'''बुद्ध जयंती''' किंवा '''बुद्ध पौर्णिमा''' हा [[बौद्ध धर्म]]ीयांचा प्रमुख सण आहे. हा सण [[वैशाख पौर्णिमा|वैशाख पोर्णिमेच्या]] दिवशी जगभरात साजरा केला जातो.<ref name=":0">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=z4gzFFLdBoYC&pg=PA24&dq=Buddha+Purnima&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiN_fmAl9faAhXBMI8KHcbtBbsQ6AEIJjAA#v=onepage&q=Buddha%20Purnima&f=false|title=Fasts and Festivals of India|last=Verma|first=Manish|date=2013|publisher=Diamond Pocket Books (P) Ltd.|isbn=9788171820764|language=en}}</ref> या दिवशी तथागत [[गौतम बुद्ध]]ांचा जन्म, ज्ञानप्राप्‍ती व [[महापरिनिर्वाण]] या तीनही घटना झाल्या आहेत<ref name="अभिव्यक्ति">{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा= http://www.abhivyakti-hindi.org/parva/alekh/2008/budhpurnima.htm|title= बुद्ध पोर्णिमा |accessmonthday=[[१५ जून]]|accessyear=[[२००९]]|format= एचटीएम|publisher= अभिव्यक्ति|author= मनोहर पुरी|language=हिन्दी}}</ref> आपल्या मानवतावादी आणि विज्ञानवादी बौद्ध धम्म सिद्धांतावरून तथागत बुद्ध विश्वातील सर्वात महान महापुरुष होते, असे मानले जाते. आज बौद्ध धर्माला मानणारे, प्रामुख्याने [[भारत]], [[चीन]], [[नेपाल]], [[सिंगापूर]], [[व्हियतनामव्हियेतनाम]], [[थायलंड]], [[जपान]], [[कंबोडिया]], [[मलेशिया]], [[श्रीलंका]], [[म्यानमार]], [[इंडोनेशिया]], [[पाकिस्तान]] इत्यादी देशांतील१८०देशांतील १८० कोटींहून अधिक लोक हा [[सण]] मोठ्या उत्साहात साजरा करतात. <ref>{{citebook|title=वर्ल्ड रिलिजन्स : ॲन इंट्राॅडक्शन फ़ॉर स्ट्यूडन्ट्स|first=जिनीन डी |last=फ़ाओलर|publisher= ससेक्स ॲकॅडेमिक प्रेस|year= १९९७|isbn=1898723486}}</ref> <ref name=":0" />
[[बिहार]]मधील [[बोधगया]] हे हिंदू व बौद्ध धर्मानुयायांचे पवित्र तीर्थक्षेत्र आहे. गृहत्यागानंतर सिद्धार्थांनी [[सत्य|सत्यासत्याच्या]]<nowiki/>च्या शोधासाठी सात वर्ष कठोर तपश्चर्या व साधना केली आणि त्यांना त्यानंतर त्यांना एका-[[बोधिवृक्ष]]ाखाली [[बुद्धत्व]] किंवा ज्ञानप्राप्‍ती झाली. ही घटना वैशाख पौर्णिमेला झाली. तेव्हापासून हा दिवस [[बुद्ध पौर्णिमा]] म्हणून ओळखला जातो.<ref name="अभिव्यक्ति"/> बुद्ध पौर्णिमेच्या वेळी [[कुशीनगर]] येथे '''[[महापरिनिर्वाण विहार]]''' एक महिना तथागत गौतम बुद्धांचे स्मरण केले जाते. हे ठिकाण गौतम बुद्ध यांच्याशी संबधित असले तरी आजूबाजूच्या परिसरातीला हिंदू लोक देखील या ठिकाणाला मोठ्या संख्येने भेट देतात. येथील बौद्ध विहारात हिंदूही आस्थापूर्वक पूजा करण्यास येतात. या विहाराचे महत्त्व तथागत गौतम बुद्धांच्या [[महापरिनिर्वाण]]ा शी जोडले गेले आहे. या विहाराचे स्थापत्य [[अजिंठा (लेणी)|अजिंठा]] लेण्यांच्या विहारासारखे आहे. या विहारात गौतम बुद्धांची अंतिम क्षणाच्या मृत्युशय्येवर पडलेल्या अवस्थेतील (भू-स्पर्श मुद्रा) ६.१ मीटर लांब मूर्ती आहे. ही मूर्ती लाल मातीपासून बनवलेली आहे. जेथून मूर्तीसाठी माती काढली आहे तेथेच हे विहार तयार केले आहे. <ref name="नूतन सवेरा">{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा= http://www.nutansavera.com/new/index.php?view=article&catid=1:latest-news&id=148:2009-02-21-06-53-22&tmpl=component&print=1&page=|title= बुद्ध पौर्णिमा |accessmonthday=[[२१ फेब्रुवारी]]|accessyear=[[२००९]]|format= एचटीएम|publisher= नूतन सवेरा|author= लेखक कुमार आनंद|language=हिन्दी}}</ref> [[विहार|विहाराच्या]] पूर्व भागात एक स्तूप आहे. तेथे गौतम बुद्धांवर अंतिम संस्कार झाले.
[[श्रीलंका]] तसेच अन्य दक्षिण-पूर्व आशियायी देशात हा दिवस 'वेसाक' उत्सव म्हणून साजरा केला जातो. हा '[[वैशाख पौर्णिमा|वैशाख]]' शब्दाचा अपभ्रंश आहे.<ref name="वेब दुनिया">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://hindi.webdunia.com/religion/occasion/buddha/0905/06/1090506117_1.htm|title=बुद्ध पूर्णिमा या बुद्ध जयंती|accessmonthday=[[१५ जून]]|accessyear=[[२००९]]|format=एचटीएम|publisher=वेब दुनिया|language=हिन्दी}}</ref> या दिवशी बौद्ध अनुयायी घरावर दिवे लावतात. घरे फुलांनी सजवतात. जगभरातून या दिवशी अनुयायी बोधगया येथे येतात आणि प्रार्थना करतात. या दिवशी बौद्ध परंपरेतील धार्मिक ग्रंथांचे वाचन, पठण केले जाते. विहार तसेच घरातील बुद्धाच्या मूर्तीची फुले वाहून, दिवे ओवाळून पूजा केली जाते. [[बोधिवृक्ष|बोधिवृक्षाची]]ही पूजा केली जाते आणि त्याच्या फांद्यांना पताकांनी सुशोभित केले जाते.वृक्षाच्या आसपास दिवे लावले जातात. झाडाच्या मुळाशी दूध आणि सुगंधी पाणी घातले जाते. या दिवशी केलेल्या चांगल्या कामांमुळे पुण्य मिळते अशी समजूत आहे.
