षेत्रात महिला काम करत नाहीत. किरण या माल्टिंग व बीव्हिंगचा अभ्यास करण्यासाठी ऑस्ट्रेलियात फेडरेशन युनिव्हर्सिटी (पूर्वी बेलारट विद्यापीठ) येथे गेल्या. १९७४ मध्ये ती ब्रीव्हिंग कोर्ससाठी एकमेव महिला होती, आणि तिच्या वर्गाच्या इतिहासात प्रथम आली. १९७५ मध्ये त्यांनी मास्टर ब्रॉवरची पदवी प्राप्त केली.
त्यांनी कार्लटन आणि युनायटेड ब्रेवरीज, मेलबर्न येथील उद्योगांमध्ये प्रशिक्षणार्थी म्हणून काम केले आणि ऑस्ट्रेलियातील बॅरेट ब्रदर्स आणि बर्टस्टन येथे तद्न्य प्रशिक्षणार्थी म्हणून काम केले. १९७५ ते १९७७ दरम्यान बडोदा येथील स्टॅन्डर्ड माल्टिंग्ज कॉरपोरेशनच्या तांत्रिक व्यव्स्थापक म्हणून त्यांनी बृहस्पति ब्रुअरीज लि., कलकत्ता येथे तांत्रिक सल्लागार म्हणून काम केले. तथापि, जेव्हा त्यांनी बेंगळुरू किंवा दिल्लीत आणखी काम करण्याची शक्यता तपासली, तेव्हा तिला सांगितले गेले की तिला भारतात मास्टर ब्ररुअर म्हणून काम मिळणार नाही कारण "हे पुरुषाचे काम आहे." मग तिने परदेशात नोकरी पहायला सुरुवात केली आणि तिला स्कॉटलंडमध्ये काम मिळाले.
बायोकॉन
संपादन१९७८ मध्ये, त्या आयर्लंडचा कॉर्क बायकॉनकैमिकल्स लिमिटेड मध्ये एक प्रशिक्षक व्यवस्थापक म्हणून जोडल्या गेल्या. त्याच वर्षी त्यांनी १०,००० रुपये भांडवलासह एका भाड्याचा गॅरेज मध्ये बायोकॉनची सुरुवात केली.
सुरुवातीला त्यांना खूप अडचणींचा सामना करावा लागला. कोणतीही बँक त्यांना कर्ज देण्यास तयार नव्हती, समस्या फक्त पैसाची नव्हती तर कामावर नवीन लोकांना नियुक्त करणेही अवघड होते. तिचे पहिले कर्मचारी एक निवृत्त गॅरेज मेकॅनिक होते. तसेच, तिला अस्थिर पायाभूत सुविधा असलेल्या देशातील बायोटेक व्यवसायाची उभारणी करण्याच्या संबंधातील तांत्रिक आव्हानांचा सामना करावा लागला. निरंतर ऊर्जा, उच्च गुणवत्तायुक्त पाणी, निर्जंतुकीकरण प्रयोगशाळा, आयात केलेले संशोधन साधने आणि कामगार त्यावेळी आधुनिक वैज्ञानिक कौशल्ये भारतामध्ये सहज उपलब्ध नव्हती. किरण कोणत्याही गोष्टीला सहज जाऊन देत नव्हती, म्हणून तिने खूप अडचणींचा सामना केला आणि बायोकॉनला नवीन प्रगतीचा उंचाईवर नेऊन ठेवले.
एंजाइमपासून सुरुवात
संपादनव्यवसायाविषयी अधिक जाणून घेण्यासाठी आयर्लंडमधील कॉर्क येथील बायोकॉन बायोकेमिकल्स लिमिटेड येथे प्रशिक्षणार्थी व्यवस्थापक म्हणून अल्प कालावधीनंतर किरण मुझुमदार शॉ भारतात परतले. तिने १९७८ मध्ये बेंगळुरू येथील तिच्या भाड्याच्या घराच्या गॅरेजमध्ये रु. १०,०००/- बीज भांडवलासह बायोकॉन इंडिया सुरू केली. हा एक संयुक्त उपक्रम असला तरी, भारतीय कायद्यांनी कंपनीच्या केवळ ३०% पर्यंत परदेशी मालकी मर्यादित केली, याचा अर्थ कंपनीचा ७०% हिस्सा किरण मुझुमदार शॉ यांच्या मालकीचा होता.
