मराठी विकिपीडिया

"द्रुतगती रेल्वे" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

इतिहास न्याहाळा
← मागील फरकपुढील फरक →
Content deleted Content added
दृश्यविकिमजकूर
छोNo edit summary
छोNo edit summary
ओळ १:
[[File:Shinkansen N700 with Mount Fuji.jpg|thumb|300 px|जपान देशातील [[टोकियो]] व [[ओसाका]] ह्या दोन प्रमुख शहरांना जोडणारी [[तोकाइदो शिनकान्सेन]] ही जगातील सर्वात जुनी द्रुतगती रेल्वे आहे.]]
'''द्रुतगती रेल्वे''' ({{lang-en|High-speed rail}}) हा [[रेल्वे वाहतूक]]ीचा असा प्रकार आहे ज्यामध्ये [[रेल्वे]]गाडीचा वेग पारंपारिक गाड्यांपेक्षा अधिक असतो. द्रुतगती रेल्वेची अधिकृत व्याख्या नसली तरी साधारणपणे नव्या मार्गांवर २५० किमी/तास तर विद्यमान मार्गांवर २०० किमी/तास इतक्या वेगाने धावणाऱ्या गाड्या द्रुतगती रेल्वेमध्ये गणल्या जातात. द्रुतगती रेल्वेसाठी वेगळे [[लोहमार्ग]] बांधले जातात तसेच विशिष्ठ प्रकारची इंजिने, डबे इत्यादी वापरले जातात. जगातील सर्वप्रथम द्रुतगती रेल्वे - [[तोकाइदो शिनकान्सेन]], १९६४ साली [[जपान]]मधील [[तोक्यो]] व [[ओसाका]] ह्या शहरांदरम्यान सुरू झाली. सध्या [[फ्रान्स]], [[स्पेन]], [[जर्मनी]], [[इटली]], [[चीन]], [[तैवान]], [[दक्षिण कोरिया]] इत्यादी अनेक देशांमध्ये द्रुतगती रेल्वे कार्यरत आहे. २०१२ सालापर्यंत द्रुतगती रेल्वेचा कमाल वेग {{convert|300|km/h}} इतका नोंदवला गेला आहे. फ्रान्समधील [[टीजीव्ही]], जर्मनीमधील [[इंटरसिटी एक्सप्रेस]], जपानमधील [[शिंकान्सेन]] ह्या काही जगामधील प्रसिद्ध द्रुतगती रेल्वे आहेत.
 
सध्या [[फ्रान्स]], [[स्पेन]], [[जर्मनी]], [[इटली]], [[चीन]], [[तैवान]], [[दक्षिण कोरिया]] इत्यादी अनेक देशांमध्ये द्रुतगती रेल्वे कार्यरत आहे. फ्रान्समधील [[टीजीव्ही]], जर्मनीमधील [[इंटरसिटी एक्सप्रेस]], जपानमधील [[शिंकान्सेन]] ह्या काही जगामधील प्रसिद्ध द्रुतगती रेल्वे आहेत. चीन देशाने गेल्या १५ वर्षांमध्ये देशभर द्रुतगती रेल्वेचे जाळे झपाट्याने उभे केले आहे व आजच्या घडीला चीन देशात सुमारे ३८,००० किमी लांबीचे द्रुतगती रेल्वेमार्ग आहेत. जगामधील एकूण द्रुतगती रेल्वेच्या दोन तृतियांश लांबीचे मार्ग केवळ चीनमध्येच आहेत. [[बीजिंग-शांघाय द्रुतगती रेल्वे]] ही जगातील सर्वात जलद रेल्वे तसेच [[बीजिंग-क्वांगचौ-षेंचेन-हाँगकाँग द्रुतगती रेल्वे]] हा जगातील सर्वाधिक लांबीचा द्रुतगती रेल्वेमार्ग हे दोन्ही चीन देशातच आहेत. तसेच तब्बल ४३१ किमी/तास इतक्या वेगाने धावणारी चुंबकीय शक्तीवर चालणारी [[मॅगलेव्ह]] गाडीदेखील चीनच्याच [[शांघाय]] शहरामध्ये कार्यरत आहे.
