"उत्प्रेरक" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक
Content deleted Content added
माहिती खूणपताका: दृश्य संपादन nowiki ? |
उत्प्रेरक माहिती खूणपताका: संदर्भ क्षेत्रात बदल. दृश्य संपादन |
||
ओळ १:
== उत्प्रेरक / Enzyme : ==
एन्झाइम्स / मॅक्रोमोलेक्युलर हे जैविक उत्प्रेरक आहेत. एन्जाईम रासायनिक अभिक्रियांमध्ये गती वाढवतात. ज्या रेणूंनी कार्य करू शकतो त्यास रेस्ट्रेटस म्हटले जाते आणि एंझाइम सब्स्ट्रेट्सला विविध अणूंमध्ये रुपांतरीत करते ज्याला उत्पादने म्हणून ओळखले जाते.
* '''उत्पत्ती आणि इतिहास :'''
१८७७ मध्ये, जर्मन फिजिओलॉजिस्ट विल्हेल्म क्यूने (१८३७-१९००) यांनी प्रथमच या प्रक्रियेचे वर्णन करण्यासाठी ग्रीक ἔνζυμον, "leavened" किंवा "in yeast" या शब्दाचा वापर एंजाइम केला. एन्जाइम शब्द नंतर वापरला जाणारा पदार्थ जसे पेप्सीन यासारख्या अजैविक (नॉनव्हिलिव्हिंग) पदार्थांचा संदर्भ घेण्यात आला आणि शब्द फसफसण्याची क्रिया सजीव प्राण्यांनी तयार केलेल्या रासायनिक क्रियांचा संदर्भ देण्यासाठी वापरली गेली.
पेशीमध्ये सर्व चयापचय प्रक्रियांना सजीवांच्या शरीरात निर्माण होणारे द्रव्य उत्प्रेरकाच्या मदतीने रासायनिक अभिक्रिया वाढवणे आवश्यक आहे जेणेकरुन जीवन टिकवून ठेवण्यासाठी पुरेसा वेगाचा दर येऊ शकतात. चयापचय क्रिया या उत्प्रेराकांवर अवलंबून असतात. एन्झाईम्सचा अभ्यास याला '''एन्जोमॉलॉजी''' असे म्हणतात आणि '''स्यूडोनॅझिम''' विश्लेषणाचे एक नवीन क्षेत्र अलीकडेच वाढले आहे, उत्क्रांतीच्या वेळी काही एन्झाइम्सने जैविक उत्प्रेरकाचा वापर करण्याची क्षमता गमावली आहे विशेषता त्यांच्या '''अमीनो एसिड''' अनुक्रमांमधील प्रतिबिंबित होतात आणि असामान्य '''<nowiki/>'स्यूडोकॅटॅटिक' गुणधर्म'''.
एडवर्ड बाचनेरने(Eduard Buchner)१९७९ मध्ये खमीरच्या अर्कांचा अभ्यास केला. बर्लिन विद्यापीठात त्यांनी केलेल्या संशोधनामध्ये त्यांनी हे निष्कर्ष काढले की खनिज पदार्थांद्वारे खनिज निष्कर्ष काढला जात असला तरीही या मिश्रणामध्ये जिवंत खत पेशी नसतात. त्यांनी सॅक्रोझ '''"झिमेझ"(zymase)''' च्या आंबायला ठेवावा याबद्दल <u>'''एन्झाइम्स'''</u> असे नाव दिले.१९०७ मध्ये "सेल फ्री फ्रिमेंटेशनची शोध" यासाठी त्यांना रसायनशास्त्रातील नोबेल पुरस्कार मिळाला. एन्झाइम हे सहसा ते करत असलेल्या कृतीनुसारच नामांकित केले जातात(उदा. लॅक्टोज असे एंझाइम असते जे लॅक्तोज वर काम करते )
१९०० च्या सुरुवातीस अद्यापही एन्झाईम्सची जैवरासायनिक ओळख अज्ञात आहे. अनेक शास्त्रज्ञांनी असे निरीक्षण केले की एन्झायमिक क्रियाकलाप प्रथिनेशी संबंधित होते, परंतु इतर (जसे नोबेल पुरस्कार विजेत्या रिचर्ड विल्स्टेट्टर) म्हणत होते की प्रथिने केवळ खरे एन्झाईम्ससाठी वाहक होते आणि प्रति प्रोटीन उत्प्रेरकाच्या साहाय्याने शस्त्रक्रिया करून घेण्यास असमर्थ होते.१९२६ मध्ये, जेम्स बी. सुमनर यांनी दाखवून दिले की एंझाइम '''उरीएज (urease)''' शुद्ध प्रोटीन होते आणि त्यास स्फूर्ती दिली .१९३७ मध्ये त्यांनी एन्जाइम कॅटॅलेझसाठीदेखील योगदान केले. निष्कर्षापर्यंत हि शुद्ध प्रथिने, <u>जॉन हॉवर्ड नॉर्थोप</u> आणि <u>वेन्डेल मेरिडिथ स्टॅन्ले</u> यांनी निश्चितपणे दाखवून दिले की पाचन विषाणू '''पेप्सीन''' (१९३०), '''ट्रीपसीन''' ,'''कायमोत्रीप्सीन''' यासाठी कारणीभूत आहेत'''.'''
* '''नामांकन नियमावली:'''
'''इंटरनॅशनल युनियन ऑफ बायोकॅमिस्टी अँड आण्विक बायोलॉजीने''' ('''''International Union of Biochemistry and Molecular Biology''''')एन्झाइम, ईसी नंबरसाठी(EC numbers) नामांकन केले आहे; प्रत्येक एन्झाइमचे वर्णन "ईसी" च्या आधीच्या चार आकड्यांच्या क्रमाने करण्यात आलेले आहे, ज्याचा अर्थ "Enzyme Commission" आहे. प्रथम संख्या सामान्यपणे त्याच्या यंत्रणेवर आधारित सजीवांच्या शरीरात निर्माण होणारे द्रव्य वर्गीकृत आहे.
[[वर्ग:९ जानेवारी २०१८ कार्यशाळा]]
| |||