सुरुवातीला, तिला तिची तारुण्य, लिंग आणि तिच्या न तपासलेल्या व्यवसाय मॉडेलमुळे विश्वासार्हतेच्या आव्हानांचा सामना करावा लागला. ती तिच्या व्यवसायाच्या सुरुवातीच्या टप्प्यावर तिच्या कंपनीसाठी निधी सुरक्षित करू शकली नाही. एका सामाजिक कार्यक्रमात बँकरशी झालेल्या भेटीमुळे शेवटी तिला प्रथम आर्थिक पाठबळ मिळू शकले. तिला तिच्या स्टार्ट-अपसाठी काम करण्यासाठी लोकांची नियुक्ती करणे देखील अवघड वाटले, तिची पहिली कर्मचारी सेवानिवृत्त गॅरेज मेकॅनिक होती आणि तिचे पहिले युनिट जवळच्या ३,०००-स्क्वेअर फूट शेडमध्ये होते. त्यावेळी तिच्या प्रयोगशाळेतील उपकरणांचा सर्वात क्लिष्ट तुकडा स्पेक्ट्रोफोटोमीटर होता. शिवाय, गरीब पायाभूत सुविधा असलेल्या देशात बायोटेक व्यवसाय उभारण्याच्या प्रयत्नाशी संबंधित तांत्रिक आव्हानांना तिला सामोरे जावे लागले. अखंड वीज, चांगल्या दर्जाचे पाणी, निर्जंतुक प्रयोगशाळा, आयात केलेली संशोधन उपकरणे आणि प्रगत कामगार. त्या काळात भारतात वैज्ञानिक कौशल्ये सहज उपलब्ध नव्हती.
कंपनीचे सुरुवातीचे प्रकल्प म्हणजे पपेन (मांसाला कोमल बनवण्यासाठी वापरण्यात येणारे पपईचे एंझाइम) आणि इसिंगलास (उष्णकटिबंधीय कॅटफिशपासून मिळवलेले आणि बिअर स्पष्ट करण्यासाठी वापरले जाणारे) हे होते. स्थापनेपासून एका वर्षाच्या आत, बायोकॉन इंडिया एंजाइम तयार करण्यास आणि यूएस आणि युरोपमध्ये निर्यात करण्यास सक्षम होती, जे असे करणारी पहिली भारतीय कंपनी होती. तिच्या पहिल्या वर्षाच्या शेवटी, मुझुमदारने तिच्या कमाईचा उपयोग भविष्यात विस्तार करण्याच्या योजनांसह 20-एकर मालमत्ता खरेदी करण्यासाठी केला.
बायोफार्मास्युटिकल्समध्ये विस्तारत आहे
संपादनमुझुमदार यांनी बायोकॉनच्या उत्क्रांतीचे नेतृत्व एका औद्योगिक एंझाइम्स उत्पादन कंपनीपासून पूर्णतः एकात्मिक बायो-फार्मास्युटिकल कंपनीमध्ये केले ज्यामध्ये उत्पादनांचा एक संतुलित व्यवसाय पोर्टफोलिओ आणि मधुमेह, ऑन्कोलॉजी आणि ऑटो-इम्यून रोगांवर संशोधन केंद्रित आहे. तिने दोन उपकंपन्या देखील स्थापन केल्या: Syngene (१९९४) जे कराराच्या आधारावर लवकर संशोधन आणि विकास समर्थन सेवा प्रदान करते आणि Clinigene (2000) जे क्लिनिकल संशोधन चाचण्या आणि जेनेरिक आणि नवीन दोन्ही औषधांच्या विकासावर लक्ष केंद्रित करते. Clingene नंतर Syngene मध्ये विलीन करण्यात आले. Syngene २०१५ मध्ये BSE/NSE वर सूचीबद्ध करण्यात आले होते आणि तिचे वर्तमान मार्केट कॅप ₹२३,०००/- कोटी आहे.
