"यशवंत आंबेडकर" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

'''यशवंत भीमराव आंबेडकर''' ([[डिसेंबर १२]], [[इ.स.डिसेंबर १९१२]] - [[सप्टेंबर १७]], [[इ.स.सप्टेंबर १९७७]]), '''भैय्यासाहेब आंबेडकर''' नावाने प्रसिद्ध, हे भारतीय सामाजिक कार्यकर्ते, राजकारणी व बौद्ध चळवळीचे कार्यकर्ते होते. ते [[डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर]] आणि त्यांच्या पहिल्या पत्नी [[रमाबाई आंबेडकर]] यांचे प्रथम व एकमेव पुत्र होते. बाबासाहेबांच्याडॉ. बाबासाहेब आंबेडकरयांच्या परिनिर्वाणानंतर यशवंतरावांनी स्वतःला धम्मकार्यासाठी झोकून दिले वआणि बाबासाहेबांच्या सामाजिक समतेचे काम वेगाने सुरू ठेवले.

यशवंतरावांना लहानपणापासूनच न्यूमॅनेटिक आणि पायाच्या पोलियोसारख्या आजाराने ग्रासले होते. गावठी औषधांच्या उपचाराने त्यांना बरे करण्यात आले. त्यांचे शिक्षण मॅट्रिकपर्यंतच झाले होते. त्यांचे लग्न १९ एप्रिल १९५३ रोजी त्यांचे लग्न [[मीराबाई यशवंत आंबेडकर|मीराबाई]] सोबत झालाझाले. भय्यासाहेबांनी कधीही बाबासाहेबांच्या नावाचा फायदा घेतला नाही. त्यांनी स्वत:चे आयुष्य स्वत:चे घडविले त्यांनी सिमेंटचा कारखाना काढला. त्यानंतर [[मुंबई विमानतळ]]ाच्या परिसरात बांधकाम करणे हा नवीन उद्योग सुरु केला आणि त्यात त्यांनी कोणालाच वाटेकरी घेतले नाही. हा व्यवसाय सुरळीतपणे चालला होता.

यशवंतरावांनी नंतर बाबासाहेबांच्या चळवळीत भाग घेण्यास सुरुवात केली. त्यांनी भारतभूषण प्रिंटिंग प्रेस हा छापखाना सुरू केला. पुढे ह्या प्रेसचे [[बुद्धभूषण प्रिटिंग प्रेस]] असे नाव झाले. १९४४ पासून बाबासाहेबांच्या ‘''[[जनता]]’'', ‘''[[प्रबुद्ध भारत]]’'' या मुखपत्रांचे व्यवस्थापन तेच पाहत होते. बुद्धभूषण प्रिंटिंग प्रेसमध्ये बाबासाहेबांचा '''Thoughts[[थॉट्स onऑन Pakistan'पाकिस्तान]]'' हा इंग्रजी ग्रंथ भय्यासाहेबांनीचभय्यासाहेबांनी छापला होता. बाबासाहेबांनी हा ग्रंथ भय्यासाहेब व मुकुंदराव यांना अर्पण केलेला आहे. बाबासाहेबांचे '''Federationफेडरेशन versusवर्सेस Freedom'फ्रिडम'' आणि '''Thoughtsथॉट्स onऑन Linguisticलिंग्विस्टीक States'स्टेट्स'' हे ग्रंथही भैय्यासाहेबांनी छापले. त्यानंतर बाबासाहेबांच्या आदेशानुसारसांगण्यावरून आणि [[भारतीय बौद्ध महासभा|भारतीय बौद्ध महासभेच्या]] वतीने त्यांनी [[वा.गो. आपटे]] लिखित '''‘बौद्धपर्व’'बौद्धपर्व'' हा ग्रंथही आपल्या छापखान्यात छापून प्रसिद्ध केला.

भैय्यासाहेबांचेभैय्यासाहेबांची इंग्रजी उत्तम होती, तसेच त्यांचे लिखाण तर्कशुद्ध आणि विचारगर्भ असे. त्यांच्या लिखाणातील व भाषणातील विशेष उल्लेखनीय बाब म्हणजे म्हणी आणि वाक्यप्रचार यांचा मोठया प्रमाणावर वापर होत असे.

