"पौगंडावस्था" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

माणसाची [[मानवी वाढ व विकास|वाढ व विकास]] हे जन्मापासून (त्याही आधी [[गर्भधारणा|गर्भधारणेपासून]]) सुरू असले तरी त्यांच्या [[भ्रूण]], [[बाळ|बाळ/नवजात अर्भक]], [[शिशुवय|शिशु]], [[बालपण|बालक]], [[कुमारवय|कुमार]], [[किशोरवय|किशोर]], [[तारुण्य|तरुण]], [[प्रौढत्व|प्रौढ]], [[वृद्धावस्था|वृद्ध]], इत्यादी अनेक टप्प्यांपैकी दहाव्या वर्षापासून सोळा ते वीस वर्षांपर्यंतच्या संक्रमणाच्या कालखंडाला '''किशोरवय''' म्हणतात. या कालखंडात अपरिपक्व मुलाचे ([[कुमारवय|कुमाराचे]]) पूर्ण शारीरिक वाढ झालेल्या व मानसिक-सामाजिक दृष्ट्या प्रगल्भ [[तारुण्य|तरुणात]] रूपांतर होते. याच वयात होणार्‍या माणसाच्या '''लैंगिक वाढ व विकासाच्या''' टप्प्याला '''पौगंडावस्था''' म्हणतात.

 

 

[[मेंदू|मेंदूकडून]] [[प्रजनन ग्रंथी|प्रजनन ग्रंथींकडे]] विशिष्ट वयात येणार्‍या [[संप्रेरक|संप्रेरकांच्या]] स्वरूपातील संदेशांमुळे पौगंडावस्थेची सुरुवात होते. या संदेशांमुळे मुलामधे [[वृषण|वृषणाची]] आणि मुलीमधे [[बीजांडकोष|बीजांडकोषाची]] वाढ होते. मुलामधे वृषणातून [[टेस्टोस्टेरॉन]] व मुलीमधे बीजांडकोषातून [[ईस्ट्रोजेन]] व [[प्रोजेस्टेरॉन]] या अंतःस्रावांची निर्मिती सुरू होते. त्यांच्या प्रभावामुळे मुलात [[शुक्रजंतू]] व वीर्य निर्मिती आणि मुलीत [[स्त्रीबीज]] निर्मिती व [[मासिक पाळी]] सुरू होणे ही लैंगिक कार्ये सुरू होतात. मुलामधे [[शिश्न|शिश्नाची]] व मुलीमधे [[गर्भाशय]] व [[योनी|योनीमार्गाची]] वाढ होते. त्याचबरोबर फार शारीरिक फरक नसलेल्या मुलात मुलगा व मुलगी असे स्पष्ट बाह्य भेद दाखवणारी, [[जननेंद्रीये|बाह्य जननेंद्रियांवर]] केस उगवणे, मुलाचा आवाज फुटणे, दाढी-मिशा उगवणे, इत्यादी आणि मुलीमधे [[स्तन|स्तनांची]] वाढ होणे, शरीराला गोलवा येणे, इत्यादी चिन्हेही दिसू लागतात. त्यांना दुय्यम लैंगिक चिन्हे असे म्हणतात.