१९८४ मध्ये, किरणने बायोकॉन येथे संशोधन आणि विकास संघ विकसित करण्यास सुरुवात केली, कादंबरी एंजाइमच्या शोधावर आणि घन सब्सट्रेट किण्वन तंत्रज्ञानासाठी नवीन तंत्र विकसित करण्यावर लक्ष केंद्रित केले.[37] कंपनीचा पहिला मोठा विस्तार 1987 मध्ये झाला, जेव्हा ICICI व्हेंचर्सचे नारायणन वाघुल यांनी US$250,000च्या व्हेंचर कॅपिटल फंडाच्या निर्मितीला पाठिंबा दिला. या पैशाने बायोकॉनला संशोधन आणि विकासाच्या प्रयत्नांचा विस्तार करता आला. त्यांनी जपानी तंत्राने प्रेरित होऊन अर्ध-स्वयंचलित ट्रे कल्चर प्रक्रियेवर आधारित मालकीचे सॉलिड सब्सट्रेट किण्वन तंत्रज्ञान असलेले नवीन प्लांट तयार केले. 1989 मध्ये, बायोकॉन ही पहिली भारतीय बायोटेक कंपनी बनली जिला प्रोप्रायटरी टेक्नॉलॉजीसाठी यूएस फंडिंग मिळाले.
1990 मध्ये, मुझुमदार यांनी बायोकॉन बायोफार्मास्युटिकल्स प्रायव्हेट लिमिटेड (BBLP)चा समावेश केला आणि क्यूबन सेंटर ऑफ मॉलिक्युलर इम्युनोलॉजीसह संयुक्त उपक्रमात बायोथेरप्युटिक्सच्या निवडक श्रेणीचे उत्पादन आणि मार्केटिंग केले.
स्वातंत्र्याची स्थापना
संपादनआयर्लंडचे बायोकॉन बायोकेमिकल्स युनिलिव्हरने 1989 मध्ये लेस्ली ऑचिनक्लोसकडून विकत घेतले. 50 युनिलिव्हरसोबतच्या भागीदारीमुळे बायोकॉनला जागतिक सर्वोत्तम पद्धती आणि गुणवत्ता प्रणाली स्थापित करण्यात मदत झाली. १९९७ मध्ये, युनिलिव्हरने बायोकॉनसह आपला विशेष रसायन विभाग इम्पीरियल केमिकल इंडस्ट्रीज (ICI)ला विकला. १९९८ मध्ये, किरण मुझुमदारची मंगेतर, स्कॉट्समन जॉन शॉ, यांनी वैयक्तिकरित्या ICI कडून बायोकॉनचे थकबाकीदार शेअर्स खरेदी करण्यासाठी $2 दशलक्ष जमा केले. या जोडप्याने १९९८ मध्ये लग्न केले, त्यानंतर ती किरण मुझुमदार-शॉ म्हणून ओळखली जाऊ लागली. जॉन शॉ यांनी बायोकॉनमध्ये सामील होण्यासाठी मदुरा कोट्सचे अध्यक्षपद सोडले. २००१ मध्ये ते बायोकॉनचे उपाध्यक्ष बनले.
२००४ मध्ये, नारायण मूर्ती यांचा सल्ला घेतल्यानंतर, मुझुमदार-शॉ यांनी बायोकॉनला स्टॉक मार्केटमध्ये सूचीबद्ध करण्याचा निर्णय घेतला. बायोकॉनचे संशोधन कार्यक्रम आणखी विकसित करण्यासाठी भांडवल उभारण्याचा तिचा हेतू होता. आयपीओ जारी करणारी बायोकॉन ही भारतातील पहिली बायोटेक्नॉलॉजी कंपनी होती. १५९२ बायोकॉनचा आयपीओ ३३ वेळा ओव्हरसबस्क्राइब झाला आणि पहिल्या दिवशीचा व्यापार $१.११ अब्ज बाजार मूल्यासह बंद झाला, बायोकॉन ही दुसरी भारतीय कंपनी बनली. सूचीच्या पहिल्या दिवशी $१-अब्जचा टप्पा पार केला.
