मराठी विकिपीडिया

"मणिपूर" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

इतिहास न्याहाळा
← मागील फरकपुढील फरक →
Content deleted Content added
दृश्यविकिमजकूर
छो Pywikibot 3.0-dev
No edit summary
खूणपताका: संदर्भ क्षेत्रात बदल. मोबाईल संपादन मोबाईल वेब संपादन
ओळ ३४:
'''मणिपूर''' ([[मणिपुरी भाषा|मणिपुरी लिपीत]]: মণিপুর) हे [[भारत]] [[देश]]ेच्या [[ईशान्य भारत|ईशान्य]] भागातील एक [[भारताची राज्ये आणि प्रदेश|राज्य]] आहे. मणिपूरच्या [[उत्तर]]ेस [[नागालॅंड]], [[दक्षिण]]ेस [[मिझोराम]], [[पश्चिम]]ेस [[आसाम]] ही [[राज्य]]े तर [[पूर्व]]ेस [[म्यानमार]] हा देश आहे. [[इंफाळ]] ही मणिपूरची [[राजधानी]] व देशातील सर्वात मोठे [[शहर]] आहे. मणिपूर राज्याचे [[क्षेत्रफळ]] २२,३२७ चौ.किमी. एवढे आहे; [[लोकसंख्या]] २७,२१,७५६ एवढी आहे. [[मणिपुरी]] ही येथील प्रमुख [[भाषा]] आहे. मणिपूरची [[साक्षरता]] ७९.८५ टक्के आहे. [[तांदूळ]], [[मोहरी]] व [[ऊस]] येथील प्रमुख पिके आहेत.
 
[[ब्रिटीश]] [[भारतीय]] साम्राज्याच्या काळात मणिपूरचे राज्य एक रियासतसंस्थान होते. <ref>Naorem Sanajaoba (Editor), ''Manipur, Past and Present: The Heritage and Ordeals of a Civilization'', Volume 4, Chapter 2: NT Singh, {{ISBN|978-8170998532}}</ref> १९१७ ते १९३९ च्या काळात मणिपूरमधील काही लोकांनी लोकशाहीसाठी[[लोकशाही]]साठी संस्थानिकांवर रियासतांवर दबाव आणला. १९३० च्या दशकाच्या उत्तरार्धात, मणिपूर राज्याने ब्रिटीश प्रशासनाशी बोलणी केली की, [[ब्रह्मदेशा]चा भाग होण्याऐवजी भारतीय संघराज्यायचाच भाग होण्याची अधिक इच्छा आहे. १९३९ मध्ये [[दुसरे महायुद्ध]] सुरू झाल्यामुळे या वाटाघाटी कमी करण्यात आल्या. ११ ऑगस्ट १९४७ रोजी महाराजा [[बुधचंद्र]] यांनी भारतात सामील होण्याच्या एका साधनावर स्वाक्षरी केली. <ref name=CIRCA>{{citation |title=Why Pre-Merger Political Status for Manipur: Under the Framework of the Instrument of Accession, 1947 |url=https://books.google.com/books?id=oKZoDwAAQBAJ&pg=PA26 |year=2018 |publisher=Research and Media Cell, CIRCA |id=GGKEY:8XLWSW77KUZ |p=26 |ref={{sfnref|CIRCA, Why Pre-Merger Political Status for Manipur|2018}}}}</ref><ref>{{harvnb|Singh, Socio-religious and Political Movements in Modern Manipur|2011|loc=Chapter 6, p.&nbsp;139}}</ref> नंतर, २१ सप्टेंबर १९४९ रोजी त्यांनी विलीनीकरण करारावर स्वाक्षरी केली आणि ते राज्य भारतात विलीन केल्यामुळे ते एक [[भाग क राज्य]] बनले. <ref>U. B. Singh, ''India Fiscal Federalism in Indian Union'' (2003), p. 135</ref><ref>{{cite book|author1=K.R. Dikshit|author2=Jutta K Dikshit|title=North-East India: Land, People and Economy|url=https://books.google.com/books?id=iorHBAAAQBAJ |year=2013|publisher=Springer Science |isbn=978-94-007-7055-3|page=56}}</ref> हे [[विलीनीकरण]] नंतर मणिपूरमधील गटांद्वारे विवादित झाले कारण एकमत न करता आणि कठोरतेने पूर्ण केले गेले. <ref>{{cite book|author1=Kalpana Kannabiran|author2=Ranbir Singh|title=Challenging The Rules(s) of Law |url=https://books.google.com/books?id=yreGAwAAQBAJ |year=2008|publisher=SAGE Publications|isbn=978-81-321-0027-0|page=264}}</ref>
भविष्यासाठी हा वाद आणि भिन्न भिन्न दृष्टिकोन यामुळे भारतापासून स्वातंत्र्य मिळविण्याकरिता राज्यात ५० वर्षांच्या बंडखोरीचे[[बंडखोरी]]चे तसेच राज्यातील [[वांशिक]] गटांमधील वारंवार होणार्‍या हिंसाचाराचे प्रकार घडले आहेत. २००९ ते २०१८ पर्यंत, संघर्ष १००० पेक्षा जास्त लोकांच्या हिंसक मृत्यूंसाठी जबाबदार होता. <ref name=hrwm/> From 2009 through 2018, the conflict was responsible for the violent deaths of over 1000 people.<ref name=satp9413/>.
 
[[मितेई लोक|मणिपुरी लोक]] <ref name="Khomdan Singh Lisam pp 322">Khomdan Singh Lisam, ''Encyclopaedia Of Manipur'', {{ISBN|978-8178358642}}, pp. 322–347</ref> मणिपूर राज्यातील लोकसंख्येत सुमारे ५३% आहेत, त्यानंतर विविध [[नागा लोक|नागा]] जमाती २४% आणि विविध [[कुकी लोक|कुकी]]-[[झो लोक|झो]] जमाती १६% आहेत. <ref name = "censusindia.gov.in"> http://www.censusindia.gov.in/2011census/PCA/ST.html </ref>. राज्याची मुख्य भाषा [[मितेई भाषा|मणिपुरी]] आहे. आदिवासींची लोकसंख्या राज्यातील लोकसंख्येच्या जवळजवळ ४१% आहे. (२०११ च्या जनगणनेनुसार)<ref name="censusindia.gov.in"/> and are distinguished by dialects and cultures that are often village-based. Manipur's ethnic groups practice a variety of religions.<ref name="census2011"/>. २०११ च्या जनगणनेनुसार, [[हिंदू धर्म]] हा राज्यातील प्रमुख धर्म आहे, त्यानंतर ख्रिस्ती धर्म जवळपास आहे. इतर धर्मांमध्ये [[इस्लाम]], [[सनामाही धर्म]], [[बौद्ध धर्म]],[[यहूदी धर्म]], इत्यादींचा समावेश आहे.<ref name="census2011"/><ref name="hueiyenlanpao.com">{{Cite web | url=http://www.hueiyenlanpao.com/page/items/34799/religious-landscape-in-manipur | title=Hueiyen Lanpao &#124; Official Website Manipur Daily | access-date=29 May 2016 | archive-url=https://web.archive.org/web/20160918062647/http://hueiyenlanpao.com/page/items/34799/religious-landscape-in-manipur/ | archive-date=18 September 2016 | url-status=live | df=dmy-all }}</ref>
"https://mr.wikipedia.org/wiki/मणिपूर" पासून हुडकले