व्युत्पत्तिशास्त्र

व्युत्पत्तिशास्त्र हा शब्दांच्या उगमाचा / इतिहासाचा अभ्यास आहे. व्युत्पत्ती याचा अर्थ एखाद्या विशिष्ट शब्दाचा उगम असा होतो. संस्कृत भाषेतील 'निरुक्त' हेच काम करीत होता.

पूर्वी लिहिलेल्या इतिहासाच्या भाषेसाठी, शब्दशास्त्रज्ञ ग्रंथ आणि भाषेतील ग्रंथांचा वापर करतात, पूर्वीच्या काळात शब्दांचा कसा उपयोग केला गेला, त्याचा अर्थ आणि स्वरूपात कसा विकास झाला किंवा जेव्हा ते या भाषेत कसे प्रवेश करतात याविषयी ज्ञान एकत्रित करतात. व्युत्पत्तीशास्त्रज्ञ कोणत्याही थेट माहिती उपलब्ध नसण्यासाठी फार जुन्या फॉर्मची माहिती पुन्हा तयार करण्यासाठी तुलनात्मक भाषाविज्ञानाच्या पद्धती देखील लागू करतात.

तुलनात्मक पद्धतीने संबंधित भाषांचे विश्लेषण करून, भाषाशास्त्रज्ञ त्यांची मूळ भाषा आणि त्यातील शब्दसंग्रह याबद्दल अनुमान शोधू शकतात. अशा प्रकारे, शब्दांची मुळे इंडो-युरोपियन भाषेच्या कुळातील उदा. युरोपियन भाषांमधील मूळापर्यंत शोधली जाऊ शकतात.

व्युत्पत्तिविषयक संशोधन हे मूलतः जरी भाषाशास्त्रविषयक परंपरेतून उदयास आले असले तरी, सध्या या क्षेत्रातील बहुतांश संशोधन हे अशा भाषाकुळात केले जाते जेथे प्राचीन दस्तऐवज उपलब्ध नाहीत किंवा अत्यल्प उपलब्ध आहे, जसे की ऑस्ट्रोनेशियन .

व्युत्पत्तिशास्त्र हा शब्द ग्रीक शब्द ἐτυμολογία ( etumología ) पासून आला आहे, जो स्वतः ἔτυμον ( étumon ) पासून आला आहे, ज्याचा अर्थ "खरा अर्थ किंवा सत्याचा अर्थ" आणि प्रत्यय- लोगिया म्हणजे "अभ्यासाचा".

चित्र:Etymological Relationships Tree.png

व्युत्पत्तिकरित्या संबंधित शब्दांमधील संबंध दर्शविणारे रेखाचित्र

पद्धती

शब्दाच्या उत्पत्तीचा अभ्यास करण्यासाठी व्युत्पत्तीशास्त्रज्ञ बऱ्याच पद्धती वापरतात, त्यापैकी काही खालीलप्रमाणे:

• फिलॉलोजिकल संशोधन. शब्दाच्या स्वरूपात आणि अर्थातील बदल जुन्या मजकूरांच्या उपलब्धतेसह शोधून काढले जाऊ शकतात.
• द्वंद्वात्मक डेटाचा वापर करणे. शब्दाचा स्वरूप किंवा अर्थ पोटभाषांमध्ये फरक दर्शवू शकतो, ज्यास त्याच्या पूर्वीच्या इतिहासाबद्दल सुगावा मिळेल.
• तुलनात्मक पद्धत . संबंधित भाषांची पद्धतशीर तुलना करून, व्युत्पत्तीशास्त्रज्ञ बहुधा त्यांच्या सामान्य पूर्वज भाषेतून कोणते शब्द तयार करतात आणि त्याऐवजी दुसऱ्या भाषेतून घेतलेले आहेत हे शोधण्यात सक्षम होऊ शकतात.
• अर्थपूर्ण अभ्यासाचा अभ्यास. व्युत्पत्तीशास्त्रज्ञांनी बऱ्याचदा विशिष्ट शब्दांच्या अर्थातील बदलांविषयी गृहीतके बनविली पाहिजेत. अशा गृहीतकांना सिमेंटिक शिफ्टच्या सामान्य ज्ञानाविरूद्ध चाचणी केली जाते. उदाहरणार्थ, त्याच प्रकारचा बदल इतर भाषांमध्येही झाला आहे हे दर्शवून अर्थाच्या एका विशिष्ट परिवर्तनाची गृहीत धरली जाऊ शकते. (असंबद्ध!)

शब्द उत्पत्तीचे प्रकार

शब्दविज्ञान सिद्धांत हे जाणवते की शब्दांची उत्पत्ती मर्यादित संख्येच्या मूलभूत यंत्रणेद्वारे होते, त्यातील सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे भाषा बदल, कर्ज घेणे (म्हणजेच, इतर भाषांमधून " लोनवर्ड्स " स्वीकारणे); शब्द व्युत्पन्न जसे की व्युत्पन्न आणि कंपाऊंडिंग ; आणि onomatopoeia आणि आवाज प्रतीकात्मकता (म्हणजेच "क्लिक" किंवा "ग्रंट" सारख्या नक्कल शब्दांची निर्मिती). (असंबद्ध!)