परवडणारे नाविन्य
संपादनबायोकॉनच्या विस्तारामागे मुझुमदार-शॉ यांचा "परवडण्याजोगा इनोव्हेशन" वरचा विश्वास नेहमीच प्रेरणादायी तत्त्वज्ञान आहे. कमी-श्रीमंत देशांमध्ये परवडणाऱ्या औषधांच्या गरजेपासून प्रेरित होऊन, तिने किफायतशीर तंत्रे आणि कमी किमतीचे पर्याय विकसित करण्याच्या संधी शोधल्या आहेत. विकसनशील देशांमध्ये मार्केटिंग करताना औषध कंपन्या किमती-संवेदनशील असल्‍याचेही तिने प्रस्‍तावित केले आहे, जेणेकरून लोकांना आवश्‍यक असलेली औषधे, विशेषतः क्रॉनिक थेरपीज परवडतील.
मुझुमदार-शॉ यांनी स्टॅटिन (कोलेस्टेरॉल विरुद्ध लढणारी औषधे)ची बाजारातील क्षमता लवकर लक्षात घेतली. 2001 मध्ये जेव्हा कोलेस्टेरॉल-कमी करणाऱ्या औषध लोवास्टॅटिनचे पेटंट कालबाह्य झाले तेव्हा बायोकॉन त्याच्या विकासात गुंतले. त्यानंतर कंपनीने स्टॅटिनच्या इतर प्रकारांमध्ये विस्तार केला. तिच्या धोरणाचा एक भाग म्हणजे दीर्घकालीन पुरवठा करार करणे, कालांतराने एक विश्वासार्ह बाजारपेठ स्थापित करणे. कंपनीच्या कमाईत लवकरच Statinsचा वाटा 50 टक्क्यांहून अधिक होता. कंपनीचा महसूल 1998 मध्ये ₹70 कोटींवरून २००४ मध्ये ₹५०० कोटींवर गेला जेव्हा तो सार्वजनिक झाला.
बायोकॉन नवीन क्षेत्रांमध्ये विस्तारत आहे. यीस्ट एक्स्प्रेशन प्लॅटफॉर्म विविध औषध उपचारांमध्ये वापरण्यासाठी पेशींच्या अनुवांशिक हाताळणीसाठी सस्तन प्राण्यांच्या पेशी संस्कृतींना एक इष्ट पर्याय देतात. पिचिया पेस्टोरिस सारख्या युनिसेल्युलर मेथिलोट्रॉफिक यीस्टचा वापर लस, प्रतिपिंडाचे तुकडे, संप्रेरक, साइटोकिन्स, मॅट्रिक्स प्रथिने आणि बायोसिमिलर्सच्या निर्मितीमध्ये केला जातो.
बायोकॉनच्या संशोधनाच्या प्रमुख क्षेत्रांमध्ये आता कर्करोग, मधुमेह आणि इतर स्वयं-प्रतिकार रोग जसे की संधिवात आणि सोरायसिस यांचा समावेश आहे. सुपारी किंवा तंबाखू चघळणाऱ्या भारतातील लोकांच्या उच्च टक्केवारीमुळे, जगभरातील तोंडाच्या कर्करोगात भारताचा वाटा ८६ टक्के आहे, स्थानिक पातळीवर "कर्करोग गाल" म्हणून ओळखला जातो. मधुमेह हा प्रचलित आहे, आणि जे लोक शूज घालत नाहीत त्यांना किरकोळ खरचटण्याचा किंवा दुखापत होऊन गँगरीन किंवा "डायबिटीज फूट" मध्ये विकसित होण्याचा धोका असतो. बायोकॉन त्वचेच्या रंगद्रव्याचा रोग असलेल्या सोरायसिसच्या उपचारासाठी औषधांवर देखील काम करत आहे.
कंपनीने विकसित केलेल्या बायो-फार्मास्युटिकल्समध्ये पिचिया-व्युत्पन्न रीकॉम्बीनंट ह्यूमन इंसुलिन आणि मधुमेहासाठी इन्सुलिन अॅनालॉग, डोके आणि मानेच्या कर्करोगासाठी अँटी-ईजीएफआर मोनोक्लोनल अँटीबॉडी आणि सोरायसिससाठी जीवशास्त्र यांचा समावेश आहे. बायोकॉन ही आशियातील सर्वात मोठी इन्सुलिन उत्पादक आहे आणि तिच्याकडे परफ्यूजन-आधारित अँटीबॉडी उत्पादन सुविधा सर्वात मोठी आहे.