[[भारत]] देशामध्ये सध्या द्रुतगती रेल्वे कार्यरत नसली तरीही [[भारत सरकार]]ने द्रुतगती रेल्वेमध्ये स्वारस्य दाखवले आहे. २०१२ साली ह्याची चाचपणी व प्राथमिक पाहणी करण्यासाठी [[भारतीय हाय स्पीड रेल निगम]] नावाच्या कंपनीची निर्मिती करण्यात आली. ह्या संस्थेमार्फत [[मुंबई]]-[[अहमदाबाद]] व इतर काही शहरांदरम्यान द्रुतगती रेल्वे चालू करण्याबद्दल अभ्यास करण्यात येईल.
 
[[भारत]] देशामध्ये सध्या द्रुतगती रेल्वे कार्यरत नसली तरीही [[भारत सरकार]]ने द्रुतगती रेल्वेमध्ये स्वारस्य दाखवले आहे. २०१६ साली भारत सरकार व [[भारतीय रेल्वे]]ने [[राष्ट्रीय द्रुतगती रेल्वे महामंडळ मर्यादित]] ह्या संस्थेची निर्मिती केली. ह्या कंपनीमार्फत २०२० साली [[मुंबई–अहमदाबाद द्रुतगती रेल्वेमार्ग]] ह्या देशातील पहिल्या द्रुतगती रेल्वेमार्गाचे बांधकाम सुरू झाले व २०२८ साली हा मार्ग खुला होण्याची अपेक्षा आहे.
 
==देशानुसार कार्यरत द्रुतगती रेल्वेमार्गांची लांबी==
खालील यादीमध्ये सर्वाधिक लांबीचे द्रुतगती रेल्वेमार्ग असणारे जगातील २० देश दर्शवले आहेत.
{| class="wikitable sortable"
! क्रम
! width=110|देश
! खंड
!data-sort-type="number"! style="width: 70px" | कार्यरत<br />(किमी)
! बांधकाम<br />सुरू<br />(किमी)
! style="width: 70px" | एकूण<br/>(किमी)
! width=50|दर १ लाख लोकांमागे लांबी<br />(किमी)
! कमाल वेग<br />(किमी/तास)
!टीपा
|-
| १
! देश
| {{देशध्वज|China}}
! प्रदेश
| [[आशिया]]
! कार्यरत<br>(किमी)
| align=right | ३७,९००<ref>{{Cite web|url=https://www.railjournal.com/in_depth/the-high-speed-revolution|title = The high-speed revolution}}</ref>
! काम चालू<br>(किमी)
| align=right | ३२,१००
! एकूण<br>(किमी)
| align=right | ७०,०००<ref>{{Cite web|url=https://asia.nikkei.com/Business/Transportation/China-charges-full-speed-ahead-on-bullet-train-expansion|title = China charges full speed ahead on bullet train expansion}}</ref>
! विद्युतीकरण
| align=right | २.८
| align=right | ३५०<ref>{{Cite web|url=http://www.xinhuanet.com/english/2017-09/22/c_136628785.htm|title=चीनने ३५० किमी/तास वेगाची रेल्वे पुन्हा चालू केली {{!}} English.news.cn|website=www.xinhuanet.com|access-date=2018-03-10}}</ref>
|५० किमी लांबीची शांघाय मॅगलेव्ह रेल्वे
|-
| २
| {{देशध्वज|Austria}}
| {{देशध्वज|Spain}}
| [[युरोप]]
| align=right | 93 || align=right | 0 || align=right | 93४,२०८
| align=right | 15 kV 16१,7&nbsp;Hz४९७
| align=right | ५,७०५<ref>{{cite web|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=High-speed_rail_in_युरोप&oldid=886914458|title=युरोपातील द्रुतगती रेल्वे|date=March 9, 2019|access-date=March 13, 2019|via=Wikipedia}}</ref>
| align=right | ९.३
| align=right | ३१०
|
|-
| rowspan="2"| ३
| {{देशध्वज|Belgium}}
| rowspan="2"| {{देशध्वज|France}}
| युरोप
| rowspan="2"| युरोप
| align=right | 209 || align=right | 0 || align=right | 209
| align=right | 3 kV DC२,<br> 25 kV 50&nbsp;Hz७३४
| rowspan="2" align=right | ५६०
