"इंटर युनिव्हर्सिटी सेंटर फॉर ॲस्ट्रॉनॉमी अँड ॲस्ट्रोफिजिक्स" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक
Content deleted Content added
छो सांगकाम्याद्वारेसफाई |
छो सांगकाम्या_संदर्भ_त्रुटी_काढली |
||
ओळ ४:
|ब्रीदवाक्य=
|endowment=
|director= सोमक रायचौधुरी<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.iucaa.in:8080/iucaa/jsp/N-People.jsp|प्रकाशक=आयुका|भाषा=इंग्रजी|
|established= [[इ.स. १९८८|१९८८]]
|type= संशोधन संस्था
ओळ २३:
[[चित्र:2064 aryabhata-crp.jpg|200px|उजवे|इवलेसे|आयुकामधील [[आर्यभट]]चा पुतळा]]
'''{{लेखनाव}}''' (इंग्रजी: ''Inter-University Center for Astronomy and Astrophysics (IUCAA)'') ही [[सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठ|पुणे विद्यापीठाच्या]] आवारात असलेली एक संशोधन संस्था आहे. ती '''आयुका''' या संक्षिप्त नावाने प्रसिद्ध आहे. या संस्थेमध्ये प्रामुख्याने [[खगोलशास्त्र]], [[खगोलभौतिकी]] आणि सैद्धांतिक भौतिकी या विषयांवर संशोधन केले जाते. प्रसिद्ध भौतिकशास्त्रज्ञ [[जयंत नारळीकर]] हे या संस्थेचे पहिले संचालक होते. आयुकाच्या कॅम्पसची रचना प्रसिद्ध भारतीय वास्तुशास्त्रज्ञ [[चार्ल्स कोर्रिआ]] यांनी केली.<ref name="rkd">{{संकेतस्थळ स्रोत|आडनाव=दधिच|पहिलेनाव=नरेश|
== इतिहास ==
प्रा. [[गोविंद स्वरूप]] यांनी नारायणगावजवळील खोडद येथे [[जायंट मीटरवेव्ह रेडिओ टेलिस्कोप]] बसवल्यानंतर नियोजन आयोगाच्या प्रा. [[यश पाल]] यांनी देशामध्ये खगोलशास्त्र आणि खगोलभौतिकीसाठी संयुक्त सुविधा असली पाहिजे असा प्रस्ताव मांडला. यावर काम करून खगोलशास्त्रज्ञ जयंत नारळीकर यांनी [[अजित केंभावी]] आणि [[नरेश दधिच]] यांच्यासोबत [[इ.स. १९८८|१९८८]] मध्ये आयुकाची स्थापना केली.<ref name="rkd"/>
२००२ साली आयुकाने शाळा आणि महाविद्यालयांमध्ये खगोलशास्त्र लोकप्रिय करण्यासाठी मोहीम सुरू केली. त्याअंतर्गत त्यांनी [[नागपूर]] ([[महाराष्ट्र]]), [[तिरुवला]] ([[केरळ]]), [[सिलिगुरी]] ([[पश्चिम बंगाल]]) येथील विद्यापीठांसाठी पुण्यातील [[फर्ग्युसन कॉलेज]]च्या मदतीने अभ्यागत कार्यक्रम सुरू केला.<ref>{{स्रोत बातमी|आडनाव=चांदवरकर|पहिलेनाव=राहुल|
२००४ साली आयुकाने [[पु.ल. देशपांडे]] संस्थेच्या अनुदानाने "मुक्तांगण विज्ञान शोधिका" या विज्ञान केंद्राची सुरूवात केली. हे केंद्र पुण्यातील सर्व शाळांमधील विद्यार्थ्यांसाठी खुले आहे.<ref name="indtog">{{स्रोत बातमी|आडनाव=ढवसे|पहिलेनाव=रसिका|
प्रा. [[जयंत नारळीकर]] पहिली दहा वर्षे आयुकाचे संचालक होते. त्यानंतर अनुक्रमे प्रा. [[नरेश दधिच]] व प्रा. [[अजित केंभावी]] आयुकाचे संचालक होते. सप्टेंबर २०१५ पासून डॉ. [[सोमक रायचौधुरी]] आयुकाचे संचालक आहेत.<ref>{{स्रोत बातमी|आडनाव=|पहिलेनाव=|
== संशोधन ==
ओळ ३८:
=== सुविधा ===
पर्सिस्टंट सिस्टम्स पुणे यांच्या सहकार्याने आयुका [[आभासी वेधशाळा]] प्रकल्प चालवते. हा प्रकल्प वापरकर्त्यांना रॉ डेटा आणि पर्सिस्टंट सिस्टम्सच्या अभियंत्यांनी बनवलेले त्यावर प्रकिया करणारे आधुनिक सॉफ्टवेअर पुरवतो.<ref>{{स्रोत बातमी |आडनाव =TNN|
त्याचबरोबर आयुका [[गिरवली वेधशाळा]] चालवते. गिरवली वेधशाळा पुण्यापासून जवळपास ८० किमी अंतरावर ऐतिहासिक [[जुन्नर]] जवळ एका डोंगरावर आहे. सर्वसाधारणपणे खगोलशास्त्रज्ञांच्या गरजा भागावण्याशिवाय ही वेधशाळा काही वेळ प्रशिक्षणासाठी आणि भारतीय विद्यापीठांमधून येणार्या निरीक्षण प्रस्तावांसाठी राखून ठेवते. येथील दुर्बिणीचा प्राथमिक आरसा २ मीटर व्यासाचा असून दुय्यम आसरा ६० सेंटीमीटर व्यासाचा आहे. सध्या दुर्बिणीमध्ये आयुका फेंट ऑब्जेक्ट स्पेक्ट्रोग्राफ आणि कॅमेरा (आयएफओएससी) हे मुख्य उपकरण आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत |शीर्षक =IUCAA Girawali Observatory|दुवा =http://www.iucaa.ernet.in/~itp/|प्रकाशक =आयुका |ॲक्सेसदिनांक=३ फेब्रुवारी २०१६|भाषा=इंग्रजी}}</ref>
आयुकाने [[रामन संशोधन संस्था]] आणि [[भारतीय खगोलभौतिकी संस्था|भारतीय खगोलभौतिकी संस्थेच्या]] सोबतीने आंतरराष्ट्रीय [[महादुर्बिणी प्रकल्प]]ामध्ये दहा टक्के वाटा घेण्याचा प्रस्ताव जाहीर केला आहे. त्यामुळे भारतीय खगोलशास्त्रज्ञांना [[जायंट मॅगेलन टेलिस्कोप]], [[थर्टी मीटर टेलिस्कोप]] आणि [[युरोपियन एक्स्ट्रीमली लार्ज टेलिस्कोप]] यांसारखे आगामी महत्त्वाचे टेलिस्कोप वापरण्याची संधी मिळेल.<ref>{{स्रोत बातमी |आडनाव =|
== हेही पहा ==
|