2014 पर्यंत, बायोकॉनने आपल्या कमाईतील सुमारे 10% संशोधन आणि विकासासाठी निर्देशित केले, जे बहुतांश भारतीय औषधविज्ञान कंपन्यांपेक्षा खूप जास्त आहे. बायोकॉनने त्याच्या संशोधन क्रियाकलापांवर आधारित किमान 950 पेटंट अर्ज दाखल केले आहेत. मुझुमदार-शॉ हे फार्मास्युटिकल्स आणि बायो-फार्मास्युटिकल क्षेत्रातील अधिग्रहण, भागीदारी आणि इन-लायसन्सिंगमध्ये सक्रियपणे गुंतले आहेत, 2005 आणि 2010 दरम्यान 2,200हून अधिक उच्च-मूल्य R&D परवाना आणि इतर सौद्यांमध्ये प्रवेश करत आहेत.
पुरस्कार आणि सन्मान
संपादन२०१० पर्यंत, TIME मासिकाच्या जगातील १०० प्रभावशाली व्यक्तींमध्ये मुझुमदार-शॉ यांचे नाव होते. 2011 फायनान्शियल टाईम्सच्या व्यवसायाच्या यादीत ती टॉप ५० महिलांमध्ये आहे. २०१४ पर्यंत, तिला फोर्ब्सने जगातील ९२ वी सर्वात शक्तिशाली महिला म्हणून सूचीबद्ध केले होते. २०१५ मध्ये, ती फोर्ब्सच्या क्रमवारीत ८५ व्या स्थानावर पोहोचली होती. २०१२ मध्ये तिला फार्मा लीडर्स मॅगझिनने जागतिक भारतीय म्हणून निवडले होते.
₹७२ कोटी (US$१० दशलक्ष) देणगीसाठी तिला हुरून इंडिया फिलान्थ्रॉपी लिस्ट २०१९ मध्ये #१४ वे स्थान देण्यात आले आणि हुरून रिपोर्ट इंडिया फिलान्थ्रॉपी लिस्ट २०१९ द्वारे २०१९ च्या महिला परोपकारी यादीत #२ क्रमांकावर होता.
आंतरराष्ट्रीय पुरस्कार
संपादनमुझुमदार-शॉ हे विज्ञान आणि रसायनशास्त्राच्या प्रगतीत उल्लेखनीय योगदानासाठी ऑथमर सुवर्ण पदक (२०१४), प्रादेशिक वाढीसाठी निक्केई एशिया पारितोषिक (२००९), यासह अनेक आंतरराष्ट्रीय पुरस्कारांचे प्राप्तकर्ता आहेत. 'Veuve Clicquot इनिशिएटिव्ह फॉर इकॉनॉमिक डेव्हलपमेंट फॉर एशिया' पुरस्कार (२००७), अर्न्स्ट आणि यंग एंटरप्रेन्योर ऑफ द इयर अवॉर्ड फॉर लाइफ सायन्सेस अँड हेल्थकेअर (२००२), आणि वर्ल्ड इकॉनॉमिक द्वारे 'टेक्नॉलॉजी पायोनियर' मान्यता फोरम (२००२). मे २०१५ मध्ये फेडरेशन युनिव्हर्सिटी ऑस्ट्रेलिया (पूर्वीचे युनिव्हर्सिटी ऑफ बल्लारट) यांनी त्यांच्या माउंट हेलन कॅम्पसमधील एका रस्त्याला मुझुमदार ड्राइव्ह असे नाव दिले. किरण आणि शॉ उद्घाटन समारंभाला उपस्थित होते. भारतातील परवडणाऱ्या बायोफार्मास्युटिकल्स आणि बायोटेक्नॉलॉजी उद्योगाच्या विकासासाठी २०१९ मध्ये युनायटेड स्टेट्स नॅशनल अॅकॅडमी ऑफ इंजिनियरिंगच्या सदस्या म्हणून तिची निवड झाली. हा सन्मान मिळविणारी ती पहिली भारतीय महिला आहे. जानेवारी २०२० मध्ये, किरण हा ऑस्ट्रेलियाच्या सर्वोच्च नागरी सन्मानाने सन्मानित होणारा चौथा भारतीय नागरिक बनला.