| rowspan="2" align=right | ४,५३७
| rowspan="2" align=right | ६.१७
| align=right | ३२०
| केवळ द्रुतगती मार्ग
|-
| align=right | १,२४३
| {{देशध्वज|China}}
| align=right | २२०
| [[आशिया]]
| सुधारित मार्ग
| align=right | 10,463 || align=right | 13,053 || align=right | 20,318
| align=right | 25 kV 50&nbsp;Hz
|-
| rowspan="2"| 4
| {{देशध्वज|France}}
| rowspan="2"| {{देशध्वज|Germany}}
| युरोप
| rowspan="2"| युरोप
| align=right | 2,036 || align=right | 757 || align=right | 2,793
| align=right | 25&nbsp;kV 50&nbsp;Hz१,२६७
| rowspan="2"align=right | ३,३२२
| rowspan="2"align=right | ६,२२६
| rowspan="2" align=right | ४.१७
| align=right | ३००
| केवळ द्रुतगती मार्ग
|-
| align=right | १,८८५
| {{देशध्वज|Germany}}
| align=right | २५०
| सुधारित मार्ग
|-
| ५
| {{देशध्वज|Japan}}
| Asia
| align=right | २,७६५
| align=right | ६५७
| align=right | ३,४२२
| align=right | 2.19
| align=right | ३२०
| जगातील पहिली द्रुतगती रेल्वेसेवा
|-
| ६
| {{देशध्वज|Italy}}
| युरोप
| align=right | 1२,334 || align=right | 428 || align=right | 1,762०१८
| align=right | 15 kV 16.7&nbsp;Hz९६५
| align=right | २,९८३
| align=right | ३.०८
| align=right | ३००
|
|-
| rowspan="2" | ७
| rowspan="2" | {{देशध्वज|United Kingdom}}
| rowspan="2" | युरोप
| align=right | १०८
| rowspan="2" align=right |६३०
| rowspan="2" align=right |२,५५३
| rowspan="2" align=right |२.७९
| align=right | ३००
| केवळ द्रुतगती मार्ग
|-
| align="right" | १,८१५
| align="right" | २०१
| जुने सुधारित मार्ग
|-
| ८
| {{देशध्वज|Italy}} <ref>http://www.rfi.it/cms/v/index.jsp?vgnextoid=349e8c3e13e0a110VgnVCM10000080a3e90aRCRD#2</ref><ref>http://www.railwaygazette.com/nc/news/single-view/view/brescia-high-speed-line-contract-signed.html</ref>
| {{देशध्वज|Sweden}}
| युरोप
| align=right | १,७०६<ref>{{cite web|url=http://publicpolicy-yhs.wikispaces.com/file/view/HSRtrafficdensity2010.pdf|title=High-Speed Rail Passenger Traffic Density Statistics|website=Publicpolicy-yhs.wikispaces.com|access-date=August 21, 2017}}</ref>
| align=right | 1,342 || align=right | 92 || align=right | 1,434
| align=right | 25&nbsp;kV 50&nbsp;Hz, 3&nbsp;kV DC७१९
| align=right | २,४२५
| align=right | १६.७
| align=right | २०५
| सगळे सुधारित मार्ग आहेत
|-
| ९
| {{देशध्वज|Japan}}
| {{देशध्वज|South Korea}}
| आशिया
| align=right | 2१,664 || align=right | 782 || align=right | 3,446१९४
| align=right | 25 kV 50/60&nbsp;Hz७१३
| align=right | १,९०७
| align=right | २.०
| align=right | ३०५
|
|-
| rowspan="2"| १०
| rowspan="2"| {{देशध्वज|Turkey}}
| rowspan="2"| आशिया
| align=right | १,०१५
| align=right | ५०८
| rowspan="2" align=right | २,१७५
| rowspan="2" align=right | १.०९
| align=right | ३००
| नवे मार्ग
|-
| align=right | १०२
| align=right | ५५०
| align=right | २००
| सुधारित मार्ग
|-
| ११
| {{देशध्वज|Russia}}