भैय्यासाहेबांनी बाबासाहेबांचीडॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या सन्मानार्थ अनेक स्मारके उभारली. १ लेपहिले स्मारक त्यांनी मुंबई येथे बांधलेउभारले. या डॉ. आंबेडकर सभागृहाचे भूमिपूजन दि.२-४-१९५८ला वएप्रिल उद्‌घाटन१९५८ रोजी भुमीपूजन व २२-६-१९५८ला जून १९५८ रोजी उद्‌घाटन झाले. मुंबई नागरिकांच्या वतीने कफ परेड येथे बाबासाहेबांचा पुतळा बसविण्याचे ठरले. भैय्यायासाहेबांनी आग्रह धरला की २६ जानेवारी १९६२ रोजीच पुतळ्याचे अनावरण झाले पाहिजे. म्हणून शेवटच्या क्षणी कमी पडत असलेली रक्कम महापौरांना दिली व ठरल्याप्रमाणे २६ जानेवारी १९६२ रोजी महाराष्ट्राचे राज्यपाल प्रकाश यांच्या हस्ते पुतळ्याचे अनावरण झाले. [[चवदार तळे]] येथे क्रांतीचे स्मारक म्हणूनव जेथे मनुस्मृतीचे दहन करण्यात आले. त्या जागेवर अशोक स्तंभाच्या धर्तीवर क्रांतिस्तंभ उभारण्यासाठीही यशवंतरावांनी पुढाकार घेतला. चैत्यभूमीच्या रूपाने बाबासाहेबांचे स्मारक व्हावे म्हणून भारतीय बौद्ध महासभेने दि.२०-३- मार्च १९५७ रोजी BMS(?)कडे ४० बाय ४० ची जागा मागितली, BMS ने ८ बाय ८ ची जागा मंजूर केली. परंतु मागणीपेक्षा एक इंचही कमी जागा घेणार नाही असा पवित्रा भैय्यासाहेबांनी घेतला . अखेर BMS improvement committee ने ४० बाय ४० ची जागा मान्य केली. जोपर्यंत [[शेड्यूल्ड कास्ट फेडरेशन (शेकाफे)]] आणि [[भारतीय रिपब्लिकन पक्ष (RPI)]] हे एकसंघ होते तोपर्यंत या स्मारकांना गती येत होती. जनताही आपला पै पैसा देत होती. जनता स्टेट बँकेसमोर रांगा लावून पैसे भरत होती. स्टेट बँकेत भरणा करावा म्हणून भय्यासाहेब कुलाबा ते दहिसर व कल्याण पर्यंत फिरफिर फिरले. १९६६ साली डॉ. बाबासाहेबांचा ७५७५वी व वाढदिवसजयंती येत असल्यामुळे हा जन्मदिवस'अमृत ‘अमृत महोत्सव’महोत्सव' म्हणून भव्य प्रमाणात साजरा करण्याचे भय्यासाहेबांनी ठरविले. या अमृत महोत्सव प्रसंगी डॉ. बाबासाहेबांचे जीवन कार्याचे प्रतीक म्हणून एक ‘भीमज्योत’'भीमज्योत' [[महू]]हून [[मुंबई]]ला आणण्याचे ठरविले. २७-३- मार्च १९६६ रोजी ही भीम-ज्योतभीमज्योत भारताचे तत्कालीन मजूर मंत्री [[जगजीवनराम]] यांच्या हस्ते प्रज्वलित करण्यात आली. ह्या कार्यक्रमाच्या अध्यक्षस्थानी खासदार [[दादासाहेब गायकवाड]] होते. भीम-ज्योत महूहून इंदूर, भोपाळ, हुशंगाबाद, बैतूल, नागपूर, पुलगाव, औरंगाबाद, येवला, नाशिक, हरेगावनगर(?), संगमनेर, देहूरोड, पुणे, सातारा, वणी(?), पाचगणी, महाबळेश्वर, खेड, मंडणगड, दापोली, महाड, पेण, पनवेल, कल्याण, ठाणे, मुलुंड, राजगृहवरून[[राजगृह]]ावरून दादरच्या चैत्यभूमीला आणण्यात आली. ह्या भीमज्योतीदरम्यान मिळालेल्या धम्मदानातून चैत्यभूमी स्मारक उभारण्यात आले.

