स्त्रीवादाची पहिली-लाट
स्त्रीवादाची पहिली लाटेच्या काळात स्त्रीवादी क्रियाकलाप आणि विचारांचा उगम झाला. स्त्रीवादाची लाट ही घटना पाश्चात्य जगाच्या दृष्टीकोनातून १९ व्या आणि २० व्या शतकाच्या सुरुवातीच्या काळात संपूर्ण पाश्चात्य जगामध्ये झाला. पूर्वेकडील देशात स्त्रीवाद पूर्वीपासूनच त्यांच्या संस्कृतीचा भाग होता. स्त्रीवादाची ही लाट कायदेशीर मुद्द्यांवर लक्ष केंद्रित करते, प्रामुख्याने महिलांचा मतदानाचा हक्क सुरक्षित करते. स्त्रीवाद हा शब्द सहसा समानार्थीपणे स्त्रीवादाच्या उदारमतवादी प्रकारच्या महिला चळवळीसाठी वापरला जातो. आंतरराष्ट्रीय महिला युती आणि त्याच्या सहयोगी संस्थांसह महिला हक्क चळवळी पहिल्या लाटेत मूळ होत्या. ही स्त्रीवादी चळवळ अजूनही मुख्यतः कायदेशीर दृष्टीकोनातून समानतेवर केंद्रित आहे.[१]
मार्च १९६८ मध्ये स्त्रीवादाची पहिली-लाट या शब्दाचा सर्वात पहिला वापर पत्रकार मार्था लियर हिने न्यू यॉर्क टाइम्स मॅगझिन मधील "स्त्रीवादाची दुसरी-लाट: स्त्रियांना काय हवे आहे?" नावाच्या स्वतःच्या एका लिखाणात वापरला होता.[२][३] पहिली-लाट प्रत्यक्षात स्त्रीयांचा राजकारणातील सहभागावर होता परंतु खरतर त्याचे लक्ष अलिखित असमानतेवर असायला हवा होता. या लाटेचे रुपक छान रित्या स्थापित केले गेले होते. परंतु महिलांच्या मुक्तीचा एक अरुंद दृष्टीकोन तयार केल्याबद्दल टीका त्यावर केली जाते. हीच गोष्ट सक्रियतेची वंशावळ मिटवते आणि काही विशिष्ट दृश्यमान कलाकारांवरच लक्ष केंद्रित करते.[४] "पहिली-लाट" हा शब्द आणि अधिक व्यापकपणे या चळवळीवरच प्रश्न उपस्थित केला जातो. जेव्हा गैर-पश्चिम संदर्भात महिलांच्या हालचालींचा संदर्भ दिला जातो तिथे हा शब फारच तोकडा पडतो. कारण शब्दावलीचे कालावधीकरण आणि विकास पूर्णपणे पाश्चात्य स्त्रीवादाच्या घटनांवर आधारित आहे. आणि म्हणूनच गैर-पश्चिम घटनांवर अचूक पद्धतीने लागू केले जाऊ शकत नाही. तथापि, लैंगिक समतेसाठी राजकीय चळवळीत सहभागी झालेल्या महिलांनी कायदेशीर हक्कांच्या पाश्चात्य स्त्रीवादींच्या मागण्यांवर त्यांच्या योजनांचे मॉडेलिंग केले. हे पाश्चात्य पहिल्या लाटेशी जोडलेले आहे आणि १९ व्या शतकाच्या उत्तरार्धात घडले आणि १९३० च्या दशकात वसाहतवादविरोधी राष्ट्रवादी चळवळीच्या संबंधात चालू होते.
जागतिक शब्दावली
संपादनअमेरिकेतील स्त्रीवादी चळवळीच्या पहिल्या लाटेदरम्यान सुरू झालेले आणि त्यानंतरच्या स्त्रीवादाच्या लाटांमध्ये कायम राहिलेले समावेशाचे मुद्दे शैक्षणिक स्तरावर बऱ्याच चर्चेंचा विषय आहेत. काही विद्वानांना पाश्चात्य स्त्रीवादाचे तरंग मॉडेल त्रासदायक वाटते. ते सक्रियतेचा दीर्घ इतिहास वेगळ्या श्रेणींमध्ये विभाजित करते. जे महिलांच्या हक्कांच्या जटिल, परस्पर जोडलेल्या आणि आंतरसंयोजक इतिहासाची कबुली देण्याऐवजी कार्यकर्त्यांच्या पिढ्यांना वैशिष्ट्यीकृत करते. यामुळे अनेक लोकांचे संघर्ष आणि त्यांनी केलेली कामगिरी कमी प्रमाणात दिसून येते. तसेच स्त्रीवादींमधील वेगवेगळेपणा आणखी वाढतो.[५] पाश्चिमात्य आणि पाश्चिमात्य देशांच्या आधुनिक चर्चेत कायम असलेले वादग्रस्त मुद्दे जागतिक स्त्रीवाद पहिल्या लाटेतील स्त्रीवाद हा असमानतेने सुरू झाला. जागतिक स्त्रीवादी चर्चेत पाश्चिमात्य देशांना एक अधिकार म्हणून ज्या पद्धतीने अभिमुख केले गेले आहे, त्यावर अमेरिकेतील स्त्रीवादींनी टीका केली आहे जसे की बेल हुक चर्चेच्या वसाहती पदानुक्रम, ज्ञानाचा ताबा आणि समानतेचा पाया म्हणून लिंग केंद्रित करण्यासाठी.[६] स्त्रीवादाचे वसाहतवाद रद्द करण्याची कल्पना ही पाश्चिमात्य स्त्रीवाद धारण करणाऱ्या राजकीय आणि बौद्धिक शक्तीच्या स्थितीला प्रतिसाद आहे. जगभरात अनेक स्त्रीवाद आहेत हे मान्य करून, पाश्चिमात्य देशांमध्ये पहिल्या लाटेच्या स्त्रीवादाला प्रतिसाद मिळाल्यापासून अस्तित्त्वात असलेल्या आंतर-विभागाच्या ओळखीचा अरुंद व्याप्ती आणि विचारांचा अभाव दिसून येतो. अनेक स्त्रीवाद आणि कार्यकर्त्यांचे अस्तित्त्व हे वसाहतवाद आणि साम्राज्यवादाच्या इतिहासाद्वारे आकार घेतलेल्या स्त्रीवादाच्या पहिल्या लाटेचा परिणाम आहेत.[७]
