|
'''ऊदा देवी''' [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध|१८५७ च्या स्वातंत्रयुद्धातील]] एक लढवय्यी होती, जिने [[ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनी]] विरुद्ध लढा दिला.
जिथे [[भारतातील जाती व्यवस्था|उच्च जातीतील]] इतिहास लेखक [[झाशीची राणी]] सारख्या उच्च जातीय नायिकांचे प्रतिकारातील योगदान अधोरेखित करतात, तिथे [[ब्रिटिश भारत|ब्रिटीश]] वसाहतवादाविरुद्ध [[भारतीय स्वातंत्र्यलढा|भारतीय स्वातंत्र्ययुद्धात]] ऊदा देवी सारख्या [[दलित]] लढवय्यांचा प्रतिकार लक्षणीय असूनही ते दूर्लक्षिलेदुर्लक्षिले जाते.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=pIPlDQAAQBAJ&pg=PA356&dq=Uda+Devi&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwj0kYPksqfUAhUIzIMKHTyyBTcQ6AEIMzAC#v=onepage&q=Uda%20Devi&f=false|title=Mutiny at the Margins: New Perspectives on the Indian Uprising of 1857: Documents of the Indian Uprising|last=Bates|first=Crispin|last2=Carter|first2=Marina|date=2017-01-02|publisher=SAGE Publications India|isbn=9789385985751|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171009201701/https://books.google.com/books?id=pIPlDQAAQBAJ&pg=PA356&dq=Uda+Devi&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwj0kYPksqfUAhUIzIMKHTyyBTcQ6AEIMzAC#v=onepage&q=Uda%20Devi&f=false|archivedate=9 October 2017|df=dmy-all}}</ref> १८५७ च्या उठावातील ऊदा देवी आणि आणि इतर दलित स्त्री योद्ध्यांचेयोद्ध्याचं योद्ध्या किंवा दलित वीरांगना म्हणून आज स्मरण केले जाते.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=6gQgDAAAQBAJ&pg=PA109&dq=Uda+Devi&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiZxvf8s6fUAhVI2IMKHRvmBn8Q6AEIQjAG#v=onepage&q=Uda%20Devi&f=false|title=The Gender of Caste: Representing Dalits in Print|last=Gupta|first=Charu|date=2016-04-18|publisher=University of Washington Press|isbn=9780295806563|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171009201701/https://books.google.com/books?id=6gQgDAAAQBAJ&pg=PA109&dq=Uda+Devi&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiZxvf8s6fUAhVI2IMKHRvmBn8Q6AEIQjAG#v=onepage&q=Uda%20Devi&f=false|archivedate=9 October 2017|df=dmy-all}}</ref>
भारतीय लोकांमधील ब्रिटीश प्रशासनाविरुद्ध वाढत जाणारा राग पाहून, ऊदा देवी जिल्ह्याच्या राणीकडे, म्हणजे बेगम हजरत महलकडे युद्धात सहभागी होण्यासाठी गेली. येऊ घातलेल्या युद्धासाठी तयार रहाण्याकरिता बेगम हजरत महलने तिला स्त्रियांची पलटण उभी करण्यासाठी मदत केली.<ref>{{Cite journal|last=Gupta|first=Charu|date=2007|title=Dalit 'Viranganas' and Reinvention of 1857|jstor=4419579|journal=Economic and Political Weekly|volume=42|issue=19|pages=1739–1745}}</ref> जेव्हा ब्रिटिशांनी अवध वर हल्ला केला तेव्हा ऊदा देवी आणि तिचा नवरा दोघेही सशस्त्र प्रतिकारात सहभागी झाले. जेव्हा तिला तिच्या नवऱ्याला लढाईत वीरमरण आल्याचे समजले तेव्हा तिने पूर्ण शक्तीनिशी शेवटची मोहीम उघडली.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=7feHAwAAQBAJ&pg=PA146|title=Women Heroes and Dalit Assertion in North India: Culture, Identity and Politics|last=Narayan|first=Badri|date=2006-11-07|publisher=SAGE Publications India|isbn=9788132102809|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171009201701/https://books.google.com/books?id=7feHAwAAQBAJ&pg=PA146|archivedate=9 October 2017|df=dmy-all}}</ref>