भारतीय पुरस्कार
संपादनजैवतंत्रज्ञान क्षेत्रातील तिच्या कार्यामुळे तिला भारत सरकारकडून पद्मश्री (१९८९) आणि पद्मभूषण (२००५) यासह अनेक राष्ट्रीय पुरस्कार मिळाले आहेत. तिला २००४ मध्ये 'बिझनेसवुमन ऑफ द इयर' साठी इकॉनॉमिक टाइम्स पुरस्कार देण्यात आला. फार्मालीडर्स फार्मास्युटिकल लीडरशिप समिटमध्ये तिला "ग्लोबल इंडियन वुमन ऑफ द इयर" (२०१२) असे नाव देण्यात आले; तिला २००९ मध्ये "डायनॅमिक एंटरप्रेन्योर" साठी एक्सप्रेस फार्मास्युटिकल लीडरशिप समिट अवॉर्ड देखील मिळाला. इंडियन मर्चंट्स चेंबर डायमंड ज्युबिली एंडोमेंट ट्रस्टचा प्रतिष्ठित उद्योगपती पुरस्कार २००६ मध्ये महाराष्ट्राचे राज्यपाल एस. एम. कृष्णा यांच्या हस्ते किरण मुझुमदार-शॉ यांना प्रदान करण्यात आला. तिला इंडियन चेंबर ऑफ कॉमर्स लाइफटाईम अचिव्हमेंट अवॉर्ड (२००५), अमेरिकन इंडिया फाउंडेशन (२००५) तर्फे 'कॉर्पोरेट लीडरशिप अवॉर्ड' देखील मिळाला आहे आणि कर्नाटक राज्योत्सव पुरस्कार (२००२).
मानद पदव्या
संपादनमुझुमदार-शॉ यांना २००४ मध्ये त्यांच्या अल्मा मॅटर, बल्लारट विद्यापीठाकडून बायोटेक्नॉलॉजीमधील योगदानाबद्दल मानद डॉक्टरेट मिळाली. तिला युनिव्हर्सिटी ऑफ एबर्टे, डंडी, यूके (२००७), युनिव्हर्सिटी ऑफ ग्लासगो, यूके (२००८), हेरियट-वॅट युनिव्हर्सिटी, एडिनबर्ग, यूके (२००८) आणि युनिव्हर्सिटी कॉलेज कॉर्क, आयर्लंड (२००८) कडून मानद डॉक्टरेट प्रदान करण्यात आली आहे. बायोटेक्नॉलॉजी क्षेत्रातील तिच्या योगदानाबद्दल तिला जुलै २०१३ च्या पहिल्या दीक्षांत समारंभात भारतातील दावणगेरे विद्यापीठाकडून मानद डॉक्टरेट प्राप्त झाली.
संदर्भ
संपादन- ^ "Kiran Mazumdar-Shaw". Forbes (इंग्रजी भाषेत). 2018-07-24 रोजी पाहिले.
- ^ "Biocon - Key Management Team - Profile of Kiran Mazumdar Shaw". www.biocon.com. 2018-05-22 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 2018-07-24 रोजी पाहिले.
- ^ Sengupta, Devina (2014-04-24). "How Biocon's Kiran Mazumdar-Shaw battled cancer plaguing her husband & best friend". The Economic Times. 2018-07-24 रोजी पाहिले.
बाह्य दुवे
संपादनhttp://www.famous-entrepreneurs.com/kiran-mazumdar-shaw Archived 2021-09-07 at the Wayback Machine. (इंग्लिश मजकूर)
https://www.britannica.com/biography/Kiran-Mazumdar-Shaw
https://www.bbc.com/hindi/india/2012/07/120717_empowered_indian_women_sm.shtml