| {{nowrap|युरोप}}
| align="right" | ८०७
| align="right" | १,१००<ref name="themoscowtimes.com">{{Cite web|url=https://www.themoscowtimes.com/2019/10/23/russias-new-high-speed-rail-route-to-cost-36bln-a67866|title=रशियाची नवी द्रुत्गती रेल्वे|date=October 23, 2019}}</ref>
| align="right" | १.९०७
| align="right" | ०.५३
| align="right" | १,५२०
|
|-
| १२
| {{देशध्वज|Netherlands}}
| {{देशध्वज|Greece}}
| युरोप
| align=right | 120 || align=right | 0 || align=right | 120७००
| align=right | 25 kV 50&nbsp;Hz६९५
| align=right | १,३९५
| align=right | ६.५
| align=right | २००
|
|-
| १३
| {{देशध्वज|Saudi Arabia}}
| {{देशध्वज|Finland}}
| युरोप
| align=right | ६२५
| align=right | २०१
| align=right | ८२६
| align=right | १३.१
| align=right | २२०
| केवळ जुने सुधारित मार्ग
|-
| १४
| {{देशध्वज|Uzbekistan}}
| आशिया
| align=right | 0 |६००
| align=right | 550 |५०
| align=right | 550६५०
| align=right | 25 kV 50&nbsp;Hz२.०
| align=right | २५०
|
|-
| १५
| {{देशध्वज|South Korea}}
| {{देशध्वज|Saudi Arabia}}
| आशिया
| align=right | 412 || align=right | 302 || align=right | 714४५३
| align=right | 25 kV 60&nbsp;Hz२,३५४
| align=right | २,८०७
| align=right | १.३७
| align=right | ३००
| [[मक्का-मदीना द्रुतगती रेल्वे]]
|-
| १६
| {{देशध्वज|Spain}}
| {{देशध्वज|Belgium}}
| युरोप
| align=right | 3,100 |३५५
| align=right | 1,800 |१४८
| align=right | 4,900५०३
| align=right | 25 kV 50&nbsp;Hz३.४
| align=right | ३००
|
|-
| १७
| {{देशध्वज|Switzerland}}
| {{देशध्वज|Poland}}
| युरोप
| align="right" | 35 || align=right | 72 || align=right | 107३५२
| align="right" | 15 kV 16.7&nbsp;Hz४११
| align="right" | ७६५
| align="right" | १.२१
| align="right" | २००
| केवळ सुधारित मार्ग
|-
| १८
| {{देशध्वज|Turkey}}
| {{देशध्वज|Taiwan}}
| युरोप व आशिया
| align=right | 444 || align="right" | 1,506 || align="right" | 1,950
| align=right | 25 kV 50&nbsp;Hz
|-
| {{देशध्वज|Republic of China}}
| आशिया
| align=right | 345 || align=right | 0 || align=right | 345३४८
| align=right | ५५<ref>{{Cite web|url=https://www.railjournal.com/infrastructure/taiwan-approves-alignment-of-yilan-high-speed-extension/|title=Taiwan approves alignment of Yilan high-speed extension|date=October 16, 2020}}</ref>
| align=right | 25 kV 60 Hz
| align=right | ४०३
| align=right | १.४६
| align=right | ३००
|
|-
| 19
| {{देशध्वज|United States}}
| उत्तर अमेरिका
| align="right" | ३०१
| align="right" | १,७८९
| align="right" | २,१५१
| align="right" | ०.१३
| align="right" | २४०
| केवळ सुधारित मार्ग
|-
| 20
| {{देशध्वज|United Kingdom}}
| {{देशध्वज|Portugal}}
| युरोप
| align=right | 113 |२२७
| align=right | 0 |६२६
| align=right | 113८५३
| align=right | 25 kV 50&nbsp;Hz१.९८
| align=right | २२०
| केवळ सुधारित मार्ग
|}
 
"https://mr.wikipedia.org/wiki/द्रुतगती_रेल्वे" पासून हुडकले