उगम
संपादनमहिलांच्या हक्कांचा विस्तार करण्यासाठी चळवळ२० व्या शतकाच्याही बरीच अगोदर सुरू झाली होती. सिमोन दि बोव्हा हिने तिच्या द सेकंड सेक्स पुस्तकात लिहिले की "तिच्या लैंगिकतेच्या रक्षणासाठी पेन उचलणारी" पहिली महिला होती क्रिस्टीन डी पिझान १५ व्या शतकात होती.[८] इतर १५ व्या ते १७ व्या शतकातील "प्रोटो-फेमिनिस्ट" कामांमध्ये हेनरिक कॉर्नेलियस अग्रिपा, मॉडेस्टा डी पोझो डी फोर्झी, ॲन ब्रॅडस्ट्रीट आणि फ्रँकोइस पुलेन डी ला बॅरे यांचा समावेश होतो.[८] प्राचीन साहित्य आणि पौराणिक कथा जसे की युरीपिड्स' मेडिया स्त्रीवादी चळवळीशी जवळून जोडले गेले आहेत. तसेच त्यांना स्त्रीवादाचे प्रतीक म्हणून मानले जाते. प्राचीन साहित्य स्त्रीवादी सिद्धांत आणि विद्वान अभ्यासात महत्वाची भूमिका बजावते.[९] ऑलिंप डी गॉज ही पहिली स्त्रीवादी म्हणून ओळखली जाते. तिने १७९१ मध्ये एक पुस्तिका प्रकाशित केली ज्याचे नाव आहे डीक्लेरेशन देस द्रॉइटस् दे ला फेमे ॲट दे ला सोटियेने ("महिला आणि महिला फ्न द्द्ग द्रिकांच्या हक्कांची घोषणा") मानवी आणि डीक्लेरेशन देस द्रॉइटस् दे ला फेमे ॲट दे ला सोटियेन ("मनुष्य आणि [पुरुष] नागरिकांच्या हक्कांची घोषणा").[१०]
संदर्भ
संपादन- ^ Tong, Rosemarie (2018). Feminist Thought: A More Comprehensive Introduction. Routledge. ISBN 9780429974878.
- ^ Lear, Martha Weinman (March 10, 1968). "The Second Feminist Wave: What do these women want?". The New York Times (इंग्रजी भाषेत). 2018-07-27 रोजी पाहिले.
- ^ Henry, Astrid (2004). Not My Mother's Sister: Generational Conflict and Third-Wave Feminism. Indiana University Press. p. 58. ISBN 9780253111227.
- ^ Hewitt, Nancy A. (2010). No Permanent Waves: Recasting Histories of U.S. Feminism. Rutgers University Press. pp. 1–12. ISBN 978-0-8135-4724-4. JSTOR j.ctt1bmzp2r.
- ^ Reger, Jo (2017). "Finding a Place in History: The Discursive Legacy of the Wave Metaphor and Contemporary Feminism". Feminist Studies. 43 (1): 193–221. doi:10.1353/fem.2017.0012. ISSN 2153-3873.
- ^ Needham, Anuradha Dingwaney (2010). "response: theorizing the 'first wave' globally". Feminist Review. 95 (95): 64–68. doi:10.1057/fr.2009.65. ISSN 0141-7789. JSTOR 40928110.
- ^ Lukose, Ritty (2018). "Decolonizing Feminism in the #MeToo Era". The Cambridge Journal of Anthropology. 36 (2): 34–52. doi:10.3167/cja.2018.360205. ISSN 0305-7674. JSTOR 26945999.
- ^ a b Schneir, Miram (1994) [1972]. Feminism: The Essential Historical Writings. Vintage Books. p. xiv. ISBN 978-0-679-75381-0.
- ^ van Zyl Smit, Betine (2002). "Medea the Feminist". Acta Classica. 45: 101–122. ISSN 0065-1141. JSTOR 24595328.
- ^ "Olympe de Gouges | Biography, Declaration of the Rights of Women, Beliefs, Death, & Facts | Britannica". www.britannica.com (इंग्रजी भाषेत). 2023-08-20 रोजी पाहिले.