== धम्मधार्मिक कार्य ==

६ डिसेंबर १९५६ रोजी, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या महापरिनिर्वाणानंतरमहापरिनिर्वाण झाले त्यानंतर भय्यासाहेब [[भारतीय बौद्ध महासभा|भारतीय बौद्ध महासभेचे]] अध्यक्ष झाले. ‘भारत'मी सारा भारत बौद्धमय करीन’ हा बाबासाहेबांचा संकल्प उराशी घेऊन भय्यासाहेबांनी काम सुरु केले. त्यांनी धम्मदीक्षेचे अनेक ठिकाणी धम्मदीक्षेचे कार्यक्रम घेतले, धम्म परिषदा भरविल्या, धम्म मेळावे सर्वत्र होत होते. प्रचार सर्वत्र जोरात सुरू केला. भय्यासाहेब१९६२ ते ६८ दरम्यान महाराष्ट्र विधानपरिषदेचे सदस्य ([[आमदार]]) असतांना त्यांनीभय्यासाहेबांनी विधानपरिषदेत [[नवबौद्ध]]ांच्या हक्कांबद्दल हिरीरीने बाजू मांडली तसेच या नवीन बौद्धांच्या सवलतीविषयी ते तत्कालीन पंतप्रधान [[मोरारजी देसाई]]ंनांनाही भेटले होते. भारतीय बौद्ध महासभेचे अध्यक्ष या नात्याने त्यांनी [[श्रीलंका]], [[थायलंड]], [[म्यानमार]], [[सारनाथ]] व [[दिल्ली]] येथे झालेल्या जागतिक बौद्ध परिषदांमध्ये भारतीय बौद्धांच्या समस्या मांडल्या. खेड्यापाड्यातील [[बौद्ध विहार]]ांचे उद्‌घाटन केले. १९६८ साली मुंबई येथे धम्म परिषद भरविण्यात आली व प्रमुख पाहुणे म्हणून [[१४ वे दलाई लामा]] यांना बोलविण्यात आले. ह्या धम्म परिषदेमध्ये अनेक महत्त्वाचे ठराव पारित करण्यात आले. त्यात संस्कार विषयक आचार संहिता सर्वानुमते मान्य करण्यात आली. '''‘बौद्धबौद्ध जीवन संस्कार पाठ’'पाठ'' या नावाचे पुस्तक तयार करण्यात आले. धम्म प्रसार कार्याचा एक भाग म्हणून १९६७ मध्ये ११व्या [[धम्मचक्र प्रवर्तन दिन]]ी भय्यासाहेबांनी स्वतः [[श्रामणेर]]ची दीक्षा घेतली व त्या कालावधीत ते [[चैत्यभूमी]]तच राहत होते. त्यांचे नाव ‘महापंडित काश्यप’ असे ठेवण्यात आले होते. १९५९ मध्ये ब्रिटिश भिक्खू [[संघरक्षित|महास्थविर संघरक्षित]] [[लंडन]]हून आले होते.असता त्यांनी भय्यासाहेबांची भेट घेतली होती. महापुरुषाच्यावडील पोटी[[डॉ. जन्मबाबासाहेब घेऊनआंबेडकर]] स्वतःचेहे अस्तित्वआदर्श सिद्धव्यक्तिमत्त्व करण्यासाठीहोते. कितीसामाजिक कठोरजाणीवेने परिस्थितीचात्यांच्या सामनाव्यक्तिमत्त्वात करावानिर्माण लागतोकेलेला याचावैचारिक प्रत्ययहिमालय भैय्यासाहेबसामाजिक आंबेडकरांनाविषमता निश्चितचआणि आलाअन्यायावर होता.तुटून नव्हेपडताना संपूर्णसहजच आयुष्यातत्यांच्या तेस्वभावात ओझेकाही घेऊनवैशिष्ट्ये जगावेनिर्माण लागलेहोत असावेगेली. जगानेत्यांचा ज्यास्वभाव महानावाच्यातापट क्रांतीचा,होता. विचारांचापण आणि बुद्धीचा गौरव केलातितकाच तो महामानवमृदूही व्यक्तिमत्त्वाच्याहोता. पडताळणीचाभैय्यासाहेब आधारकधीही बनतप्रखर असेलनव्हते. अश्याभैय्यासाहेबांचा परिस्थितीतस्वभाव स्वतंत्रशांत व्यक्तिमत्त्व कसे उभारायचे याचे दडपण निश्चितच भैय्यासाहेबांना होतेहोता. मोठ्याशिवाय वृक्षाखालीशारीरिक पालव्याव्याधीमुळेसुद्धा कोमेजूनत्यांच्या जातातव्यक्तिमत्त्वावर तशीचप्रभाव परिस्थितीटाकला भैय्यासाहेबांवर ओढवली असेलहोता. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा वारस म्हणून किती दडपणाचासंधिवाताचा सामना भैय्यासाहेबांनाकरतांना करावासोसावे लागला.लागलेले याचादुःख विचारत्यांनी करून भैय्यासाहेबकधी आंबेडकरांच्यासामाजिक व्यक्तिमत्वाकडेजीवनात बघितलेउतरू गेलेदिले नाही.