जेव्हा ब्रिटिशांनी कॉलीन कँपबेल ह्याच्या नेतृत्त्वाखालीनेतृत्वाखाली लखनौ शहरातील सिकंदर बागेवर हल्ला केला, तेव्हा त्याला दलित स्त्री लष्कराचा सामना करावा लागला. लढाईच्या ह्या क्षणांविषयी बऱ्याच कविता लिहील्यालिहिल्या गेल्या आहेत आणि अनेक गीते गायली गेली आहेत. त्यापैकी एक गाणे:<br>
:“कोई उनको हब्सीन कहता, कोई कहता नीच अछूत”
:“अबला कोई उन्हे बतलाए, कोई कहे उन्हे मजबूत”<br>
== सिकंदर बागचे युद्ध ==
नोव्हेंबर १८५७ मध्ये सिकंदर बाग येथे ऊदा देवी यांनी ब्रिटीश सैन्याशी युद्ध केले. आपल्या सैन्याला युद्धासाठी सुचना देऊन झाल्यावर ऊदा देवी स्वत: पिंपळाच्या झाडावर चढल्या आणि आपल्या बंदूकीनेबंदुकीने पुढे सरसावणाऱ्या ब्रिटीश फ़ौजेवर गोळीबार करण्यास सुरूवात केली. त्यावेळच्या एका ब्रिटीश अधिकाऱ्याच्या लक्षात आले की, अनेक सैनिकांना वरच्या दिशेने आलेल्या गोळ्यांनी ठार केलेले होते.<ref>{{Cite book|title=Virangana Uda Devi|last=Verma|first=R.D|publisher=Mahindra Printing Press|year=1996|isbn=|location=|pages=}}</ref> वरुन येणाऱ्या गोळ्या आसपासच्या झाडांवर लपून बसलेल्या नेमबाजाच्या बंदूकीतून येत असाव्यात असा अंदाज त्या अधिकाऱ्याने बांधला आणि आपल्या सैनिकांना आसपासच्या झाडांवर गोळीबार करण्यास सांगितले. झाडावरुनझाडावरून गोळीबार करणाऱ्या व्यक्तीला मारुनमारून खाली पाडण्यात यश आल्यावर, त्यांनी तपासले असता ती ऊदा देवी होती. विल्यम फ़ोर्ब्स-मिशेल यांच्या रेमिनिसन्सेस ऑफ़ द ग्रेट म्युटीनी या पुस्तकात ऊदा देवी बद्दल ते लिहितात,
"ती दोन जुन्या बनावटीच्या काव्हीलरी पिस्तूलांनी सज्ज होती, एक तीच्या हातात तर दूसरेदुसरे कमरपट्ट्यातकमर पट्ट्यात खोवलेले होते आणि त्यातल्या गोळ्या अजुनही भरलेल्या होत्या, तिच्या जवळ गोळ्यांनी भरलेला एक बटवा होता, तिने स्वत:च युद्धापूर्वी काळजीपूर्वक तयार केलेल्या लपायच्या झाडावरील जागेवरून सहापेक्षासहा पेक्षा जास्त सैनिकांना ठार केले होते."<ref>{{Cite web|url=http://thewire.in/27390/the-forgotten-women-of-1857/|title=The Forgotten Women of 1857|last=Safvi|first=Rana|date=2016-04-07|website=The Wire-GB|access-date=2016-06-19|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160811090222/http://thewire.in/27390/the-forgotten-women-of-1857/|archivedate=11 August 2016|df=dmy-all}}</ref>
पिलभीतचा पासी समूदायसमुदाय, प्रत्येक दरवर्षी नोव्हेंबरच्या 16 तारखेला ऊदा देवींचा हुतात्मादिन साजरा करण्यासाठी एकत्र येतो.<ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/bareilly/Dalit-group-recalls-its-1857-martyr-Uda-Devi/articleshow/49807760.cms|title=Dalit group recalls its 1857 martyr Uda Devi|date=2015-11-16|website=The Times of India-GB|access-date=2017-04-15|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170524195715/http://timesofindia.indiatimes.com/city/bareilly/Dalit-group-recalls-its-1857-martyr-Uda-Devi/articleshow/49807760.cms|archivedate=24 May 2017|df=dmy-all}}</ref>
==संदर्भ==
| 